بیماری آبله میمون چیست و چقدر جدی است؟/ کرونا منتظر است تا به ما شبیخون بزند

جمعه سی ام اردیبهشت، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی آمار جدید ابتلا به ویروس کرونا را اینگونه اعلام کرد :« در این بازه زمانی بر پایه تازه ترین نتایج آزمایش های کرونا در کشور ۲۲۸نفر مبتلای جدید شناسایی شد که با احتساب این تعداد، مجموع مبتلایان به کرونا (corona) در کشور تا امروز به هفت میلیون و ۲۲۹هزار و ۵۸۲نفر رسیده است. از تعداد بیماران بستری در کشور تاکنون هفت میلیون و ۳۰هزار و ۳۵۵نفر بهبود یافته و از بیمارستان ترخیص شده اند. در ۲۴ساعت گذشته ۹بیمار مبتلا به کرونا جان خود را از دست دادند که با احتساب این آمار از ابتدا تاکنون ۱۴۱هزار و ۲۶۲نفر در کشور بر اثر بیماری کرونا جان باخته اند. از شمار مبتلایان شناسایی شده، ۴۷نفر بستری های بیمارستان به شمار می روند و ۷۰۶نفر از مبتلایان کرونا در بخش مراقبت های ویژه بستری هستند.» بر اساس آمار اعلامی وزارت بهداشت درباره وضعیت شیوع کرونا در کشور، احتمالا موج جدیدی از بیماری را شاهد نخواهیم بود ولی سؤال این است که آیا قصه کرونا در ایران تمام شده و شاهد پایان وضع اپیدمی در کشور خواهیم بود؟ آیا لازم نیست نگران ادامه چرخه انتقال کووید در کشور باشیم و مجاز هستیم ماجرا را تمام شده بدانیم؟ پاسخ هرچه باشد لازم است بدانیم کرونا و سویه هایش دیگر تنها نگرانی نظام سلامت کشورهای جهان نیستند. بر اساس اعلام رویترز، وزارت بهداشت فرانسه نخستین مورد مشکوک به آبله میمون در منطقه ایل دو فرانس پاریس را شناسایی کرده است. آبله میمون، بیماری ای شبیه به آبله انسانی است و در بسیاری از مناطق جهان سال هاست که ریشه کن شده اما در سال های اخیر و درست پس از همه گیری ویروس کرونا، نشانه های شیوع این ویروس حالا بیشتر مشاهده می شود و این ویروس حالا به دردسر این روزهای کشورهای اروپایی، آمریکا و کانادا تبدیل شده است. علاوه بر نگرانی ها پیرامون شیوع این بیماری خطرناک که ظاهرا درمانی هم ندارد، با فرا رسیدن فصل گرما خبر جدید ابتلای پنج نفر از هموطنان مان به بیماری تب کریمه کنگو، موجی از نگرانی را در نظام سلامت کشور و افکارعمومی به راه انداخته است. اسدی، مشاور سازمان دامپزشکی دراین باره گفته است:« از ابتدای سال تاکنون پنج نفر به بیماری تب کریمه کنگو مبتلا شده اند که یک نفر آنها فوت کرده است. همچنین یک نفر مشکوک به این بیماری است. مردم از کشتار دام در محل های غیرمجاز خودداری کنند و درصورت کشتار ضمن رعایت موارد بهداشتی و استفاده از دستکش، لاشه را به مدت ۲۴ساعت در دمای چهار درجه نگهداری کنند.»

