به گزارش ایسنا، غذا؛ خوراک یا طعامی است که در جوامع متفاوت به گونه خام و دست نخورده ، تغيير یافته یا نیمه تغيير یافته برای مصرف آماده می شود که میتواند منشأ حیوانی و یا گیاهی داشته باشد و طبق شواهد تاریخی ایران اولین کشور جهان است که انسان اولیه در آن به کشاورزی و پرورش دام پرداخته است.
تا اوایل سده ۱۹ مفهوم غذاخوردن تنها پرکردن شکم بود و احساس گرسنگی بشر را وادار می کرد تا آنچه را دردسترس خود می دید بدون توجه به کمیت و کیفیت آن مصرف کند. رشد شهرنشینی سبب ایجاد تغییرات زيادي در تغذیه بشر شده است ولی در سال های اخیر علی رغم رشد و توسعه فن آوری در جهان، شاهدیم که هم چنان ۷۶۸ میلیون نفر در دنیا در سال ۲۰۲۰ گرسنه مزمن بودند.
از سوی ديگر طبق امار رسمی منتشر شده از سوی وزارت جهاد کشاورزی در ۲۰ سال منتهی به سال ۱۳۹۷ شاهد روند نسبتا با ثبات و صعودی در تولید محصولات کشاورزی در کشور بوده ایم به گونه ای که تولیدات محصولات کشاورزی از ۶۵.۲ میلیون تن در سال ۱۳۷۹ به ۱۱۷.۸ میلیون تن در سال ۱۳۹۷ رسیده است( رشد متوسط سالانه ۳.۳۴).
در سال های اخیر( به خصوص دو سال اخیر) شرایط اقلیمی و آب و هوایی کشور و وضعیت بارش های آسمانی به گونه ای بوده است که سبب نوسانات چشمگیر در تولید محصولات کشاورزی شده که این امر نیز باعث ایجاد تلاطم در قيمت این محصولات در بازار شده و آثار منفی در سفره مردم به دنبال داشته است.
از سوی ديگر بخش قابل توجهی از مواد اولیه در کارخانجات صنایع غذایی، محصولات کشاورزی هستند. برهمین اساس این تلاطمات و عدم توازن در تولید محصولات کشاورزی آسیب های جدی به صنایع غذایی وارد کرده و به نوعی میتوان گفت اثر این بی ثباتی ها در تولیدات این کارخانجات کاملاً مشهود است.
این امر باعث شده که بنا بر گفته رئیس مؤسسه علوم و صنایع غذایی، پدیده گرسنگی پنهان شکل بگیرد.
چگونگی شکل گیری گرسنگی پنهان
دکتر قدیر رجب زاده، رئیس مؤسسه علوم و صنایع غذایی در گفتگو با ایسنا، با اشاره به پدیده گرسنگی پنهان، توضیح داد:به طور کلی سلول های بدن برای رشد، اعمال حیاتی و ترمیم بافت ها نیاز به مواد مغذی دارند که شامل درشت مغذی هایی چون" کربوهیدرات ها"،" چربی"،" پروتئین" و" ریزمغذی هایی" همچون انواع ویتامین ها و املاح معدنی است. نیاز به این مواد مغذی در افراد مختلف باتوجه به سن، جنس و جثه متفاوت است،
او افزود :ولی شرایط اقلیمی و برخی عادت های غذایی ممکن است گروهی از جمعیت یک منطقه را به کمبود مواد مغذی و عوارض ناشی از آن دچار و شیوع آن نیز مشکلاتی در زندگی روزمره افراد جامعه ایجاد کند. در واقع در پدیده گرسنگی پنهان فرد از نظر فیزیکی احساس سیری می کند ولی نیازهای ضروری سلول های بدن وی تأمین نشده است.
