خانه پرستار: میزان مرگ پرستاران در ایران به نسبت جمعیت از چین و هند هم بالاتر است

اسفند سال گذشته، تلخ‌ترین ماه برای گروه پرستاری کشور بود. خبر قربانی‌شدنشان بر اثر ابتلا به کرونا، یک‌به یک منتشر می‌شد و پرستاران، کمک پرستاران، بهیاران و… را ناامیدتر از قبل می‌کرد. واکسیناسیون کادر درمان از بهمن همان سال شروع شده بود، اما تا اسفند، هنوز اثربخشی واکسن‌ها مشخص نشده بود. دبیر کل خانه پرستار می‌گوید بیش از ۱۳۰پرستار در سه پیک کرونا، یعنی تا اسفند سال ۹۹جانشان را از دست دادند و سایر موارد مرگ در این گروه، در پیک‌های بعدی ثبت شد.

اواخر هفته گذشته، رئیس سازمان نظام پزشکی، تعداد فوتی‌های کادر درمان به‌دلیل کرونا را بیش از ۲۰۰نفر اعلام کرده و گفته بود که بیش از ۶۰درصد از این افراد، پزشک هستند. این در حالی است که دبیرکل خانه پرستار که دسترسی به مدارک قابل استنادی دارد به همشهری تأکید می‌کند که تاکنون بیش از ۱۶۰نفر از گروه پرستاری، یعنی پرستار، کمک‌ پرستار، بهیار، هوش‌بری اتاق عمل و… به‌دلیل ابتلا به کرونا جانشان را از دست داده‌اند، اما هنوز تکلیف بسیاری از پرونده‌ها در بنیاد شهید مشخص نشده است.

مسئولان بنیاد شهید در حال بررسی‌اند که این افراد کجا کرونا گرفته‌اند در خانه یا بیمارستان و همین موضوع با انتقاد محمدشریفی مقدم، دبیرکل خانه پرستار همراه می‌شود. چرا که او می‌گوید وقتی پرستاری در بیمارستان مشغول به‌کار است و مدام بیماران کرونایی می‌بیند، قطعا در بیمارستان مبتلا شده است:« به‌نظر می‌رسد مسئولان در تلاش برای کاهش تعداد فوتی‌های ثبت شده در بنیاد شهید هستند.» اوایل امسال، معاون وقت وزیر بهداشت گفته بود که نام‌گذاری شهید برای پرستارانی که با ابتلا به کرونا جان باختند مراحل قانونی دارد و دست ما نیست و تعیین مصادیق به‌عهده بنیاد شهدا و ایثارگران است.

۸۰درصد قربانیان کرونا در گروه پرستاری، زن بودند

آمار فوتی‌های کرونا از کادر درمان تنها به گروه پرستاری و پزشکان محدود نمی‌شود، به‌گفته رئیس مرکز اورژانس تهران، در این مدت، ۵نفر از نیروهای این مرکز هم به‌دلیل کرونا جانشان را ازدست داده‌اند و تقریبا تمام آنها هم مبتلا شده‌اند. با این همه، دبیرکل خانه پرستار تأکید می‌کند که بیشترین مرگ‌های کرونایی در کادر درمان، مربوط به گروه پرستاری است: «آمار ما جان‌باختن ۱۶۰پرستار را نشان می‌دهد که بیشتر آنها زن هستند. چرا که به‌طور کلی ۸۰درصد گروه پرستاری زن هستند و مابقی مرد. با اینکه بررسی دقیقی از وضعیت این قربانیان کرونا در این بخش نشده اما به‌نظر می‌رسد که قربانی شدن آنها هم از همین الگو تبعیت می‌کند، یعنی ۸۰درصد از قربانیان گروه پرستاری زن هستند.»

روایت جان‌باختن فعالان گروه پرستاری، از همان ابتدای شیوع کرونا و در همان هفته‌های اول با فوت «نرجس خانعلی‌زاده»، پرستار جوان گیلانی، آغاز شد و به‌تدریج روند صعودی به‌خود گرفت. پس از مدت کوتاهی، پزشکان هم به این گروه اضافه شدند و هر هفته جان‌باختن یکی از فعالان کادر درمان شنیده می‌شد. برخی جوان بودند و برخی سرپرست خانواده و تعدادی هم باردار:« تعداد دقیق پرستاران بارداری که به‌دلیل ابتلا به کرونا جانشان را از دست داده‌اند مشخص نیست، اما حداقل۳ تا ۴ پرستار باردار جانشان را از دست دادند. برخی از این مادران در ماه‌های آخر بارداری بودند. یکی از جنین‌ها زنده به دنیا آمد و دیگری هم جان باخت.» اردیبهشت امسال، معاون وقت درمان وزارت بهداشت اعلام کرد که تا آن تاریخ ۵پرستار باردار به‌دلیل ابتلا به کرونا جانشان را از دست دادند.

هنوز پایش دقیقی از سن، جنسیت و وضعیت خانوادگی و… پرستاران جان‌باخته به‌دلیل ابتلا به کرونا صورت نگرفته، اما بررسی‌های انجام شده از سوی خانه پرستار مشخص می‌کند که در ماه‌های ابتدای شیوع، پرستاران با سن بالاتر جانشان را ازدست می‌دادند و درماه‌های بعد، جای آنها را پرستاران جوان دادند:«به‌طور کلی، روند مرگ در میان این افراد، تابع همان الگوی جامعه است. یعنی وقتی تعداد فوت جوانان در کشور بالا می‌رود، این اتفاق هم در گروه پرستاری می‌‌افتد.»