کرونا احتمالا یک عقب نشینی تاکتیکی کرده و منتظر است تا به ما شبیخون بزند

حمید سوری، اپیدمیولوژیست به تازگی در توصیف وضعیت کرونایی کشور گفته است:« خوشبختانه وضعیت موجودمان، وضعیت نسبتا مطلوبی است و نشان دهنده این است که یک افول نسبی در سطح جامعه ایجاد شده است ، ولی این افول فقط مختص کشور ما نیست و اکثر کشورهای دنیا، کمابیش این شرایط را دارند. در صورتیکه بخواهیم وضعیت کشورمان را هم با سایر کشورها مقایسه کنیم، باید به فاکتورهایی مانند زمان واکسیناسیون انبوه، سطح ایمنی جامعه و چرخش ویروس و... توجه کنیم.» با این حال این ویروس شناس ضمن توصیف مثبتی از شرایط حال حاضر کرونا در ایران، در ادامه گفت:« به نظر میرسد ویروس کرونا یک آتش بس یک طرفه اعلام کرده و مشخص نیست که این آتش بس تا چه زمانی ادامه یابد. مداخلاتی که ما در سطح کلان انجام دادیم، عمدتاً بر پایه واکسیناسیون استوار بوده و شواهد بین المللی نشان می دهد حتی کشورهایی که پوشش واکسیناسیون شان از ما بیشتر بوده، مجددا بازگشت پیک و اپیدمی را داشتند؛ به طوریکه این روند رو به افزایش است؛ به طوریکه در هفته گذشته حدود ۳۰کشور روند افزایشی داشتند و در این هفته این تعداد به ۴۰کشور رسید. این روند افزایشی نگرانی ها را تشدید می کند و هیچ تضمینی وجود ندارد که کشور بعدی، کشور ما نباشد. منظور از آتش بس یک طرفه کرونا، این است که ما سیاست های مؤثر آنچنانی بعنوان یک بسته پیشگیرانه درمقابل اپیدمی نداشتیم که انتظار داشته باشیم وضعیت اپیدمی در پاسخ به مداخلات ما باشد. آنچه اکنون می بینیم، آتش بس یک طرفه ویروس است و خود ویروس احتمالا یک عقب نشینی تاکتیکی کرده و منتظر است تا به ما شبیخون بزند. وقتی دو طرف باشد، به این معناست که مداخلات ما موثر بوده و ویروس شکست خورده است، ولی ما سیاست های کلان موثری نداشتیم و فقط واکسیناسیون انجام دادیم. واکسیناسیون هم یک بخشی از بسته های پیشگیرانه و کنترل و مدیریت اپیدمی است.»

در شرایط افول ویروس، مراقب باشیم آمار گول مان نزند

این ویروس شناس در رابطه با مخاطراتی که میتواند ما را در مواجهه با کرونا در شرایط کنونی به خطر بیندازد، گفت:« آنچه اکنون برای رنگ بندی استفاده می شود، میزان بستری به ازای هر ۱۰۰هزار نفر جمعیت است که کاملاً اشتباه است. در واریانت دلتا که شدت بیماری و بستری ها بالا بود، نقص رنگ بندی کمتر خودش را نشان می داد، ولی در اُمیکرون که نسبت شدت ابتلا در آن پائین است، این رنگ بندی میتواند تصویر اشتباه و گمراه کننده ای را ارائه کند. در کشورهای مختلف از شاخص های متعددی استفاده می کنند. به عنوان مثال بسیاری از کشورهای اروپایی بین ۲۰ تا ۲۱شاخص را برای رنگ بندی شهرها استفاده می کنند تا بتوانند سطح خطر را به درستی بسنجند. نمی توان براساس یک متغیر بگوییم که فلان شهر بی خطر یا کم خطر است، زیرا منطق رنگ بندی، سطح بندی خطر بوده و اینکه براساس سطح خطر سیاست های مناسب را اتخاذ و اولویت بندی کنید. وقتی معیار اشتباه باشد، پیام اشتباه دریافت می شود؛ به طوریکه جایی که اولویت دارد، ممکن است بدون اولویت تعریف شود و برعکس.» نقص در رنگ بندی شهرها البته تنها مخاطره پیش روی کشور در مواجهه با کرونا نیست. به گفته این ویروس شناس، خطر کم شماری در روزهای افول این بیماری نیز می تواند ما را بار دیگر به دردسر بیندازد.

