آغاز چالش واکسن‌گریزی در ایران | واکسن‌ستیزی در پوشش طب سنتی!

در ادامه گزارش مورخ ۱۰ مهر ۱۴۰۰ روزنامه همشهری آمده است: در حالی که بیش از ۴۳ میلیون نفر در کشور هنوز هر دو دوز واکسن را دریافت نکرده‌اند، گزارش‌ همشهری از فروکش کردن تب واکسیناسیون در کشور حکایت دارد.

کارشناسان در گفت وگو با همشهری می‌گویند: عده‌ای در انتظار واکسن‌های خاص نشسته‌اند، گروهی به اشتباه معتقدند واکسن‌ها بی‌اثرند و بخشی با تکیه بر شایعه‌ مرگ و بیماری از تزریق واکسن هراس دارند. البته برخی والدین هم با واکسینه‌شدن فرزندانشان مخالف‌اند.

روند تزریق واکسن نسبت به هفته‌های اول اعلام واکسیناسیون عمومی به دلیل کاهش مراجعه افراد ، کند شده  و  این در حالی است که هر چند روز یک‌بار محموله جدیدی از واکسن وارد کشور می‌شود و مراکز مشکلی برای تامین واکسن ندارند. از ابتدای مهر تا روز گذشته یعنی طی ۹روز، ۸میلیون و ۹۲۷هزار و ۸۴۱دوز واکسن تزریق شده است. این روند در نخستین روز مهر، با یک‌میلیون و ۳۸۲هزار و ۵۲۳دوز شروع شد، در پنجمین روز به ۹۹۱هزار و ۸۰۱دوز رسید و روز گذشته(جمعه) تزریق ۸۴۵هزار و ۸۳۴دوز ثبت شد. در همین مدت ۲هزار و ۴۷۲نفر جانشان را از دست دادند. هر چند که گفته می‌شود افراد جان‌باخته در هر شبانه‌روز، بیماران بستری‌شده از چند هفته قبل هستند و اثر ایمنی‌زایی واکسن هم از ۲هفته پس از تزریق دوز دوم به‌طور کامل مشخص می‌شود. ماجرای واکسیناسیون حالا با موضوع دیگری گره خورده؛ «واکسن‌گریزی».

در شرایطی که برای ورود محموله‌های بیشتر واکسن تلاش می‌شود و واکسیناسیون عمومی از چند هفته پیش آغاز شده، حالا عده‌ای با حرکت در خلاف جهت ایمن‌شدن جامعه، زیربار تزریق واکسن نمی‌روند. گروهی از این افراد با تجمع‌ پراکنده، مخالفت‌شان را با اجباری‌شدن واکسن نشان داده‌اند و عده‌ای با اینکه نوبت‌ تزریق‌شان رسیده، تمایلی به ایمن‌شدن ندارند. ایجاد پویش‌هایی مثل « نه به واکسیناسیون اجباری» و اطلاع‌رسانی نادرست و انتشار شایعه مرگ افراد پس از تزریق واکسن یا بی‌اثربودن واکسن‌ها و ایجاد تردید و ترس، واکسن‌گریزی را در میان گروهی، دامن زده است. هم‌اکنون جز زنان باردار با شرایط خاص، کودکان زیر ۱۲سال یا افرادی که مبتلا به بیماری‌های خاص و آلرژیک هستند که هنوز واکسیناسیون‌شان تکمیل نشده، گروه‌های دیگر برای قطع زنجیره کرونا، باید واکسینه شوند.

همین چند روز پیش بود که نتایج یک نظرسنجی منتشرشده از سوی مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) نشان داد که ۱۴.۲درصد از افراد بالای ۱۸سال کشور، به هیچ‌وجه تمایلی به تزریق واکسن ندارند. همچنین بی‌میلی به دریافت واکسن در گروه سنی زیر۵۰سال (۱۷درصد) به‌طور قابل توجهی بیش از گروه سنی بالای۵۰سال (۷درصد) است. جزئیات جدولی که از سوی وزارت بهداشت به‌طور اختصاصی در اختیار همشهری قرار گرفته هم حکایت از این دارد که تا کنون ۶۸ درصد گروه سنی ۲۵تا ۲۹سال، ۶۶درصد افراد ۲۰تا ۲۴سال و ۵۷درصد افراد ۳۰تا ۳۴سال، واکسن تزریق نکرده‌اند. البته در این میان بالاترین تزریق مربوط به گروه سنی ۶۰تا ۷۵سال است و از این جمعیت تنها ۲درصد واکسن نزده‌اند.

