واردات پزشک؛ اعزام بیمار به خارج! / پزشکان عمومی به جای گرفتن تخصص به شغل دوم مانند راننده اسنپ روی می‌آورند.

تا همین اواخر آرزوی اغلب نوجوانان و جوانان این بود که پزشک شوند، به‌خصوص جراح قلب و عروق؛ بخشی از این آرزو به خاطر کسب درآمد بود و برخی دیگر به دلیل جایگاه اجتماعی این شغل. اما در حال حاضر نه تنها قبولی در رشته‌های پزشکی آرزوی بسیاری از جوانان نیست بلکه بخش قابل‌توجهی از پزشکان متخصص و غیرمتخصص به دلایل مختلف از جمله تخریب‌های گوناگون، اعمال تعرفه‌های غیرواقعی و موارد مشابه به دنبال راهی برای بازنشستگی زودهنگام یا مهاجرت هستند.

به گفته برخی پزشکان اگر وضعیت به همین روال پیش رود در آینده نه‌چندان دور هم باید دکتر وارد کنیم و هم بیماران را صادر کنیم! چنین امری به معنی برگشت به چند دهه قبل است. بیش از ۱۰ سال است که کارشناسان و مسوولان حوزه سلامت هشدار می‌دهند که در آینده‌ای نه‌چندان دور در حوزه تخصص‌های پزشکی کمبود خواهیم داشت و تازه‌ترین این نگرانی‌ها را می‌توان در اظهارات اخیر رییس کل سازمان نظام پزشکی کشور به وضوح دید.

دکتر رییس‌زاده از وضعیت نامناسب برخی رشته‌های پزشکی در کشور خبر داده و گفته: «در سال جاری هیچ کس متقاضی رشته جراحی قلب در کشور نشده و با شرایط موجود مجبور می‌شویم با عقبگرد ۴۰ساله پزشک وارد کنیم.» وی تاکید کرد: «درصدی از مشکلات با ماست اما درصد عمده مربوط به ما نیست.

آیا باید تمام مشکلات را به پای ما بنویسید؟ زیرساخت نادرست باعث شده همکاران ما به سمت مسیرهای بعضا خلاف کشیده شوند. بیش از ۹۶ درصد در کنار مشکلاتی که وجود دارد به سلامت ارائه خدمت می‌کنند.» رییس‌زاده با اشاره به تبعات این مساله توضیح داد: «نتیجه این کار این است که در چند سال آینده پزشک نخواهیم داشت. در رشته‌های بسیار ضروری جراح نداریم و مجبور می‌شویم برای برخی درمان‌ها با چند برابر هزینه، عزیزان را به خارج از کشور بفرستیم یا با یک عقبگرد ۴۰ساله واردات پزشک از هند، پاکستان و فیلیپین داشته باشیم.» وی با بیان اینکه ما هشدار می‌دهیم و اعلام می‌کنیم اما درمان آن با مسوولان است، اظهار کرد: «چون ما متهم به تعارض منافع شده‌ایم بنابراین فقط هشدار می‌دهیم و خود مسوولان آن را تحلیل کنند. تخصص جراحی قلب در سال جاری ۱۸نفر ظرفیت داشته اما هیچ کس متقاضی نشده و در کل کشور فقط دو فارغ‌التحصیل جراحی اطفال داریم.» اما برخی جراحان قلب دلیل نبود متقاضی برای این رشته را میزان تعرفه‌های غیرواقعی می‌دانند. اما آیا این موضوع تازه‌ای است؟ خیر. آیا برای این چالش تدبیری اندیشیده شده‌ است؟ خیر. براساس بررسی‌ها تداوم این وضعیت یعنی تا چند سال دیگر در حالی با موج بی‌شماری از پزشکان متخصص پوست و پلاستیک و زیبایی مواجه خواهیم بود که جراح قلب، مغز و اعصاب، عروق، عمومی، زنان، پیوند اعضا و… یا متخصص بیهوشی و داخلی و کلیه نخواهیم داشت.

