روزنامه جهان صنعت نوشت: «مواد مخدر در کسری از ثانیه در طول شبانه‌روز و بدون هیچ محدودیتی بدون کارت ملی و دغدغه در دسترس مردم قرار می‌گیرد، اما شیرخشک با کارت ملی و با سرگردانی فراوان به زور پیدا می‌شود»؛ اینها گفته‌های خانواده‌هایی است که این روزها در داروخانه‌ها سرگردان شده‌اند. این روزها نه‌تنها هنوز شیرخشک مورد نیاز تامین نشده، بلکه خبرها حاکی از بریز و بپاش بانک مرکزی است. در حالی بانک مرکزی در اطلاعیه‌ای اعلام کرده تامین ارز واردات شیرخشک و مواد اولیه آن از مرز ۹۸ میلیون دلار گذشت که تولیدکنندگان شیرخشک از تاخیر در تامین ارز برای تهیه مواد اولیه خبر دادند؛ تاخیری که منجر به کمبود بحرانی چندماهه شیرخشک در سراسر ایران شد. در همین راستا «هانی تحویل‌زاده» رییس انجمن تولیدکنندگان شیرخشک نوزاد اطلاع داد بود که در طول ۶ ماه گذشته ۲۰۰ هزار یورو به تولیدکنندگان ارز اختصاص داده شده است، در حالی که باید ۶ میلیون یورو اختصاص می‌یافت. بنابراین چنانچه بانک مرکزی ارز اختصاص ندهد با فاجعه کمبود شیرخشک مواجه می‌شویم. البته با فاجعه کمبود شیرخشک هم مواجه شدیم. در هر صورت در این اطلاعیه آمده: «تامین ارز بانک مرکزی سال گذشته فقط برای واردات شیرخشک و ماده اولیه آن از ابتدای فروردین تا نوزدهم آبان ۱۴۰۱ حدود ۴۹ میلیون و ۷۵ هزار دلار بود که این رقم در مدت مشابه سال جاری به ۹۸ میلیون و ۲۰ هزار دلار افزایش یافته که حاکی از رشد ۷۷ درصدی تامین ارز در این حوزه است.» چه‌بسا تولیدکنندگان انتقادات زیادی نسبت به عدم تامین به‌موقع ارز داشتند. به گفته تولیدکنندگان از دی ماه ۱۴۰۱ منابع ارزی مورد نیاز صنعت شیرخشک تخصیص داده نشده است. به همین دلیل شرکت‌ها دچار بدهی‌های سنگین در حدود ۲۰ تا ۳۰ میلیون یورویی شده‌اند. البته برخی از تولیدکنندگان نیز دچار ورشکستگی و تعطیلی شدند. چه‌بسا تعطیلی بهداشت کار با دو نام تجاری شیرخشک بیومل و سوپرامیل تحت لیسانس فاسکا بلژیک در شرایطی قطعی شده که ماهانه ۵/۱ میلیون قوطی شیرخشک تولید و ۲۰ درصد از نیاز بازار را با مواد اولیه بلژیکی تامین می‌کرده است. البته گویا ارزی که بانک مرکزی از آن نام می‌برد به همه تولیدکنندگان تخصیص پیدا نکرده است بلکه تنها به شرکت‌های خاص داده‌اند.
سازمان غذا و دارو از ارسال لیست شرکت‌های متقاضی ارز برای تولید شیرخشک به بانک مرکزی سر باز زده و فقط مجموعه‌هایی را در اولویت قرار داده که بدهی‌های سنگین ناشی از خرید مواد اولیه اعتباری دارند. با این تفاسیر با اولویت قرار دادن گروهی از تولیدکنندگان برای تخصیص منابع ارزی و کم‌توجهی به برخی دیگر نه‌تنها از بحران تامین بازار شیرخشک کاسته نمی‌شود، بلکه بیم بیکاری تعدادی از کارگران چنین کارخانه‌هایی هم وجود دارد. چند روز پیش یکی از اعضای مجموعه بهداشت کار ابراز کرد کل نیاز ارزی در سال ۳۳ میلیون دلار است که اگر تامین نشود نه‌تنها حداقل ۲۰ درصد به بحران کمبود شیرخشک در کشور افزوده می‌شود، بلکه مسوولان برای جبران تامین این محصول حداقل باید ۳ برابر تولید داخلی نیز ارز تخصیص دهند. این در حالی است که حالا از ۹۸ میلیون دلار سخن می‌گویند. مشخص نیست این پول چگونه ارزیابی شده است. با این حال پیامدهای تخصیص ارز دیرهنگام برای ملت و تولیدکنندگان هر دو زیانبار بوده است.
