سالانه چند ایرانی در اثر مسواک نزدن می‌ میرند؟

به گزارش دیده‌بان علم ایران، تعدادی از مطالعات پیشین ارتباط میان بهداشت دهان و دندان و مرگ و میر به علل خاص را نشان داده‌‌اند اما این مطالعات عمدتا در کشورهای پردرآمد انجام شده‌اند.

دانشمندان دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز در تازه‌ترین تحقیق خود تحت عنوان Oral health and mortality in the GOLESTAN Cohort Study که در نشریه معتبر بین‌المللی International Journal of Epidemiology (نشریه انجمن بین‌المللی اپیدمیولوژی) منتشر شده،‌ به بررسی ارتباط میان بهداشت دهان و دندان و بروز بیماری‌ها و مرگ و میر به علل خاص در کشور پرداختند.

در این مطالعه که به سرپرستی دکتر رضا ملک‌زاده، استاد ممتاز دانشگاه علوم پزشکی تهران و پراستنادترین دانشمند علوم پزشکی ایران در بستر مطالعه کوهورت – بزرگ‌ترین مطالعه آینده‌نگر خاورمیانه که از سال ۸۳ تاکنون، بیش از ۵۰ هزار ایرانی ۴۰ تا ۷۵ سال را با هدف بررسی عوامل خطر سرطان‌ها و ساير بيماري‌هاي مزمن در شمال شرق ايران (استان گلستان) مورد بررسی و پیگیری قرار داده است – تعداد دفعات مسواک زدن، استفاده از دندان مصنوعی و پروتز دندان بر اساس خوداظهاری شرکت‌کنندگان و نیز وضعیت سلامت دندان آنها شامل دندان‌های از دست رفته، فاسد، خالی و پر شده، توسط پزشکان آموزش دیده مورد بررسی قرار گرفتند.

محققان در ادامه، شرکت‌کنندگان در مطالعه شامل ۴۲٫۴ درصد مرد و ۵۷٫۶ درصد زن را که با هدف بررسی وضعیت بهداشت دهان و دندان مورد بررسی بودند، به مدت ۹ سال مورد پیگیری قرار دادند.

از آن جا که تعداد مرگ و میرهای کلی گزارش شده طی مدت بررسی (۲۰۰۴ تا ۲۰۱۴) نزدیک به ۴ هزار نفر (سه هزار و ۸۲۰ نفر) بود،‌ نتایج بررسی‌ها نشان داد از این بین، یک هزار و ۹۸۱ نفر بر اثر بیماری‌های قلبی عروقی، ۸۳۹ نفر بر اثر سرطان‌ها و ۲۱۷ نفر نیز بر اثر حوادث و جراحات فوت کردند.

پزشکان ایرانی در این تحقیق، پس از سال‌ها پیگیری بهداشت دهان مطالعه‌شوندگان،‌ «ارتباط مرگ و میرهای رخ داده در جمعیت مورد مطالعه با بهداشت دهان و دندان افراد فوت شده» را به دقت مورد کنکاش و بررسی قرار دادند.

نتایج بررسی‌ها بسیار تامل‌برانگیز بود: افزایش نرخ مرگ و میر کلی در شرکت‌کنندگانی که بیشترین دندان از دست رفته را در مقایسه با افراد دارای حداقل دندان از دست رفته، داشتند.

مسواک زدن در کاهش خطر بیماری‌ها و مرگ به علل خاص بسیار موثر است

طبق بررسی و نتایج این تحقیق، مسواک زدن به هر شکل – اعم از یک بار، دو بار یا بیشتر از دو بار در روز – خطر مرگ به علل خاص از جمله بیماری قلبی، عروقی، سرطان،‌ دیابت، انسداد مزمن ریوی و… را کاهش می‌دهد؛ چرا که نتایج نشان داد بین مرگ و میر و وضعیت بهداشت دهان و دندان افراد ارتباط وجود دارد و بهداشت ضعیف دهان و دندان و مسواک نزدن شانس ابتلا به این بیماری‌ها را تا  بیش از ۴۰ درصد افزایش می‌دهد.

