هرچند که طی ماه‌های اخیر درباره مهاجرت پزشکان بارها هشدار داده شده، اما آنچه که به اندازه مهاجرت پزشکان مهم است و شاید کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد، مهاجرت گروه‌های پیراپزشکی خصوصا پرستاری است.
مهاجـرت نیـروی انسـانی در بخـش سـلامت کـه بـه آن فـرار مغزهـای پزشـکی گفته می‌شود، بحـران جهانـی نیـروی کار در بخـش بهداشـت و درمـان شـناخته می‌شـود.بر اسـاس گزارش سـازمان بهداشـت جهانی ،۳.۲ میلیون نفر از پرسـتاران شـاغل در ۸۶ کشـور دنیا، مهاجر هستند. سـهم نیروی انسـانی متخصص خارجی در نظام سـلامت انگلیـس ،۱۲ درصـد، در آمریـکا ۱۷ درصـد و در مجمـوع کشـورهای عضـو اتحادیـه اروپـا ۱۱ درصـد گـزارش شـده است.
در ایران آمار مهاجرت پرستاران دقیق و شفاف نیست، اما محمد شریفی مقدم، دبیرکل خانه پرستار، براساس آنچه که آمار درخواست گواهی goodstanding ( گواهی گود استندینگ، سندی برای اثبات عدم سوءپیشینه یک پرستار، پزشک یا کارکنان پیراپزشکی دیگر برای کشور مقصد است) می‌داند، می‌گوید:« فقط براساس این آمار دست‌کم سالانه ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ پرستار از کشور مهاجرت می‌کنند، درواقع ماهانه حدود ۲۰۰ پرستار کشور را ترک می‌کنند، البته این آمار هم دقیق نیست، چون برخی شخصی و یا راه‌های دیگری برای مهاجرت اقدام می‌کنند.»
از مهاجرت ما نگویید
دبیرکل خانه پرستار هرچند که آمار مهاجرت پرستاران را اعلام می‌کند اما تاکید می‌کند که همکاران پرستارش، از اعلام این آمار دل‌خوشی ندارند، او می‌گوید:«همکارانم میگویند آمار از مهاجرت پرستاران را اعلام نکنید، چون بجای اینکه مشکلات را حل کنند، سنگ‌اندازی می‌کنند برای موسسات کاریابی و راه‌های مهاجرت تا پرستاران برای خروج از کشور دچار مشکل شوند.»
رصدخانه مهاجرت ایران در سالنامه مهاجرتی سال ۱۴۰۱ بر اساس نتایج یک مطالعه در سـال ۲۰۱۶ بـا عنـوان «مهاجرت پرسـتاران: علل و مشـکلات» اعلام می‌کند کـه برخـی از روش‌هایـی که در برخی کشـورها بـرای جلوگیری از مهاجـرت نیروهـای حرفـه‌ای پرسـتاری و پزشـکی به کار مـی‌رود، جلوگیری از فرآیند اسـتخدام و اخذ ویزا اسـت. در مقابـل، برخـی از تحقیقات به ایـن واقعیت اشـاره کرده‌اند کـه محدودکـردن مهاجـرت و ممانعـت از ایـن رونـد صرفا وضعیـت را بدتـر می‌کند. بـا این حـال، اجرای یـک برنامه مهاجرتـی سـازمان‌یافته و از پیـش برنامه‌ریـزی شـده می‌توانـد بـه حفـظ نیروهـای تحصیـل کـرده کمـک کند.
نکته مهم در همین جمله پایانی این گزارش است، یعنی نبود یک برنامه سازمان‌یافته و درست برای حفظ نیروهای کار در کشور، درحالی که فعلا برنامه‌ها با محدویت‌هایی نظیر سنگ‌اندازی در دادن مدرک فارغ‌التحصیلی، حذف برخی از آزمون‌های زبان و ... متمرکز شده است.