افزایش ۵۰ درصدی قیمت شیرخشک‌ها
قیمت شیرخشک در بازار بدون توجه به این حرف‌ها راه خودش را می‌رود و در عرض یک سال گذشته حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد افزایش پیدا کرده است. به‌عنوان مثال شیرخشک NAN1 برند نستله که در بسته‌بندی ۴۰۰ گرمی عرضه می‌شود، در یک سال با رشد ۳۴ هزار و ۲۰۰ تومانی، از ۴۳ هزار و ۷۰۰ تومان به ۷۸ هزار تومان رسیده است. این محصول برای کودکانی که تا رسیدن به مرز شش‌ماهگی نمی‌توانند از شیر مادر استفاده کنند، تنها سه تا چهار روز کافی خواهد بود. قیمت شیرخشک نان یک مدل HA از برند نستله ۵۱ هزار تومان است و شیرخشک ببلاک یک را هم باید ۷۱ هزار و ۵۰۰ تومان بخرید. زمان ماندگاری شیرخشک هردو برند ۱۲ ماه است و آنها را می‌توان از بدو تولد به نوزاد داد. شیرخشک رگولار پرفروش‌ترین مدل است، چون برای نوزادان عادی کاربرد دارد. برند‌های مختلف معمولا شیرخشک‌های خود را در قوطی ۴۰۰ گرمی عرضه می‌کنند و خریداران عمدتا از محصولاتی با قیمت ۵۰ تا ۷۵ هزار تومان استقبال می‌کنند. اگرچه به‌عنوان مثال قیمت شیرخشک برند پرو ۱ از برند SMA با وزن ۸۰۰ گرم بین ۹۰۰ هزار تومان تا یک میلیون تومان است و احتمالا باید عنوان گران‌ترین شیرخشک بازار را برایش کنار بگذاریم. شیرخشک برند هیپ نیز در قوطی ۳۵۰ گرمی، ۴۳۰ تا ۴۴۰ هزار تومان فروخته می‌شود. از آن طرف وقتی مردم می‌خواهند هزینه کمتری برای شیرخشک بپردازند، سراغ شیرخشک ببلاک می‌روند که در پاکت ۲۰۰ گرمی، با قیمت ۲۵ هزار و ۵۶۰ تومان عرضه شده است.
تولید شیرخشک در داخل ارزبری کمتری دارد
دکتر «محمود فاضل» عضو شورای‌عالی سازمان نظام پزشکی گفت: میزان ارزی که هر سال برای تهیه مواد اولیه و واردات شیرخشک در نظرگرفته می‌شود نسبت به نوسانات ارزی متفاوت است، اما وقتی طبق مصوب مجلس سیاست کلانی مبنی بر افزایش جمعیت وجود دارد، در ابتدای امر باید نیاز‌های پیش و بعد از متولد شدن فرزند در نظر گرفته شود. مشکلات اقتصادی، وضعیت مسکن، وضعیت اشتغال و همین شیرخشک، از جمله مواردی هستند که بسیاری از خانواده‌های دارای نوزاد را با مشکلات فراوانی مواجه کرده است. تاکنون دو نوع شیرخشک برای مادران قابل دسترس بود. یکی از آنها کوپنی بود که مادران با مراجعه به خانه بهداشت محل و تشکیل پرونده از شیرخشک کوپنی استفاده می‌کردند. و مابقی از داروخانه‌ها تهیه می‌شد. در حال حاظر تقریبا چند ماهی می‌شود که سراسر کشور دچار کمبود شیرخشک است. داروخانه‌ها تنها روزی ۲ یا ۶ قوطی شیرخشک دریافت می‌کنند. این در حالی است که این تعداد کفاف نوزادان کشور را نمی‌‌دهد. وی افزود: از طرفی سامانه تیتک به منظور نظارت بر سطح عرضه و جلوگیری از قاچاق دارو راه‌اندازی شد، اما این سامانه به سختی کار می‌کند. یا اینترنت وصل نمی‌شود یا سامانه قطع است. بنابراین این روزها تهیه شیرخشک برای خانواده‌ها به یک معضل جدی تبدیل شده است. مادران برای تهیه شیرخشک نوزادان خود دربه‌در داروخانه‌ها را زیر پا می‌گذارند و طبیعتا استرس زیادی را متحمل می‌شوند.