وی دراین باره گفت:« در عین حال از آنجایی که تعداد تست های روزانه مان برای کرونا بسیار محدود است و تعداد مرگ ها هم براساس تست مثبت اعلام می شود، ممکن است خطایی از این بابت وجود داشته باشد و منجر به کم شماری شود؛ به طوری که عده ای به علت کرونا فوت کنند، اما از آنجایی که تعداد تست کم است و این افراد با تست مثبت نبوده اند، جزء آمار حساب نشوند. متأسفانه در زمینه میزان تست به ازای یک میلیون نفر جمعیت، رتبه ۱۱۸ را در دنیا داریم. به طور متوسط هر ایرانی تا به حال شش دهم بار تست شده است. حال این میزان را با دانمارک مقایسه کنید که هر دانمارکی در این دوره به طور متوسط ۲۲بار تست شده است. باید توجه کرد میزان تست هم باید براساس مطالعات بومی هر کشور انجام شود. ممکن است ۲۲بار برای هر نفر برای جامعه خودشان خوب باشد، ولی اینگونه نیست که الزاما برای کشور ما هم خوب باشد و باید مطالعه کنیم.»

تعداد واقعی مبتلایان نسبت به آمارهای اعلامی بیشتر است، درمان بیماری در دست بررسی است

گفتیم که از ابتدای سال تاکنون پنج مورد ابتلا به این بیماری در کشور دیده شده است. مسعود مردانی، متخصص بیماری های عفونی در اظهارنظری در رابطه با آمار اعلام شده از مبتلایان به تب کریمه کنگو در سال جدید گفته است:« سالانه ۵۰ تا ۱۵۰مورد ابتلا به تب کریمه کنگو در کشور داریم. مطمئنا تعداد واقعی مبتلایان نسبت به آمارهای اعلامی بیشتر است، به این علت که افراد با داشتن علائمی مانند بدن درد و تب، فکر می کنند به کرونا مبتلا شدند. این ویروس با توجه به شرایط بین ۳۰ تا ۵۰درصد ممکن است موجب مرگ ومیر شود. از ابتدای تشخیص این بیماری که در سال۷۸ بود تاکنون، استان های سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی، کرمان و اصفهان بیشترین موارد ابتلا به این بیماری را داشتند.» مردانی همچنین درباره منشأ این بیماری گفت:« شیوع تب کریمه کنگو در اردیبهشت بیشتر می شود. این ویروس در کنه هایی که روی پوست گوسفند و گاو هستند، فعال است. در فصل بهار این کنه ها از محل اختفای خود بیرون می آیند. این بیماری بسیار آلوده کننده است. افراد در تماس با اعضای خونی و فرآورده های خونی آلوده از انسان یا حیوان آلوده یا گزش کنه مبتلا می شوند. این بیماری مسری است. ویروس به راحتی از افراد مبتلا قابل انتقال به دیگران است.

به همین دلیل مبتلایان به این بیماری باید به صورت کامل ایزوله شوند. فرد مبتلا در ابتدا بدن درد و سردرد دارد. پس از آن کم کم خونریزی دماغ اتفاق می افتد. بعد از آزمایش ها مشخص می شود پلاکت و گلبول های سفید خون به مقدار چشمگیری کاهش پیدا کرده است. خوشبختانه داروی مناسب برای این بیماری در کشور وجود دارد. داروی آن به صورت خوراکی و تزریقی در همه مراکز درمانی کشور پیدا می شود. دستورالعمل برخورد با بیماران مبتلا به تب کریمه کنگو نیز به تصویب رسیده است که درحال بازنگری آن هستیم.» دستورالعمل جدید البته هنوز مشخص نیست اما تا امروز درمان انعقاد درون رگی منتشر به همراه داروی ضدویروس ریباویرین، درمان این بیماری است.