رجب زاده اصلی ترین دلیل گرسنگی پنهان در یک جامعه را عادت های غذایی و سبد غذایی نامناسب دانست و خاطر نشان کرد:امروزه باتوجه به شرایط موجود شاهد آن هستیم که جامعه به طرف مصرف آن دسته از مواد غذایی حرکت کرده است که اگر چه انرژی و پروتئین مورد نیاز بدن را تأمین می کند ولی به لحاظ تأمین ریز مغذی های مورد نیاز بدن، ارزش غذایی کمی دارند. از جمله این دسته از مواد غذایی میتوان به" فست فودها"،" مواد قندی" و ... اشاره کرد که سهم قابل ملاحظه ای در سبد غذایی خانوار پیدا کرده اند. از این رو است که تقریباً ۵۰ درصد ایرانی ها اضافه وزن دارند.
او منشا گرسنگی پنهان را سبد غذایی نامطلوب خانوار در جامعه بیان کرد و متذکر شد :در این رابطه میتوان اشاره نمود به مصرف سرانه شیر در ایران که مصرف سالانه آن حدود ۷۰ لیتر است در حالی که این رقم در کشورهای توسعه یافته بالغ بر ۳۰۰ تا ۳۵۰ لیتر می شود؛ همچنين میتوان به مصرف کم ماهی و آبزیان اشاره کرد که مصرف سرانه آن در ایران سالانه کمتر از ۸ کیلوگرم و در کشورهای توسعه یافته و اروپایی بیش از ۲۲ کیلوگرم در سال است.
رئیس مؤسسه علوم و صنایع غذایی با تأکید بر این که میانگین مصرف سرانه قند و شکر تقریبا در تمام دهک های درآمدی و روغن نباتی در دهک های بالاتر در جامعه بیشتر از حد استانداردها است، اضافه کرد:همه اینها باعث شده است بخش چشمگیر از جامعه شرایط مناسبی در رابطه با رژیم غذایی نداشته باشند.
نگرانی ها درباره گرسنگی پنهان
او با تأکید بر این که عوارض گرسنگی پنهان در بلند مدت بسیار بیشتر و خطرناک تر از آثار آن در کوتاه مدت است، افزود :از جمله آثار وجود این مشکل در جامعه و استمرار آن میتوان به ابتلا به بیماری ها به علت ضعف دستگاه ایمنی بدن ، ناتوانی جسمی، کوتاه قدی، چاقی یا لاغری مفرط، کاهش بهره هوشی و کاهش قدرت یادگیری و افت تحصیلی در کودکان و نوجوانان، تغییرات رفتاری به صورت کم حوصلگی ، بی تفاوتی و انزوا طلبی و در نهایت افزایش مرگ و میر و کاهش امید به زندگی در جامعه اشاره کرد.
رجب زاده عادات غذایی و سبک زندگی نامناسب در جامعه از یک جهت و وضعیت نابسامان اقتصادی خانوار( به خصوص در دهک های پایین درآمدی) را از طرف دیگر از جمله عواملی دانست که بر بروز این مشکل در جامعه دامن زده است.
او بیان کرد:بنا براین برنامه هایی که برای حل این مسئله ارایه می شود بایستی بر پایه همین دو عامل طراحی شوند و در رابطه با اصلاح عادات غذایی راهکارهای زیر باید در دستور کار رسانه ها، مسئولین ذی ربط و اعضای جامعه قرار داشته باشد:
- بیان عمومی مسأله و تبیین آثار زیان بار آن و همچنين ضرورت توجه به موضوع در سطح خانوار و معرفی عادات غلط غذایی که سبب بروز این پدیده در جامعه شده است،
- معرفی سبد غذایی مناسب پیشنهادی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و ترغیب جامعه به رعایت چارچوب های آن،
- توسعه محصولات و فرمولاسیون های جدید و توسعه پژوهش ها در زمینه تولید غذاهای فراسودمند و تبلیغات لازم برای معرفی این محصولات به آحاد جامعه.