پرستاران به کجا میروند؟
بـه منظـور بررسـی میـزان مهاجـرت و عوامـل موثـر بر فعالیـت نیـروی انسـانی حـوزه سـلامت، یـک مطالعه پیمایشـی در تابسـتان ۱۴۰۱ از سوی رصدخانه مهاجرت انجـام شـد. در ایـن مطالعه ،بـا اسـتفاده از شـبکه‌های اجتماعـی، لینـک پرسشـنامه در بیـن گروه‌هـای دانشـجویی، اعضـای هیـات علمـی ،کارکنـان و شـاغلین حـوزه بهداشـت و درمان کشـور توزیع شد.
براین‌اساس بیش از ۵۰ درصد از شرکت‌کنندگان درباره عوامل مهاجرت در حوزه سلامت، معتقد بودند بی‌ثباتی اقتصادی و اجتماعی در ایران، وجود فساد نهادینه شده در کشور و شیوه حکمرانی مهمترین عوامل تاثیرگذار بر مهاجرت است. حدود ۵۰ درصد از شرکت‌کنندگان دانشجو و شاغل در بخش‌های سلامت این تحقیق هم معتقدند که خارج از ایران کیفیت زندگی بهتری در انتظار آنهاست و فقط دو درصد برای پیوستن به خانواده و آشنایان قصد خروج از کشور را دارند.
به گفته دبیرکل خانه پرستار کشورهای مقصد مهاجرت برای پرستاران آلمان، آمریکا، استرالیا و کانادا هستند.
براساس اعلام رصدخانه مهاجرت تا سال ۲۰۱۸، چهار هزار پرستار ایرانی و ۸ هزار پزشک و جراح ایرانی در کشور آمریکا مشغول به کار بوده‌اند که قطعا این آمار در حال حاضر افزایش یافته است.
همچنین طبق سرشـماری سـال ۲۰۱۸ آمریـکا ،۲۹ هـزار ایرانـی در بخـش بهداشـت و درمـان آمریـکا فعـال بوده انـد کـه ۲۴ هـزار نفـر آنها در مشـاغل تخصصـی و پنـج هـزار نفـر آنهـا در مشـاغل مراقبتـی مشـغول بـه فعالیـت بوده‌انـد. در میـان آنهـا، هشـت هـزار نفـر پزشـک و جـراح بوده‌انـد کـه ۲۶ درصـد فعالان ایرانـی در بخـش سـلامت آمریـکا را تشـکیل می‌دهنـد .ایرانیـان از نظـر فعـالان در بخـش سـلامت آمریـکا در جایـگاه بیسـت و یکم در میـان مهاجران ایـن بخش قرار دارنـد.
همچنین از نظر نسـبت پزشـکان در فعالان بخش سـلامت بـا ۲۶ درصد در جایـگاه پنجم پس از کشـورهای پاکسـتان، هنـد، مصـر و تایـوان قـرار دارند.
دلایل مهاجرت
دلایـل مهاجـرت از کشـوری بـه کشـور دیگـر متفـاوت اسـت. امـا در این میـان دلایل مشـترکی هم وجـود دارد؛ عواملـی ماننـد فقدان خدمـات اولیه، بیکاری بالا، مسـکن نامناسـب، دسـتمزد پاییـن، آینـده شـغلی نامطمئـن ،خشـونت در محـل کار، بی‌ثباتی سیاسـی و جنگ عواملی هسـتند کـه در مهاجـرت متخصصـان حـوزه بهداشـت تاثیـر می‌گذارنـد. همچنین، ارائـه خدمات مناسـب، نرخ بیـکاری پایین، دسـتمزد بهتر، آینده شـغلی، شـرایط کاری بهتر و رضایت شـغلی بیشـتر، مهمترین مشـوق در مقابل کمبود امکانات در کشـور مبدا هسـتند. این عوامل نیز در گزارش رصدخانه مهاجرت قید شده است.