دامداری ها، قصابی ها و کشتارگاه ها منشأ اصلی بیماری هستند

مجید همتی، رئیس اداره بهداشت و مدیریت بیماری های دامی اداره کل دامپزشکی استان کرمانشاه نیز در مورد سابقه و منشأ این بیماری در ایران در گفت وگویی گفته است:« تب خونریزی دهنده کریمه کنگو برای نخستین بار در منطقه کریمه مشاهده و چندسال بعد از آن در کنگو شناسایی شد و با توجه به همراه همراه بودن بیماری با تب و خونریزی به نام« تب خونریزی دهنده کریمه کنگو» مشهور شده است. با وجود اینکه احتمال بروز این بیماری در همه ایام سال وجود دارد ، ولی با فرا رسیدن فصل گرما و افزایش فعالیت کنه ها، احتمال شیوع بیماری که جزء بیماری های مشترک بین انسان و دام است، بالا می رود. دامداران، دامپزشکان، قصاب ها و کارگران کشتارگاه ها بیشتر در معرض خطر این بیماری هستند. این افراد در زمان کار باید ضمن رعایت نکات بهداشتی، از لباس کار ، دستکش و چکمه مناسب استفاده کنند و سلاخان و کارکنان کشتارگاه نیز باید حین کار از خوردن و آشامیدن پرهیز کنند. نگهداری گوشت گرم به مدت ۲۴ساعت در یخچال سبب از بین رفتن ویروس بیماری تب خونریزی دهنده کریمه کنگو می شود، چون با گذشت این زمان مقداری از PH گوشت کاهش یافته و این رخداد منجر به از بین رفتن ویروس می شود. برای پیشگیری از شیوع بیماری ضروری است که ذبح دام ها در کشتارگاه های مجاز انجام شده و لاشه دام زمان لازم را در سردخانه برای غیرفعال شدن عامل احتمالی بیماری سپری کند. دامداران در این فصل از سال باید حداقل دوبار با فاصله ۱۵روز سم پاشی را انجام دهند. از ابتدای سال تاکنون ۲۵۰۰لیتر سم رایگان توسط گروه های جهادی در مناطق کم برخوردار و محروم استان به ویژه در مناطق پرخطر اورامانات که در سنوات گذشته کانون هایی از بروز بیماری را در آنجا داشتیم، توزیع شده است.»

راه های انتقال ویروس آبله میمون

علیرضا ناجی، ویروس شناس و عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا درباره منشأ ویروس آبله میمون می گوید:« سرنخ زیادی وجود ندارد که افراد از کجا به ویروس آبله میمون مبتلا شده اند. این نگرانی نیز وجود دارد که ویروس امکان دارد به طور وسیع و خاموش در جامعه و احتمالا از طریق یک مسیر جدید انتقال منتشر شود. آبله میمون یک عفونت ویروسی نادر است و شبیه به آبله انسان. نخستین بار در سال۱۹۵۸ در میمون هایی که برای تحقیق نگهداری می شدند، کشف شد. اولین مورد آبله میمون در انسان در سال۱۹۷۰ ثبت شد. در قبل این بیماری معمولاً به غرب و مرکز آفریقا تعلق داشته و موارد بیماری در سایر مکان های جغرافیایی با سفر به آفریقا مرتبط بوده است. این ویروس میتواند از گاز گرفتن حیوان آلوده یا تماس با خون، مایعات بدن یا زخم و ضایعات آن منتقل شود. تصور می شود که توسط جوندگانی مانند موش و سنجاب پخش می شود ولی همچنین امکان دارد با خوردن گوشت حیوان آلوده که به درستی پخته نشده است به این بیماری مبتلا شوید. انتقال بین انسان ها بیشتر از طریق قطرات تنفسی بزرگ صورت می گیرد. از آنجایی که این قطرات نمی توانند فاصله زیادی را طی کنند، تماس چهره به چهره طولانی مدت، مورد نیاز است. ویروس همچنین میتواند از طریق مایعات بدن، مواد ضایعه یا تماس غیرمستقیم با مواد ضایعه وارد بدن شود. مقامات بهداشتی اشاره کرده اند بعضی از موضوعات عفونت های اخیر ممکن است از طریق تماس جنسی منتقل شوند. سازمان جهانی بهداشت همچنین گفت درحال بررسی است که بسیاری از موارد گزارش شده افرادی هستند که بعنوان همجنس گرا یا دوجنس گرا شناخته می شوند.»