تدبیر تکراری و همیشگی؛ فروش با کد ملی
با افزایش گلایه‌ها در این باره، باز پای همان بهانه‌های قدیمی به ماجرا باز شد و دوباره تدابیری که پیش‌تر در عرصه‌های مختلف شاهدش بوده‌ایم، این‌بار برای رفع مشکل کمبود شیرخشک به کار بسته شد؛ «عرضه شیرخشک منوط به ارائه کد ملی در داروخانه‌ها شد تا از قاچاق آن جلوگیری شود»؛ تصمیمی که سازمان غذا و دارو ۱۷ مهرماه آن را اعلام کرد و البته نتوانست به حل بحران شکل‌گرفته منجر شود. به گفته دکتر فاضل، این تدبیر منجر به سردرگمی اتباع افغانستانی و ایرانی‌هایی که در مناطق محروم دارای هویت نیستند، شد. او در ادامه گفت: در این میان افراد زیادی درگیر شدند، زیرا ما در کشور افراد فاقد هویت کم نداریم. ضمن اینکه مردم و داروخانه‌ها را مقابل همدیگر قرار دادند. چه‌بسا بسیاری از مادران فاقد اسناد هویتی دست خالی از داروخانه‌ها خارج می‌شوند. این در حالی است که در این میان جان نوزادان در میان است.
عضو شورای‌عالی سازمان نظام‌پزشکی اظهار کرد: موضوع شیرخشک فقط در اختیار یک نهاد نیست، بلکه مجموعه‌ای از ارگان‌های مختلف از گمرک تا بانک مرکزی و وزارت بهداشت را دربر می‌گیرد؛ یعنی همگی در یک مدت زمان معین باید به درستی کارشان را ادامه دهند که متاسفانه این روزها چنین کاری نکرده‌اند. این در حالی است که ۱۵ سال است در تولید شیرخشک نوزادان خودکفا شده‌ایم و سالانه ۱۱۷ میلیون ظرفیت تولید داخلی است و مصرف شیرخشک در کشور ۶۱ میلیون عدد در سال گذشته بوده است. چه‌بسا مازاد محصولات ما به کشورهای سوریه، عراق، لبنان و… صادر می‌شد، اما امروزه به واردکننده تبدیل شده‌ایم. چنین موضوعی برای ما تاسفبار است. او ادامه داد: طبیعتا صنایع داخلی ایران قادر به تولید شیرخشک است، اما به شرطی که ارز به موقع تخصیص داده شود. تولیدکنندگان به دلیل اینکه خانواده‌ها دچار مشکل نشوند ماه‌ها بدون تخصیص ارز به تولید ادامه دادند، در نتیجه انجمن به تولیدکننده مواد اولیه اروپا ۶۱ میلیون یورو بدهکار شدند از همین رو سقف اعتباری برخی شرکت‌ها نیز پر شده است و توانایی تامین مواد اولیه را ندارند. بانک مرکزی نیز تنها به تعدادی خاص ارز تخصیص داده است. بنابراین احتمالا در آینده دوباره با کمبود شیرخشک مواجه خواهیم شد. چرخه تولید مملکت باید همیشه بچرخد، اما دولت باید از آنها حمایت کند. ذائقه نوزادانی که به شیرخشک تولید داخلی عادت کرده‌اند را چگونه می‌خواهند تغییر دهند. چه‌بسا احتمال بروز حساسیت نیز در نوزادان وجود دارد. بنابراین واردات شیرخشک نه‌تنها برای نوزادان ریسک است، بلکه ارزی که به موقع به دست تولیدکننده نرسیده، منجر به ورشکستگی زودهنگام برخی شرکت‌ها شده است. چه‌بسا کیفیت شیرخشک‌های داخلی بسیار بالا بود، اما اطلاعات درستی از کیفیت شیرخشک‌های وارداتی نداریم. برخی منابع اعلام کردند که این شیرخشک‌ها از ترکیه وارد می‌شوند، اما اطلاعات تکمیلی نداریم.
دکتر فاضل با تاکید بر اینکه باید یک نظارت و نظمی در تخصیص ارز مواردی مانند داروها به خصوص شیرخشک که حیاتی است رعایت شود، بیان کرد: وظیفه تمام دولت‌ها تهیه به موقع اقلام ضروری ملت است. بنابراین امیدوارم این موضوع همیشه رعایت شود تا مردم کمی آرامش و آسایش داشته باشند. چراکه نه‌تنها چرخه تولید توقف می‌کند، بلکه برخلاف سیاست‌های نظام دچار کاهش جمعیت نیز خواهیم شد.
مهدیه بهارمست
- 19
- 4