شریفی مقدم اما این دلایل را در کشور ما بیشتر از هر چیز تبعیض و وضعیت مالی می‌داند و می‌گوید:«علت اصلی این اندازه اقبال پرستاران برای خروج از کشور دافعه و مشکلات موجود در نظام سلامت است. حقوق پرستاران در سایر کشورها از ۴ هزار تا ۸ هزار دلار است. در کشور ما حداقل و حداکثر حقوق پرستاران ۶ تا ۱۲ میلیون تومان است، یعنی حداکثر ۳۰۰ دلار در ماه.»
به گفته او استانداردهای کار و خدمات را هم در نظر بگیریم باز هم ماندن و کار کردن در نظام سلامت مقرون به صرفه نیست، چرا که براساس اعلام سازمان جهانی بهداشت، تعداد پرستار برای هر هزار نفر جمعیت، با شاخص حداقل، متوسط و حداکثر، ۳، ۵-۶ و ۹-۱۰ پرستار است، در حالی که در کشور ما برای هر هزار نفر ۱.۶ پرستار مشغول به کار هستند.
دبیرکل خانه پرستار همچنین تاکید می‌کند:«بزرگترین مشکل پرستاران در ایران تبعیض است، در اکثر کشورهای دنیا اختلاف حقوق پرستاران و پزشکان به این شکل است که پزشکان ۱.۵ تا ۳ برابر پرستاران درآمد دارند. در ایران در حقوق ثابت، پرستاران در نهایت ۱۲ میلیون و پزشکان چند ده میلیون می‌گیرند که این اختلاف اتفاقا پذیرفته شده هم هست، اما در بحث کارانه، اختلاف بین این دو گروه بالای صد برابر است.»
شریفی مقدم با اشاره به این مشکلات نسبت به خروج نیروهای با کیفیت پرستاری از کشور نگران است و نسبت به آینده این وضع در کشور هشدار می‌دهد.
هشداری که اتفاقا در گزارش سالنامه رصدخانه سلامت در سال ۱۴۰۱ نیز به روشنی بیان شده است: «کاهـش کیفیـت نیروهـای نظـام سـلامت بـه دلیـل مهاجـرت از ایـن منظر قابـل توجه اسـت که در اغلـب موارد توانمندتریـن و مسـتعدترین ایـن دسـته از فارغ‌التحصیان می‌تواننـد مسـیر مهاجرت را بـا موفقیت طی کنند. از سـوی دیگـر درحالی‌کـه نتیجه گـزارش پیمایش {گفته شده} نشـان داده اسـت که تمایل به مهاجرت در میان دانشـجویان و اسـاتید و شـاغان علوم پزشـکی بسـیار بالا اسـت. باید توجه داشت کـه معمـولا تعـداد محـدودی از ایـن افـراد واقعـا م‌یتوانند مهاجـرت کننـد. امـا نکتـه نگران‌کننده این اسـت کـه افرادی کـه باقـی می‌ماننـد و تمایـل زیـادی به مهاجـرت دارنـد، به همان میزان نسـبت به کار در نظام سـلامت کشـور بی‌انگیزه می‌شـوند. ایـن افراد به دلایلـی خروج از نظام سـلامت ایران را انتخـاب کرده‌انـد امـا فرصت مهاجـرت برای آنهـا فراهم نشـده اسـت؛ ولـی در عیـن حـال، عوامـل ترغیب‌کننـده به خـروج همچنـان پابرجا مانده‌انـد و این امـر، از انگیزه بـرای خدمـت در نظام سـامت ایـران می‌کاهد.»
و در نهایت تاکید شده است:«بر سیاسـت‌های جلوگیری از مهاجـرت نخبـگان و مدیریـت عواملـی که تمایـل بـه مهاجـرت را افزایـش می‌دهد، تمرکز شـود.»
- 19
- 1
کاربر مهمان
۱۴۰۱/۱۱/۱۹ - ۱۷:۲۰
Permalink