آبله میمون چه بر سر انسان می آورد؟

ناجی در ادامه صحبت هایش در توضیح اینکه این ویروس موجب بروز چه آسیب هایی در بدن انسان می شود، خاطرنشان کرد:« این ویروس در انسان باعث تب، بدن درد، بزرگ شدن غدد لنفاوی و درنهایت« آبله» یا تاول های دردناک پر از مایع روی صورت، دست ها و پاها می شود. طبق گفته سازمان جهانی بهداشت، دوره کمون( فاصله از عفونت تا شروع علائم) آبله میمون معمولاً از ۶ تا ۱۳روز است اما میتواند بین ۵ تا ۲۱روز باشد. یکی از انواع ویروس آبله میمون میتواند کشنده باشد و ۱۰درصد از افراد آلوده را می کشد. خوشبختانه ورژنی که درحال حاضر در انگلیس وجود دارد ملایم تر است و میزان مرگ ومیر آن کمتر از یک درصد است. موارد بیماری معمولاً طی دو تا چهار هفته برطرف می شود. درحال حاضر درمان خاصی برای آبله میمون وجود ندارد. بیماران معمولاً باید در یک بیمارستان تخصصی بستری شوند تا عفونت گسترش نیابد و درمان های علامتی صورت پذیرد.»

این ویروس درمانی ندارد، باید برای تهیه واکسن دست بجنبانیم

آن طور که از اخبار و اظهارنظرها پیداست، ظاهرا این ویروس درمان مشخصی ندارد، اما ناجی درباره واکسن احتمالی این ویروس گفت:« برای کنترل شیوع آبله میمون میتوان از واکسن آبله، سیدوفوویر، گلوبولین ایمنی واکسینیا استفاده کرد. مرکز مبارزه با بیماری های آمریکا با توجه به اطلاعات موجود درمورد مزایا و خطرات واکسیناسیون آبله و استفاده از دارو برای پیشگیری و مدیریت آبله میمون و سایر عفونت های ارتوپاکس ویروس دستورالعمل هایی دارد. یکی از واکسن های موجود برای آبله میمون، JYNNEOSTM است که همچنین به نام Imvamune یا Imvanex شناخته می شود که برای جلوگیری از آبله میمون و آبله در ایالات متحده مجوز دریافت کرده است. از آنجایی که ویروس آبله میمون ارتباط نزدیکی با ویروس ایجادکننده آبله دارد، واکسن آبله نیز می تواند افراد را از ابتلا به آبله میمون محافظت کند. اطلاعات حاصل از آفریقا نشان می دهد واکسن آبله حداقل« هشتاد و پنج» درصد در پیشگیری از آبله میمون مؤثر است. اثربخشی JYNNEOSTM دربرابر آبله میمون از یک مطالعه بالینی درباره ایمنی زایی JYNNEOS و داده های اثربخشی از مطالعات حیوانی به دست آمد. واکسن ACAM2000 که حاوی ویروس زنده واکسینیا است، مجوز ایمن سازی در افرادی را دارد که حداقل ۱۸سال دارند و در معرض خطر ابتلا به عفونت آبله هستند. چنانچه این واکسن به طور گسترده استفاده شود، میتواند در افرادی که در معرض آبله میمون قرار دارند محافظت ایجاد کند. واکسن آبله درحال حاضر در دسترس عموم مردم نیست. درصورت ادامه شیوع آبله میمون، ممکن است دستورالعمل هایی تدوین شوند تا مشخص شود چه کسانی باید واکسینه شوند. به نظر میرسد ما هم باید دست بجنبانیم.»