از دیگر نتایج جالب توجه این مطالعه دانشمندان کشور آن است که حتی وضعیت بهداشت دهان و دندان افرادی که بر اثر خودکشی یا تصادفات فوت کرده بودند نیز با سایرین تفاوت داشت. بدان معنا که افراد دارای افسردگی که گاه منجر به خودکشی آنها شده است و نیز افرادی که در تصادفات صدمه دیده و فوت شده‌اند، بهداشت دهان و دندان ضعیف‌تری نسبت به سایرین داشته‌اند!

این نتیجه که صرفا ارتباط وضعیت بهداشت دهان و دندان را با افسردگی در این مطالعه اپیدمیولوژی حاضر آشکار کرده است، می‌تواند به دلیل این احتمال باشد که افراد دارای افسردگی، کمتر از سایرین، بهداشت دهان و دندان را رعایت می‌کنند و در افراد خودکشی کرده، وضعیت بهداشت دهان و دندان به مراتب بسیار ضعیف‌تر بوده است.

همان‌طور که این تحقیق اشاره کرده است، مطالعات پیشین درباره تاثیر بهداشت دهان و دندان در بروز بیماری‌ها عمدتا در کشورهای پردرآمد انجام شده است. به عنوان نمونه از مجموع ۱۵ مطالعه انجام شده در این زمینه، ۱۲ مطالعه، وجود ارتباط بین دندان‌های از دست رفته و بروز بیماری‌ها و مرگ‌ومیر به علل خاص را به اثبات رسانده‌اند اما نتایج مطالعه حاضر که در بستر مطالعه کوهورت بزرگ استان گلستان انجام شده، از آن جا که می‌تواند نتایج مشابهی را برای کشورهایی با درآمد کمتر و بهداشت دهان و دندان ضعیف‌تر ارائه کند، حائز اهمیت جهانی است و از این نظر مطالعه دانشمندان علوم پزشکی تهران می‌تواند منحصر به فرد باشد.

وضعیت بهداشت دهان و دندان در دنیا

بهداشت ضعیف دهان و دندان و بیماری‌های لثه از بیماری‌های شایع در دنیاست. در ایالات متحده شیوع بیماری پریودنتال (بیماری پیرادندانی یا بیماری بافت‌های نگهدارنده دندان‌ها شامل لثه، الیاف اتصال دهنده دندان به استخوان و بافت استخوانی اطراف دندان. اگر بهداشت دهان و دندان به درستی رعایت نشود با ایجاد پلاک دندانی و ترشح سموم از میکروب‌های آن بافت‌های مجاور تحت تأثیر قرار می‌گیرند. اگر مشکلی در هر یک از اجزا، نگهدارنده دندان در استخوان ایجاد شود فرد دچار بیماری پریودنتال شده است) در میان بزرگسالان ۴۶ درصد است.

طبق آماری که دبیر شورای عالی سلامت دهان و دندان اعلام کرده است، ایرانی‌ها حدود ۲۰۰ میلیون دندان پوسیده دارند.

سعید عسکری گفته است: پوسیدگی دندان و بیماری‌های لثه شیوع بالایی در جهان و در کشور ما دارد.

وی اظهار داشته است که حتی شیوع پوسیدگی دندان در جهان در مقایسه با میگرن و آسم بیشتر است و بر اساس آخرین پیمایش‌های انجام شده در میان افراد ۳۵ تا ۴۴ سال، به طور متوسط حدود ۳ دندان پر شده و ۶ دندان کشیده شده و ۴ دندان پوسیده وجود دارد. همچنین آمار دندان‌های پوسیده در میان کودکان ایران، صعودی بوده است که این مساله هزینه‌های زیادی را برای درمان نیاز دارد.

