بیماران قربانی اختلاف دولت و تولیدکنندگان

 قصه پرتکرار معضل کمبود دارو مانند نمکی بر زخم بیماران است که انگار تمام‌شدنی هم نیست. دقیقا یکم آبان جاری گزارشی درباره دلایل کمبود سرم، آنتی‌بیوتیک‌ها و دیگر شربت‌های کودکان منتشر کردیم. در این گزارش دکتر «مهدی پیرصالحی» نایب‌رییس سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی ایران با تایید کمبود داروها به خصوص آنتی‌بیوتیک به «جهان‌صنعت» گفت: «‌یکی از مهم‌ترین دلایل کمبود آنتی‌بیوتیک در داروخانه‌ها قیمت‌گذاری نامناسب برای این دارو است، زیرا با قیمتی که سازمان غذا و دارو برای آنتی‌بیوتیک‌ها در نظر گرفته بود، تولید دارو برای شرکت‌ها صرفه اقتصادی نداشت. به همین دلیل تولید دارو روند کندی را پیش گرفت.

اما از هفته گذشته سازمان غذا و دارو قیمت این دارو را اصلاح کرد، در نتیجه تولید سرعت گرفته است که امیدواریم تا ۱۰ روز آینده کمبود‌ها جبران شود.» این در حالی است که با گذشت ۱۵ روز هنوز نه تنها داروی مورد نظر در داروخانه‌ها موجود نشده است بلکه تولیدکنندگان دارو از نبود اصلاح قیمت‌گذاری‌ها گلایه می‌کنند. مشخص نیست تا چه زمان دود اختلاف دولت با داروسازان باید در چشم بیماران برود. کمبود داروهای آنتی‌بیوتیک و سرُم، باعث شد تا وزیر بهداشت علاوه بر واردات ۵۰ تُن داروی هندی، رییس سازمان غذا و دارو را نیز تغییر دهد. اما با تغییر رییس سازمان غذا و دارو نیز مشکل کمبود دارو حل نشده است. چه‌بسا حتی جبران کمبود داروها به دو هفته دیگر موکول شده است.

اختلاف داروسازان و دولت به اندازه‌ای بزرگ شده است که نیمی از بیماران دست خالی از داروخانه خارج می‌شوند. اما تولیدکنندگان همچنان از قیمت‌گذاری مناسب سخن می‌گویند. همچنین به گفته داروخانه‌داران علاوه بر کمبودی که در حوزه آنتی‌بیوتیک‌ها وجود دارد، کمبودهایی در دیگر اقلام حتی داروهای خیلی ساده مانند قطره نمکی شست‌وشوی بینی نیز که برای کودکان استفاده می‌شد هم در داروخانه‌ها پیدا نمی‌شود. با این حال صاحب حجتی، قائم‌مقام سازمان اموال تملیکی دیروز به ایلنا گفت: «‌اواخر سال گذشته حجم وسیعی از سرم‌ها در حالی که با کمبود شدید سرم مواجه بودیم، امحا شده است.»

حجتی با انتقاد از عملکرد وزارت بهداشت برای دستور نابود کردن انواع داروی موجود در انبارهای سازمان اموال تملیکی تاکید کرد: «‌طبق قانون وزارت بهداشت و سازمان استاندارد باید این دارو و اقلام را مورد آزمایش قرار دهند و به صورت کتبی، نتیجه آزمایش را اعلام کنند که وضعیت انقضای این کالاها چگونه است و اما این قانون در حال حاضر رعایت نمی‌شود این در حالی است که ما در شرایط جنگ اقتصادی هستیم و تمام سازمان‌ها و دستگاه‌ها باید به دولت و مردم کمک کنند.» به گفته قائم‌مقام این سازمان، این کالاها باید توسط مراجع قضایی «تعیین‌تکلیف» شوند و سازمان اموال تکمیلی براساس حکم صادرشده اقدام می‌کند.

هنوز سرم نیست

دکتر «علی فاطمی» نایب‌رییس انجمن داروسازان ایران با انتقاد از وعده وعیدهای برخی مسوولان درخصوص جبران کمبودها به «جهان‌صنعت» گفت: با توجه به اینکه بارها درخصوص کمبود داروها هشدار داده‌‌ایم، اما هنوز کمبود برخی داروهای حیاتی به خصوص سرم جبران نشده است. این در حالی است که مسوولان ذی‌ربط بارها وعده یک‌هفته‌ای کمبود جبران داده‌اند. اما از آخرین گزارش من با شما در این ۱۵روزه تعداد اندکی داروی آنتی‌بیوتیک تامین شده است اما با توجه به حجم واردات و تولیدات هنوز دچار کمبود شدید سرم تزریقی در داروخانه‌های سراسر کشور هستیم. همچنان داروها به صورت سهمیه‌ای و جیره‌بندی به داروخانه‌ها ارائه می‌شوند. بنابراین مشکلات کمبود دارو کماکان وجود دارد که امیدواریم در هفته‌های آینده این مشکلات رفع شوند.