بر اساس اعلام وزارت بهداشت تا روز گذشته، ۵۵ میلیون و ۸۲۷ هزار و ۲۷۵ نفر دوز واکسن (دوز اول و دوم) را دریافت کرده و  از این تعداد ۳۹ میلیون و ۴۱۸ هزار و ۷۷۹ نفر دوز اول و ۱۶ میلیون و ۴۰۸ هزار و ۴۹۶ نفر هم دوز دوم را تزریق کرده‌اند. بنابراین با در نظر گرفتن ۷۰ درصد جمعیت که حدود ۶۰ میلیون نفرند، باید تعداد دوز دومی‌ها به ۴۳ میلیون و ۵۹۱ هزار و ۵۰۴ نفر برسد. بنابراین همچنان مسیر طولانی برای تکمیل واکسیناسیون گروه هدف در کشور وجود دارد، این در حالی است که به اذعان متصدیان مراکز واکسیناسیون و همچنین گزارش‌های میدانی، تب واکسیناسیون از سوی مردم فروکش کرده است و بسیاری از مراکز واکسیناسیون خلوت شده اند.

 دلایل غیرعلمی برای فرار از تزریق

گروهی که هنوز واکسن تزریق نکرده‌اند، دلایل مختلفی برای این کار عنوان می‌کنند. عده‌ای در انتظار واکسن‌های غیرچینی نشسته‌اند و با انتشار خبر ورود واکسن فایزر به کشور، برخی با اینکه نوبت تزریق‌شان رسیده، ترجیح دادند انتظار بیشتری بکشند تا شانس تزریق فایزر نصیب‌شان شود، این در حالی است که تا پیش از این براساس اعلام وزارت بهداشت، قرار بود واکسن فایزر تنها برای زنان باردار تزریق شود که همین موضوع هم از روز چهارشنبه هفته گذشته، رد و واردات این واکسن منتفی شد. ماجرای مجوز ورود به برخی کشورها تنها درصورت تزریق یکی از ۴واکسن آسترازنکا، فایزر، مدرنا و جانسون‌اند جانسون هم تمایل برای تزریق واکسن‌های غیر از آنچه در کشور موجود است، را بالا برده. گروهی بی‌اثربودن این واکسن‌ها را به میان می‌کشند و استنادشان هم به اخبار غیرموثق درباره مرگ افرادی است که هر دو دوز واکسن را تزریق کرده‌اند و جانشان را از دست داده‌اند، یا افرادی که پس از تزریق، مبتلا شده‌اند. مرتضی یکی از دانشجویان دانشگاه آزاد است و هنوز واکسن تزریق نکرده.

او می‌گوید: « تا چندماه دیگر باید برای ادامه تحصیل به یکی از کشورهای خارجی بروم و آنجا جز آسترازنکا واکسن‌های دیگر را قبول نمی‌کنند. آسترازنکا به ما نمی‌زنند و من هم واکسن‌های دیگر را نمی‌خواهم.» مرادی هم که به‌گفته خودش چند روز پیش در اعتراضات نه به واکسن اجباری شرکت داشته، می‌گوید: «پدر و مادرم پس از تزریق واکسن مبتلا شده‌اند، اگر واکسن نمی‌زدند هم مبتلا می‌شدند. من هم نمی‌زنم، چرا که سیستم ایمنی بدنم قوی است و برایم اتفاقی نمی‌افتد.»

شروین شکوهی، رئیس بخش عفونی بیمارستان لقمان حکیم و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، پیش از این در متنی که منتشر کرده بود، دلایل مطرح شده از سوی گروهی که تمایل به تزریق ندارند را غیرعلمی دانسته و گفته: « برخی به‌دنبال در دسترس قرارگرفتن واکسن‌های باکیفیت‌تر هستند درحالی‌که تمام واکسن‌های وارداتی به کشورمان مورد تأیید سازمان بهداشت جهانی هستند و از نظر میزان کاهش مرگ‌ومیر هم تفاوت چندانی باهم ندارند.»

به‌گفته او، مباحثی ازجمله ایجاد جهش‌های سلولی در بدن، ناباروری، تشنج و ایجاد لخته خونی هم از دیگر دلایل غیرعلمی است؛ « بیشتر واکسن‌های موجود در کشور ویروس‌های کشته‌شده هستند که به ژن انسان و ایجاد تغییرات سلولی ارتباطی ندارد. از سوی دیگر همچنین شایعاتی مبنی بر تأثیر واکسن کرونا بر باروری پایه و اساس علمی ندارد و تمام آنها از سوی افراد و یا شبکه‌های غیرعلمی منتشر می‌شود. آن هم درحالی‌که عوارض واکسن به‌مراتب کمتر از ابتلا به ویروس کرونا است، یعنی اینکه اگر به ویروس مبتلا شوید به‌مراتب عوارض بیشتری نسبت به تزریق واکسن دارد چه بسا که ممکن است عارضه‌هایی که در پی ابتلا به کرونا ایجاد می‌شود تا سال‌ها در بدن باقی بماند.»