بررسی‌های آماری هم نشان از بحرانی‌بودن وضعیت دارد. پنج‌ سال پیش نایب‌رییس انجمن جراحان قلب ایران اعلام کرده‌ بود که فقط ۲۴۰ متخصص جراحی‌ قلب در کشور داریم و این آمار در حالی است که بدانیم افزایش بیماری‌های قلبی در جوانان یکی از موارد نگران‌کننده به‌شمار می‌رود. در هر صورت سوال مهم این است که چه عواملی در گرایش دانشجویان پزشکی به انتخاب تخصص موثر است؟

شرایط جامعه، تفاوت درآمد بین رشته‌ها، سهولت و کم‌دردسربودن برخی از این تخصص‌ها، توصیه خانواده، پس ‌نیاز جامعه و نظام‌ سلامت کجای این مولفه‌های موثر در انتخاب قرار می‌گیرد؟ سوال مهم‌تر اما این است که بر هم خوردن تعادل رشته‌های مختلف در حوزه‌ بهداشت و درمان چه پیامدهایی خواهد داشت؟ همه اینها در حالی است که بدانیم آمارهای رسمی حکایت از شتاب عجیب مهاجرت پزشکان از ایران هم دارد؛ موضوعی که تاثیر شگفتی در وضعیت کمبود نیروی متخصص در سیستم سلامت کشور می‌گذارد. برخی افزایش سهمیه پزشکی را دوباره پیش کشیده‌اند اما نکته اینجاست که تربیت بیشتر پزشک به معنای پرشدن ظرفیت‌های مورد نیاز نیست؛ چرا که اگر سهمیه‌ها دو برابر شود، باز هم دانشجویان به دلیل مسائل اقتصادی و اجتماعی رغبتی برای تحصیل در رشته‌های تخصصی مادر ندارند.

به زودی شاهد وارد کردن جراح قلب به ایران خواهیم بود!

دکتر ایرج فاضل رییس سابق سازمان نظام پزشکی ایران تعرفه‌های غیرواقعی را دلیل کاهش متقاضی رشته جراحی قلب دانست و به «جهان‌صنعت» گفت: به طورکلی جاذبه رشته‌ها و تخصص‌های پزشکی بستگی به آینده درآمدی و جایگاه اجتماعی‌شان دارد. هر چه آن تخصص درآمد بیشتری داشته باشد، به موازات آن نیز متقاضیان بیشتری دارد. چه بسا این روزها متقاضی برای رشته جراحی پلاستیک به دلیل درآمد حاصل از آن بسیار زیاد است.

اما کاهش میزان متقاضیان جراحی قلب موضوع جدیدی نیست، زیرا سال‌ها چنین امری را هشدار می‌دادیم. یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش متقاضیان جراح قلب میزان درآمد و وضعیت اقتصادی آنها است. وزیر اسبق بهداشت افزود: متاسفانه برای برقراری این رشته‌ها و پرورش جراحان قلب در ایران زحمات زیادی کشیده شده است. اما این روزها این امر وارونه طی می‌شود. به نظرم موضوع اصلی در تعرفه‌های پزشکی است.

تعرفه‌های پزشکی را برعکس تمام رشته‌های دیگر مصرف‌کنندگان خدمات پزشکی تعیین می‌کنند نه خود پزشکان. بنابراین چنین امری مشکل بزرگی را به وجود آورده است. در نتیجه تا زمانی که قانون درباره تعرفه‌های پزشکی اصلاح نشود، وضعیت همچنان رو به وخامت است. رییس جامعه جراحان ایران با اشاره به تبعات کمبود جراح قلب در ایران اظهار کرد: طبیعتا وقتی در آینده نه چندان دور دچار کمبود و نبود جراح قلب شویم، مانند سال‌های قبل از انقلاب باید از کشورهای همسایه پزشک وارد کنیم. این در حالی است که در این ۴۰ساله برای تربیت جراحان قلب و دیگر تخصص‌ها زحمت زیادی کشیده شده است. متاسفانه سیاست‌های اشتباه منجر به پسرفت ما شده است. بنابراین برای حل این معضل باید ریشه‌یابی کنیم.

نگران آینده‌ایم

دکتر فریدون نوحی رییس انجمن قلب و عروق ایران نیز با اشاره به تاثیر میزان تعرفه‌ها در کاهش متقاضی‌ها به «جهان صنعت» گفت: متاسفانه این روزها به دلایل مختلف مشکلات این رشته بسیار زیاد است. طول دوران یادگیری رشته تخصص جراحی قلب به نسبت دیگر رشته‌ها بسیار طولانی است.

فرد بعد از اتمام ۷ سال پزشکی باید طرح و خدماتش را انجام دهد، بعد از آن دوباره جراحی عمومی بخواند و مجدد ۴ سال طرح و خدمات بگذراند و در نهایت باید ۳ جراحی قلب انجام دهد که همین تخصص رشته قلب نیز به زیرشاخه‌های مختلفی تبدیل شده است. متاسفانه در حال حاضر تعرفه‌های جراحی قلب نسبت به زمانی که گذاشته می‌شود، واقعی نیست. به همین دلیل مسوولان ذی‌ربط باید در این خصوص فکری کنند، چرا که وقتی افراد انگیزه لازم و کافی را نداشته باشند، به این رشته رو نمی‌آورند. البته وزارتخانه به دنبال حل این موضوع است، بنابراین امیدواریم مشکل تعرفه‌ها امسال حل شود.