وی افزود: برخلاف تصورات این روزها عمده داروها از جمله آنتی‌بیوتیک، سرم تزریقی و دیگر داروها – به غیر از مسکن‌ها- فقط با نسخه پزشک به بیمار داده می‌شوند. بنابراین مصرف خودسرانه بیماران، نقشی در کمبود داروها و سرم نداشته است. وقتی پزشک سرم تزریقی را برای بیماری تجویز می‌کند، فارغ از اینکه تجویز قابل قبول است یا خیر، داروخانه مکلف به تحویل داروهای قیدشده در نسخه است. این روزها نیز با شیوع بیماری آنفلوآنزا، سرم تزریقی به یک داروی حیاتی برای بیماران به خصوص کودکان تبدیل شده است. قاعدتا نسبت به نیاز بیمار دارو تجویز می‌شود. با این حال علاوه بر کمبودی که در حوزه آنتی‌بیوتیک‌ها وجود دارد، کمبودهایی در سایر اقلام هم داریم و حتی داروهای ساده مانند قطره نمکی شست‌وشوی بینی که برای کودکان استفاده می‌شد نیز در داروخانه‌ها پیدا نمی‌شود.

دکتر فاطمی اظهار کرد: از سوی دیگر، دکتر «محمود بیگلر» به تازگی در مسند ریاست سازمان غذا و دارو نشسته است؛ میراثی که از دکتر «بهرام دارایی» به ایشان رسیده، کمی آشفته است. به همین دلیل باید چند هفته صبر کنیم تا عملکرد رییس جدید را مشاهده کنیم. کمبود داروها یک واقعیت تلخ جامعه است. چه‌بسا بیماران و خانواده‌های آنان با تمام وجود این امر را حس می‌کنند. کمبود دارو قابل انکار نیست ولی با تغییر رییس سازمان طبیعتا وقفه‌ای در جبران کمبودها رخ می‌دهد.

تعلیق در تولید؛ اعتراض به سازمان غذا و دارو

با این حال یکی از تولیدکنندگان دارو که نخواست نامش فاش شود، کمبود برخی داروها را نوعی اعتراض تولیدکنندگان نسبت به قیمت‌گذاری نامناسب سازمان غذا و دارو دانست و به «جهان‌صنعت» گفت: ماه‌ها است صنعت داروسازی در خطر است. برخی تولیدکنندگان به دلایل مختلف از جمله قیمت‌گذاری نامناسب دست از تولید دارو کشیده‌اند؛ یا روند تولید را کند کرده‌اند، با این حال این روش یک نوع حرکت اعتراضی است تا دولت از آخرین نفس‌های صنعت آگاه شود. این‌گونه اعتراض برای تولیدکنندگان، آخرین راه نجات صنعت داروسازی است. اما صنعت تا حد امکان دارو را به هر قیمتی تولید می‌کند. در این‌حال، یکی از دلایل کمبود داروهای اخیر نیز ایراد در قیمت‌گذاری‌ها است.

هفته گذشته بخشی از قیمت‌گذاری‌ها حل شد اما به نقطه مطلوب تولیدکنندگان نرسیده است. نقطه مطلوب برای ما زمانی است که نگاه سازمان غذا و دارو نسبت به قیمت‌گذاری دارو تغییر کند. دارو کالایی نیست که قیمت‌گذاری آن براساس به قول معروف «کاست پلاست» باشد. دارو خوراک و پوشاک نیست که با ۲۰ درصد حاشیه سود در بازار عرضه شود. دارو براساس ارزشی که برای کشور ایجاد می‌کند، باید قیمت‌گذاری شود. البته با شرایط فعلی بیمه‌ها، این امر امکان‌پذیر نیست. اما حداقل باید ابتدای هر سال بر مبنای تورمی که دولت ایجاد کرده‌، قیمت دارو نیز نه به اندازه کل تورم اما ۷۰ درصد آن افزایش داشته باشد.