انتظار برای دریافت مجوز از همسر و پدر

از میان آنها که هنوز واکسن نزده‌اند، زنانی هستند که به‌دلیل اجازه نداشتن از سوی همسرانشان، نتوانسته‌اند واکسن بزنند. زینب، یکی از این افراد است. او فرزند ۹ساله‌ای هم دارد و می‌گوید که همسرش به آنها اجازه تزریق واکسن نمی‌دهد، چرا که معتقد است واکسن‌های موجود خطرناک هستند. زینب اخبار را دنبال می‌کند و می‌گوید که همه بر اثربخشی این واکسن‌ها تأکید می‌کنند و تمایل به تزریق دارند، اما به‌دلیل مخالفت همسرش، فعلا اقدامی نکرده است. او می‌گوید همسرش منتظر واکسن‌های خارجی دیگر  است، هر چند که می‌داند ممکن است به این زودی وارد کشور نشود. شادی، هم زن دیگری است که به تازگی فرزندش را به دنیا آورده، او هم می‌گوید که همسرش، واکسن نزده و اجازه نمی‌دهد او هم واکسن بزند. دلیلش را هم ترس از پیامدهای تزریق واکسن اعلام کرده است. مسئله گرفتن اجازه از خانواده اما تنها به این تعداد از زنان محدود نمی‌شود، برخی هم تأکید می‌کنند، پدر خانواده اجازه تزریق نمی‌دهد و آنها هم تابع تصمیم خانواده هستند.

علیرضا، صاحب‌مغازه کفش‌فروشی در سپهسالار است و به‌گفته خودش تاکنون به‌خودش و همسرش اجازه واکسن‌زدن نداده؛ «ما هنوز بچه‌دار نشده‌ایم و خیلی‌ها گفته‌اند که واکسن روی بارداری تأثیر دارد. نمی‌گذارم همسرم واکسن بزند.»  محمدرضا هم دانش‌آموز است و با وجود بازشدن سامانه برای ثبت‌نام هنوز واکسن نزده است؛ «پدرم اعتقادی به واکسن ندارد و نمی‌گذارد که هیچ‌کدام از اعضای خانواده‌ام واکسن بزنند. او می‌گوید تا حالا کرونا نگرفتیم از این به بعد هم نمی‌گیریم. فرقی برایم نمی‌کند که واکسن بزنم یا نه چون در هر صورت درباره واکسن دانش‌آموزان اعلام کرده‌اند که اجباری نیست و به رضایت والدین بستگی دارد.»

تزریق واکسن نیاز به اجازه از پدر و همسر ندارد

البته با وجود مطرح‌شدن دلایلی ازجمله ممانعت سرپرست خانوار (پدر و شوهر) از تزریق واکسن به زنان و فرزندان تحت پوشش، اما از نظر حقوقی کارشناسان تأکید می‌کنند که عمل تزریق واکسن کووید-۱۹به‌عنوان یک مسئله حساس و مهم در حوزه سلامت و درمان برای هر فرد و خانواده و حتی جامعه مطرح است و نیازی به کسب اجازه ندارد. مهدی خاموشیان، حقوقدان در این‌باره و در پاسخ به این سؤال که آیا سرپرست خانوار می‌تواند افراد خانواده را از تزریق واکسن منع کند، به همشهری می‌گوید: «از دو منظر عرفی و حقوقی می‌توان به این سؤال پاسخ داد. اول اینکه اجازه ندادن تزریق واکسن از سوی قیم به اعضای آن خانواده باعث به خطرافتادن سلامت و جان این افراد و در نتیجه به خطرافتادن سلامت جامعه می‌شود و از منظر حقوقی هم در بند ۲ماده ۵۹قانون مجازت اسلامی آمده است:  هر نوع عمل جراحی یا طبی مشروع که باید با رضایت شخص یا اولیا یا سرپرستان و نمایندگان قانونی آنها و رعایت موازین فنی و علمی و نظامات دولتی انجام شود، در موارد فوری نیاز به گرفتن رضایت ندارد.» او ادامه می‌دهد: «همچنین طبق بند ۲ماده قانون، مجازات خودداری از کمک به مصدومان و رفع مخاطرات جانی مصوب ۱۳۵۴، جرم محسوب شده و دارای محکومیت است. در نتیجه به راحتی می‌توان نتیجه گرفت که هر کدام از اعضای خانواده چه زن و چه فرزندان می‌توانند در راستای حفظ سلامت و جلوگیری از مبتلاشدن به ویروس کرونا که منجر به انتقال آلودگی در جامعه هم می‌شود، برای تزریق واکسن اقدام کرده و در این مورد نیازی به رضایت و اجازه همسر و سرپرست خانوار ندارند.»‌