چرا دندان‌های خراب باعث بیماری و مرگ و میر می‌شوند؟

دهان ما محل زندگی هزاران گونه مختلف باکتریایی است. تعداد محدودی از این گونه‌ها در بروز التهاب و عفونت نقش داشته و موجب بروز پوسیدگی دندان می‌شوند. بنابراین به گفته محققان، مسواک نزدن و بهداشت دهان و دندان ضعیف، از عوامل ایجاد تغییر در میکروبیوم دهان است و سبب بروز شرایط از دست رفتن دندان می‌شود. از دست رفتن دندان نیز سطح باکتری در حفره دهان را افزایش می‌دهد و تجمع باکتریایی خطر ابتلا به بیماری‌ها را محتمل‌تر می‌کند.

بهداشت ضعیف دهان و دندان و این همه بیماری؟

بیماری‌های لثه با تشكیل پلاك‌ها روی دندان به واسطه مسواک نزدن شروع می‌شوند. این پلاك‌ها لایه چسبنده‌ای هستند كه از غذا و باكتری تشكیل شده و می‌توانند باعث خونریزی لثه‌، تورم و ایجاد بیماری در آن شوند.

همچنین محققان ثابت کرده‌اند که بهداشت دهان و دندان، به طور قابل توجهی می‌تواند تشكیل پروتئین‌های «سی‌ری‌اكتیور» و «فیبرینوژن» را كاهش دهد؛ چرا که بالا رفتن میزان این پروتئین‌ها در خون احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی را به‌ شدت افزایش می‌دهد. به گفته محققان احتمالا باكتری‌های موجود در این پلاك‌های دندانی می‌توانند به راحتی وارد جریان خون شده و بعد از وارد شدن به اعضای حیاتی بدن انسان در آنها ایجاد عفونت كنند.

همچنین این باكتری‌ها توانایی مسدود كردن جریان خون در رگ‌های قلبی را دارند كه در موارد شدید خطر ایست قلبی را در افراد مسن افزایش می‌دهند. یک فرد سالم باید ۳۲ دندان در دهانش داشته باشد و تحقیقات نشان داده است اشخاصی كه كمتر از ۲۱ دندان در دهان خود دارند شانس ابتلای آنها به حمله قلبی ۶۵ درصد بیشتر است. تحقیقات محققان دانشگاه نیویورك روی ۹ هزار زن بالغ نشان داده است احتمال ابتلا به حمله قلبی در زنانی كه دچار بیماری‌های لثه هستند تا دو برابر نسبت به دیگران بیشتر است.

تاثیر بهداشت دهان و دندان ضعیف در ابتلا به دیابت و سرطان‌ها

مسواك‌نزدن همچنین می‌تواند خطر ابتلا به بعضی از انواع سرطان‌ها را در انسان بیشتر كند. به‌ طور كلی افرادی كه به بهداشت دندان و لثه‌های خود توجه نشان می‌دهند با احتمال ۱۴ درصد كمتر به سرطان دچار می‌شوند. در بعضی موارد، ارتباط بین بیماری‌های لثه و سرطان بسیار بیشتر است. برای مثال یك فرد با دندان‌های خراب و لثه‌های متورم با احتمال ۴۹ درصد بیشتر از دیگران ممكن است به سرطان كلیه دچار شود. احتمال ابتلای این شخص به سرطان‌های لوزالمعده و خون هم به‌ ترتیب ۵۴ و ۳۰ درصد نسبت به سایرین بیشتر است.

دیدگاه برخی متخصصان بر این است که تورم و بیماری‌های مزمن لثه می‌تواند منجر به ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن انسان شده و سلول‌های او را در برابر تومورهای سرطانی آسیب‌پذیر كند. بعضی دیگر از محققان هم معتقدند، باكتری‌های موجود در پلاك‌های دندانی به‌ طور مستقیم می‌تواند منجر به تولید بافت‌های سرطانی در اعضای حیاتی بدن شوند.

بروز انسداد مزمن ریوی با مسواک نزدن

دانشمندان در آخرین تحقیقات خود متوجه ارتباط قدرتمندی بین بهداشت دهان و ابتلا به بیماری انسداد ریوی مزمن یا COPD شده‌اند. در این بیماری كه چهارمین عامل مرگ و میر در ایالات‌ متحده به شمار می‌آید، عملكرد سیستم تنفسی به‌ تدریج كاهش پیدا می‌كند و ریه‌ها به مرور زمان تخریب می‌شوند.