وی افزود: از طرفی متاسفانه همیشه به دلیل عدم ذخیره استراتژیک دارو توسط مسوولان ذی‌ربط در برخی مواقع دچار کمبود دارو می‌شویم. امروزه به جز کمبود داروی آنتی‌بیوتیک، میزان داروهای دیگر نیز از حد استاندارد جهانی کمتر است. اما چون این‌گونه اطلاعات را مسوولان و دست‌اندرکاران به درستی ندارند، سیاستگذاری‌ها هم برای جلوگیری از کمبود به درستی انجام نمی‌شود. این در حالی است که اگر در مصرف و ذخیره دارو سیاست مشخص و سختگیرانه‌ای داشتیم، این روزها با کمبود داروها به خصوص آنتی‌بیوتیک روبه‌رو نمی‌شدیم. از طرفی به نظرم یکی دیگر از دلایل کمبود داروها به خصوص آنتی‌بیوتیک، نبود تجربه، نبود قیمت‌گذاری در زمان مناسب و سرانجام نبود نظارت کافی و لازم بود، زیرا مسوولان مربوطه به درستی شیوع آنفلوآنزا را پیش‌بینی نکرده بودند. این داروساز افزود: در حالی با موج آنفلوآنزا رو‌به‌رو شدیم که نه تنها ذخیره استراتژیکی برای این روزها پیش‌بینی نشده بود بلکه هنوز با وجود واردات و تولید شبانه‌روزی کمبود سرم در کشور جبران نشده است.

موج کمبود برخی اقلام در داروخانه‌ها

«بهزاد ذوالفقاری» استاد دانشگاه علوم پزشکی اصفهان نیز با اشاره به کمبود دارو گفت: کمبودهای دارویی همچنان در داروخانه‌ها ادامه دارد و به نظر می‌رسد هر روز از یک گروه دارویی به گروهی دیگر منتقل می‌شود. در حال حاضر در تمام حوزه‌ها شاهد کمبود هستیم و از یک حوزه و دو حوزه گذشته‌ایم. برای مثال روز گذشته مادری به داروخانه مراجعه کرد و فقط چهار قلم کالا که شامل شیرخشک، پوشک، ضد‌سرفه و یک داروی دیگر بود را می‌خواست که فقط شیرخشک را داشتیم. از این‌رو مابقی کالاهای درخواست شده را نداشتیم و شرمنده این مادر شدیم. البته اگر شیرخشک هم نوع خاصی می‌بود آن را هم نداشتیم و باید دست خالی داروخانه را ترک می‌کرد. بنابراین از چهار قلم دارو شرمنده مراجعه کننده شدم که روز تعطیل سه قلم را نداشتیم.

در حال حاضر برخی از مارک‌ها و سایز‌های پوشک کمیاب شده است. به نظر می‌رسد بعضی‌ها از سایز‌های پوشک که به درستی تامین نمی‌شود در مسیر افزایش قیمت باشد. البته این کمبود فقط به محصولات خارجی محدود نمی‌شود و با توجه به اینکه مواد اولیه همگی خارجی است، تامین پوشک داخلی و خارجی هر دو با چالش تامین مواجه هستند. این افزایش قیمت‌ها برای کسانی که بیماری قطع نخایی دارند هزینه‌های گزافی است. البته این افزایش قیمت‌ها برای داروخانه‌داران هم چالش‌زا شده است؛ چرا که هزینه در گردش آنها هم افزایش می‌یابد و اعتبارشان به واسطه نداشتن برخی از کالاها زیر سوال می‌رود.

وی افزود: به نظرم مهم‌ترین ساز‌و‌کاری که باید اجرا شود این است که کار را به دست کسانی بسپارند که دانش و آگاهی کافی داشته باشند. افراد دانا و باتجربه باید مسوولیت را بپذیرند و مشکلات را مرتفع کنند. نتیجه‌ای که در بازار دارویی کشور شاهد هستیم، نشان‌دهنده این است که متولیان به هشدارها توجه نکرده‌اند. هشدارهایی که قبل‌تر حتی به صورت حضوری به اطلاع متولیان رسانده‌ایم که باید برنامه‌ریزی‌ها دقیق و مبتنی‌بر شواهد، علم و تجربه باشد. اگر بخواهیم با علم و تجربه بجنگیم، هزینه آن را هم باید بپردازیم. مسوولان ذی‌ربط باید در این خصوص عالمانه برخورد و از تجارب مملکت استفاده کنند و اگر کاری را بلد نیستند نپذیرند و اگر هم بلد هستند بمانند و در میدان کار کنند، نه اینکه فقط دنبال مقصر باشند. مسوولان سازمان غذا و دارو باید بتوانند بدنه صنعت دارو را با وحدت همراه خودشان کنند که همه اینها فقط با مشورت‌پذیری اتفاق می‌افتد. بنابراین اینکه همچون برخی از مسوولان بگویند خودمان بلدیم و کاری به کسی نداریم نتیجه‌اش همینی که می‌بینیم می‌شود.