شریفی‌مقدم می‌گوید در پیک دلتا تعداد فوتی‌های کادر درمان به‌دلیل واکسیناسیون خیلی بالا نرفت اما قبل از پیک چهارم، تعداد فوتی‌ها بسیار بالا بود:« ما در اومیکرون موارد کمی ازمرگ‌های کرونایی در میان پرستاران داشتیم و آنطور که گزارش می‌شود حدود ۳ نفر بودند که یکی از آنها بیماری دیگری داشت. بنابراین بررسی‌های ما نشان می‌دهد بیش از ۱۳۰پرستار تا قبل از پیک چهارم فوت کردند و مابقی در طول یکسال گذشته جانشان را از دست دادند.» به‌گفته او، واکسیناسیون، جان بسیاری از این گروه را نجات داد، هر چند که در اومیکرون هم ویروس آنقدر تهاجمی نبود و اگر هم کسی را درگیر می‌کرد معمولا شدید نمی‌شد:« از نظر کمیت، میزان ابتلا در اومیکرون بالاتر از سایر پیک‌ها بود اما موارد مرگ به‌شدت پیک‌های قبلی نبود.»

روند بررسی «شهید» نامیدن پرستاران طولانی است

با این حال اما مشخص نیست چه تعداد از این پرستاران، به‌عنوان شهید مدافع سلامت تشخیص داده شده‌اند:« روند بررسی این پرونده‌ها طولانی است. در ماه‌های اول شیوع کرونا که بسیاری از پرستاران جانشان را از دست می‌دادند، خانواده‌های بسیاری پیگیر وضعیت‌شان بودند، برای خیلی‌ها مشکل مالی ایجاد شده بود، چرا که دانشگاه‌های علوم پزشکی و خود بیمارستان‌ها حتی در مواردی حقوق جانباخته‌ها را قطع کرده بودند و دسترسی به‌حساب بانکی برای خانواده‌ها به‌ویژه آنها که سرپرست خانواده‌شان را از دست داده بودند، خیلی سخت بود. آن زمان گزارش‌های زیادی به ما داده می‌شد، اما حالا مدتی است که دیگر خبری نیست. احتمالا خانواده‌ها به‌طور مستقیم پیگیری می‌کنند.»

پروتکل‌های پوشش پرستاران از اواسط کرونا تغییر کرد

آنطور که پرستاران می‌گویند درهفته‌های اول شیوع کرونا، میزان ابتلا بسیار بالا بود، دلیل اصلی آن هم نبود وسایل و پوشش‌های حفاظتی برای آنها بود. آن زمان کشور با بحران ماسک و وسایل ضدعفونی‌کننده مواجه بود و مراکز درمانی از این موضوع مستثنی نبودند. همین مسئله سبب شد تا کمپین‌هایی برای حمایت از کادر درمان راه‌بیفتد و برایشان ماسک و لباس‌های حفاظتی دوخته شود، برایشان آبمیوه و مواد غذایی در بیمارستان‌ توزیع شود و حمایت‌های روانی از آنها شود.

تصویر پرستاران و پزشکان با آن لباس‌های سرهمی سفید و آن کلاه‌ها و شیلدهای حفاظتی، همه جا منتشر شد، با این حال اما از اواسط شیوع کرونا، پوشش‌های حفاظتی تغییر کرد. گروه پرستاری همان لباس‌های همیشگی را به تن می‌کرد به اضافه ماسک‌های دولایه و در مواردی شیلد.

شریفی مقدم درباره تغییر این پوشش هم توضیح می‌دهد و می‌گوید:« در ابتدای شیوع کرونا به‌دلیل ناشناخته بودن آن تصور می‌شد که این ویروس از روی پوست منتقل می‌شود، به همین دلیل لباس‌های مخصوص در اختیار کادر پرستاری قرار گرفت. اما استفاده از این پوشش بسیار سخت بود، محدودیت حرکتی برایشان ایجاد می‌کرد، در تابستان تحمل آن بسیار سخت بود. بعدها هم مشخص شد که ویروس از روی پوست وارد بدن نمی‌شود و بیشترین میزان ابتلا از طریق تماس‌های تنفسی است. به همین دلیل پروتکل‌ها روی ماسک متمرکز شد. البته نکته دیگر این است که از بهمن سال گذشته، واکسیناسیون که شروع شد، ایمنی این افراد هم بالا رفت، بنابراین افزایش ایمنی به اضافه ماسک، حفاظت کافی از آنها ایجاد می‌کرد.»

گفته می‌شود تعداد مرگ‌های گروه پرستاری در ایران بیش از استاندارد جهانی است. این را قبلا شریفی مقدم گفته بود و حالا هم بر این موضوع تأکید می‌کند. به‌گفته او، میزان مرگ پرستاران در ایران به نسبت جمعیت حتی از چین وهند هم بالاتر است:« هم‌اکنون وضعیت مناسب‌تر شده، جز در برخی موارد، تمام نیروهای پرستاری دوز سوم واکسن را تزریق کرده‌اند، هنوز حرفی از دوز چهارم برای این گروه نشده، اما به‌نظر می‌رسد از این پس، به‌صورت سالانه باید دوزهای یادآور تزریق شود.»