وی افزود: از طرفی امسال مجلس مصوبه‌ای را مطرح کرده که پزشکان را به سوی مهاجرت ترغیب کرده و همچنین انگیزه فعالیت آنها را در ایران کاهش داده است. مجلس در این مصوبه تعیین کرده است که برای کسانی که حقوق‌بگیر دانشگاه‌ هستند باید سقف حقوقی آنها ۷ برابر حداقل باشد. این در حالی است که در گذشته یک استاد تمام براساس قانون حقوقی پیدا کرده است، اما براساس این مصوبه خطرناک دریافتی آنها باید کمتر از حق‌شان باشد. چنین موضوعاتی در میان پزشکان باعث بی‌انگیزه شدن آنها می‌شود. وقتی پزشکی انگیزه لازم و کافی را برای ادامه فعالیت در ایران نداشته باشد، ترک وطن می‌کند. به نظرم عواقب این مساله طی سال‌های آتی نمایان می‌شود. به همین دلیل نگران آینده‌ام. در نتیجه امیدوارم امسال این قضیه اصلاح شود.

رییس بیمارستان قلب شهیدرجایی تهران اظهار کرد: اگرچه جامعه پزشکی هیچگاه از ناملایمتی‌ها دچار رنجش نمی‌شود، اما نگرانی ما از آینده است. وقتی متقاضی برای این رشته نباشد، طی سال‌های آینده دچار کمبود پزشک می‌شویم. وقتی هم دچار کمبود پزشک شویم، مردم سرگردان می‌شوند. چنین امری به نفع هیچ‌کس نیست. امیدواریم با ایجاد انگیزه افراد جوان و پرتلاشی پا در این راه بگذارند.

پزشکان عمومی به جای ادامه تحصیل شغل دوم دارند

دکتر غفور سلگی، فوق‌تخصص قلب کودکان نیز با اشاره به فقدان انگیزه اقتصادی پزشکان به «جهان‌صنعت» گفت: متاسفانه این روزها انگیزه کافی برای ورود به این رشته در جامعه نیست. از زمانی که یک فرد وارد رشته پزشکی می‌شود تا زمانی که یک جراح قلب شود، حدود ۱۵ سال طول می‌کشد. چنین وقفه‌ای برای هر فردی قابل قبول نیست. در واقع صرفه اقتصادی ندارد. فردی این همه سال درس بخواند که بعدش با چنین میزان تعرفه‌هایی کار کند؟! چه‌بسا همین میزان تعرفه پزشکی هم منجر به افزایش مهاجرت در بین پزشکان جوان علی‌الخصوص متخصصان شده است.

وی افزود: این روزها به دلیل شرایط اقتصادی اگر یک پزشک جوان و تازه فارغ‌التحصیل مطب بزند که به خاطر هزینه‌ها و میزان تعرفه‌ها درآمدی برای او ندارد. چه‌بسا با وجود تعداد جراحان خاص و مطرح پزشکان جوان بیماری نیز نخواهند داشت. بنابراین یک پزشک جوان نه تنها باید ۱۵ سال درس بخواند بلکه ۱۵ سال نیز باید تجربه کسب کند تا مانند جراحان قلب پیشکسوت درآ مد قابل توجهی کسب کند. البته در حال حاضر آنها نیز به دلیل تعرفه‌های غیرواقعی در تامین هزینه‌های مطب و معیشت مانده‌اند. از طرفی اگر پزشکان جوان بخواهند در مراکز دولتی فعالیت کنند که درآمدی نصیب‌شان نمی‌شود.

رییس گروه قلب بیمارستان میلاد اظهار کرد: به نظرم هدف هر فردی از درس خواندن، ساختن زندگی بهتر در آینده است. وقتی زندگی راحتی برای این افراد وجود ندارد، چرا باید پا در این عرصه بگذارند. این رشته جدای از درآمد، سختی‌های زیادی نیز دارد. به طورکلی این روزها انگیزه‌ای برای ادامه تحصیل و کار در میان پزشکان نمانده است. پزشکان عمومی به جای گرفتن تخصص به شغل دوم مانند راننده اسنپ روی می‌آورند. این در حالی است که سازمان نظام پزشکی بارها تبعات منفی سونامی کمبود متخصص در کشور را هشدار داده است اما گوش شنوایی برای آن وجود ندارد.

مهدیه بهارمست