او با بیان این که اصلاح شرایط اقتصادی خانوارها از دیگر اقداماتی است که بایستی به فوریت در مورد آن اقدام شود، ادامه داد:استمرار شرایط کنونی میتواند شدیداً سلامت جامعه را در بلند مدت تحت الشعاع قرار دهد به گونه ای که طبق اعلام مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۸ حدود ۲۵ درصد از درآمد خانوار هزینه تهیه مواد غذایی شده است. متأسفانه در دو سال گذشته این نسبت روند صعودی پیدا کرده است و بایستی به سرعت در رابطه با کاهشی کردن روند آن اقدام شود.
به گفته او در کشور های پیشرفته این نسبت بین ۹ تا ۱۴ درصد است.
چالش های کشور در زمینه ایجاد وضعیت امنیت غذایی
رئیس مؤسسه علوم و صنایع غذایی اضافه کرد:ارتقای شاخص های امنیت غذایی در کشور را در سه بعد اصلی بایستی مورد پیگیری قرار داد. ُبعد اول افزایش توان اقتصادی خانوار برای تأمین نیازهای غذایی خود است. طبیعتاً بزرگترین چالش در این رابطه افزایش قیمت مواد غذایی در سال های اخیر و کاهش توان خانوار برای خرید نیازهای غذایی است که در این رابطه بایستی کنترل قیمت مواد غذایی مصرفی و تقویت اقتصاد خانوار در اولویت نخست دست اندرکاران و مسئولین کشور قرار گیرد.
وی بُعد دوم را ناظر بر" تقویت تولید محصولات کشاورزی و مواد غذایی داخلی" دانست و اظهار کرد :در این زمینه دو چالش اصلی وجود دارد که چالش اول مسأله کمبود آب است که باعث شده کشت برخی از محصولات کشاورزی در بعضی از مناطق به شدت با مشکل مواجه شود. این موضوع باعث شده از یک سو تولید این محصولات پایین بیاید و از طرف ديگر باتوجه به آنکه بخش چشمگیر از مواد اولیه صنایع غذایی محصولات کشاورزی است، در تأمین مواد اولیه کارخانجات صنایع غذایی با مشکل اساسی مواجه شویم.
رجب زاده با تأکید بر این که بر این اساس عملاً همین چالش آب نیز به بالارفتن بهای تمام شده محصولات کشاورزی و محصولات صنایع غذایی دامن زده است، خاطر نشان کرد:چالش دوم در این رابطه شرایط ملتهب اقتصادی و نوسانات شدید نرخ ارز در سال های اخیر است که مشکلات قابل توجهی در مدیریت کارخانجات تولید و فراوری مواد غذایی ایجاد کرده است.
وی بُعد سوم امنیت غذایی را سبد غذایی نامطلوب و عادت های غذایی نامناسب در بخش قابل توجهی از جامعه عنوان کرد که باعث گرسنگی پنهان در بخش قابل ملاحظه ای از جامعه شده است و متذکر شد :بررسی های علمی و تخصصی نشان می دهد گرسنگی پنهان صرفا مختص دهک های پایین درآمدی جامعه نیست بلکه کمبود برخی ریزمغذی ها و همچنين عادت های غذایی نامطلوب سلامت بخش قابل توجهی از دهک های بالای درآمدی را نیز تهدید می کند به گونه ای که بررسی وضعیت ریزمغذی ها در کشور نشان می دهد تقریبا تمام دهک های درآمدی جامعه از کمبود کلسیم رنج می برند که دلیل عمده آن مصرف کم شیر و لبنیات در جامعه در مقایسه با استانداردها است.
این پژوهشگر حوزه صنایع غذایی اضافه کرد:از طرف ديگر تنها si دهک بالای جامعه به اندازه کافی و استاندارد آهن جذب می کنند. در دهک های اول تا پنجم جامعه غیر از کمبود آهن و کلسیم کمبود ویتامین A و ویتامین B2 نیز قابل ملاحظه است.
- 20
- 6