واکسن‌ستیزی در پوشش طب سنتی

آنطور که شایع شده حامیان طب سنتی و ایرانی هم جزو مخالفان تزریق واکسن‌ هستند. این در حالی است که متخصصان این حوزه تأکید می‌کنند، این طب هیچ مخالفتی با تزریق واکسن ندارد. علیرضا عباسیان، متخصص طب سنتی ایرانی و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران به همشهری می‌گوید: «با شیوع پاندمی، شاهد فعالیت تعدادی از  افراد غیرپزشک هستیم که از قول ما نظراتی را درباره کرونا و واکسن‌ها مطرح می‌کنند. این افراد در برخی برنامه‌ها و رسانه‌ها هم حضور دارند و از آنها به اشتباه به‌عنوان متخصصان طب سنتی ایرانی نام برده می‌شود که به اظهارنظرهایشان جنبه رسمی می‌دهد، اما این اظهارنظرها به هیچ عنوان مورد تأیید ما نیست؛ چراکه در طب ایرانی ما داعیه‌دار واکسیناسیون (مایه‌کوبی و آبله‌کوبی) در قرون گذشته هستیم.»

اقدام فوری برای آموزش و جلب مشارکت مردم

در این میان حمید سوری، رئیس کمیته کشوری کوویدـ۱۹ هم با موضوعاتی که از سوی عده‌ای برای تزریق نکردن واکسن مطرح می‌شود به همشهری می‌گوید: «گروهی از افراد با ماهیت واکسن یا ورود هر داروی بیولوژیک به بدن‌ مخالف‌ هستند که البته تعداد این افراد بسیار کم‌ است، اما گروهی هم هستند که به‌دلیل عوارض و مشکلات آینده با تزریق واکسن‌ مخالفت می‌کنند. درباره این افراد باید آموزش کافی و اطلاع‌رسانی برای تغییر رفتار و نگرش‌شان صورت بگیرد که متاسفانه در کشور به این موضوع توجهی نشده است.» به‌گفته او، برخی از رسانه‌های مجازی و غیررسمی به تقویت ترس‌های این‌چنینی درباره واکسن دامن زده‌اند.

تأثیر این رسانه‌ها بر مردمی که تمایل به واکسن زدن ندارند، زیاد است. سوری به مشکل برندسازی در واکسن هم اشاره می‌کند: «برخی کشورها برای واکسن‌های موجود در سبد کشور ما ویزا صادر نمی‌کنند و این مسئله باعث می‌شود که افراد به‌دنبال واکسن‌های خاص باشند.» با اینکه گفته می‌شود ایران در واکسینه کردن جمعیت هدف، از بسیاری از کشورها عقب است، اما سوری تأکید می‌کند اعدادی که در کشور ما برای واکسن نزده‌ها مطرح می‌شود، نسبت به میانگین‌های جهانی بالاتر نیست. با این حال معتقد است که باید برای افزایش میزان واکسیناسیون و جلب مشارکت مردم، آموزش‌های لازم داده شود و اقدامات فوری صورت گیرد. تنها با این راه است که می‌توان میزان واکسیناسیون را بالا برد. سایر متخصصان هم با سوری موافق هستند. آنها هم تأکید می‌کنند که در کنار اینها باید تحقیقات انجام شده در ارتباط با ایمنی‌زایی واکسن‌های موجود منتشر شده و تأثیر واکسیناسیون بر کاهش آمار مرگ و ابتلا در اختیار مردم قرار گیرد تا آمار واکسیناسیون بالاتر رود.

رئیس کمیته کشوری کوویدـ۱۹ با واکسیناسیون اجباری مخالف است، با این حال تأکید می‌کند که در پاندمی کرونا، به‌صورت غیرمستقیم باید جان افراد واکسینه شده و در معرض خطر را حفظ کرد؛ «۱.۵درصد افراد پرخطر هنوز واکسینه نشده‌اند و درصد واکسیناسیون در افراد بالای ۱۸سال ۳۵درصد در کل است که عدد قابل‌توجهی نیست. از سوی دیگر ما پیش از این از ایمنی بالای ۷۰تا ۷۵درصدی صحبت می‌کردیم، اما اکنون با وجود واریانت دلتا و قدرت انتقال آن و همچنین جهش‌های جدید باید بیش از ۸۰درصد جامعه واکسینه شوند تا به ایمنی جمعی برسیم.»