محققان معتقدند، باكتری‌های موجود در دهان می‌توانند وارد ریه شده و هر چند وقت یك بار باعث بروز عفونت در این قسمت بسیار حساس بدن شوند. متاسفانه این باكتری‌ها می‌توانند به سرعت تقسیم شده و بخش زیادی از ریه‌ها را فرا بگیرند، به همین دلیل افرادی كه دچار بیماری‌های ریوی و تنفسی هستند باید بیشتر از دندان‌های خود محافظت كنند.

آمارها نشان می‌دهد، میزان ابتلا به بیماری‌های لثه در افرادی كه دیابت دارند تا سه برابر بیشتر است. بر اساس تحقیقات انجام شده توسط موسسه ملی بیماری‌های كلیه و دیابت ایالات‌متحده، هر قدر وضعیت بهداشت دهان و دندان در یك فرد بدتر باشد، احتمال ابتلای او به دیابت و مرگ و میر بر اثر این بیماری‌ افزایش پیدا می‌كند. البته این ارتباط دو طرفه است، یعنی دیابت هم می‌تواند روی سلامت لثه‌ها تاثیر منفی گذاشته و سرعت خراب شدن دندان‌ها را افزایش دهد.

پوکی استخوان در کمین آنها که مسواک نمی‌زنند

از سویی دیگر در افرادی كه مسواك نمی‌زنند به‌ تدریج استخوان‌های دندان كه در ریشه آن قرار گرفته‌اند، تحلیل رفته و از بین می‌روند. این عامل باعث از بین رفتن بافت نرم لثه در اطراف دندان شده و در نهایت باعث تخریب كامل دندان می‌شود. این وضعیت در بعضی از مبتلایان به بیماری لثه می‌تواند نشان‌دهنده ابتلای آنها به بیماری پوكی استخوان باشد.

در افراد مبتلا به این بیماری تراكم استخوانی به‌ تدریج كاهش پیدا كرده و استخوان‌ها به‌ تدریج ضعیف می‌شوند. این موضوع به خصوص در میان زنان بالای ۵۰ سال اهمیت بیشتری پیدا می‌كند. بعد از رسیدن به سن یائسگی، تراكم بافت استخوانی در زنان كاهش می‌یابد كه یكی از دلایل اصلی آن ایجاد تغییرات هورمونی در بدن است. دانشمندان معتقدند، زنانی كه زیاد به دندانپزشك مراجعه می‌كنند، حتما باید یك بار آزمایش تراكم استخوان را هم انجام دهند تا از ‌ابتلا نداشتن خود به پوكی استخوان اطمینان پیدا كنند.

«مسواک نزدن» و زوال عقل!

بهداشت نامطلوب دهان و دندان‌ها در عین حال پیامدهای مضر و مخربی نیز برای مغز دارد. عدم رعایت بهداشت مناسب دندان‌ها با تنگ شدن و انسداد سرخرگ‌ها در مغز مرتبط است. وقتی سرخرگ‌ها و عروق مغز به دلیل وجود باکتری‌ها مسدود می‌شوند، این فرایند نیز به نوبه خود موجب تضعیف حافظه و افزایش خطر زوال عقل می‌شود.

تحقیقات محققان همچنین نشان داده است زنانی که به بیماری لثه مبتلا هستند دو برابر بیشتر با مشکلات دوران بارداری مواجه می‌شوند که از جمله این مشکلات تولد نوزاد زیر وزن و زودرس است. باکتری‌های لثه در واقع موجب بروز این قبیل مشکلات در زنان باردار می‌شوند. یک مطالعه جدید نشان داده است که بیماری‌های دندانی و لثه‌ای و بهداشت نامناسب دهان و دندان زمان باردار شدن را در زنان به تاخیر می‌اندازد و امکان باردار شدن را دشوار می‌سازد.»