بررسی تأثیر آلودگی صوتی برسلامت انسان و حیا‌ت وحش

انگار که افتاده باشیم در یک اتاق شیشه‌ای دربسته. اتاقی که پنجره‌ای ندارد و منظره را باید از دیوارهای شیشه‌ای نگاه کرد. منظره‌ای که تیره و خاک‌گرفته است. خاکی که از ریزترین منافذ دیوارها روی سر و صورت‌مان در اتاق می‌نشیند. دیوارهای شیشه‌ای که آلودگی‌ها و کثیفی‌ها را هر روز جلوی چشمت نمایان می‌کنند و هوایی که نفس می‌کشی، محیطی که زندگی می‌کنی و هر آن‌چه را خوب یا بد است به ما نشان می‌دهند. در این میان چیزی که کمتر به آن توجه می‌کنیم و به ‌اندازه‌ هوایی که نفس می‌کشیم ما را در معرض خطر قرار می‌دهد، سروصداهای اطراف‌مان است.

صداهایی که به مرور شنیدن آن‌ها برایمان عادی شده و گویی می‌شوند جزئی از روزمرگی‌هایمان. از آن روزمرگی‌هایی که بر اثر عادت متوجه زیانش نیستیم و به دنبال راه‌حلی هم برای آن نمی‌گردیم. صبح‌ها با صدای پتکی که بر دیوارهای خانه در حال تخریب وارد می‌شود، بیدار که می‌شویم در همسایگی‌مان قرار دارد. روزهای اول کلافه و عصبی می‌شویم، ولی بعد از یک هفته انگار دیگر آن را نمی‌شنویم؛ می‌شود عادت روزانه‌مان و بی‌اهمیت. اما حقیقت ماجرا این است که این صداهای مزاحم که با عنوان آلودگی صوتی شناخته می‌شوند می‌توانند به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم بر سلامت ما اثر بگذارند.

گوش ما در چه محدوده‌ای می‌تواند بشنود؟

کمترین صدایی که انسان قادر به شنیدن آن است، صفر دسی‌بل و بیشترین صدایی که می‌تواند بشنود (که البته برای شنوایی انسان خطرناک است) ۱۸۰ دسی‌بل است. به‌عنوان مثال صدای مکالمه عادی افراد و تایپ کردن، ۶۰ دسی‌بل و صدای ماشین‌ها و کامیون هم حدود ۹۰ دسی‌بل قدرت دارند. این ارقام در حالی مطرح می‌شود که کار کردن طولانی در محیطی که قدرت صدای آن ۸۵ دسی‌بل باشد، بر شنوایی تأثیر می‌گذارد و به‌مرور باعث کاهش شنوایی می‌شود. با این اوصاف در نظر بگیرید که وقتی در محیطی با قدرت صدا بین محدوده ۶۰ تا ۹۰ دسی‌بل کار و زندگی می‌کنیم و هر روز با حجم زیادی صدا از بوق و آژیر ماشین‌ها گرفته تا سروصدای محیط کار روبه‌روییم، چه بر سر سلامت جسم و روان خود می‌آوریم!

آلودگی صوتی چیست؟

در تعریف ساده، آلودگی صوتی امواج ناخواسته‌ای هستند که تحت شرایط مکانی و زمانی خاص، بر فعالیت‌های موجودات زنده به‌ویژه انسان تأثیر می‌گذراند و حتی می‌توانند عوارض متعدد جسمی و روحی را به وجود بیاورند. به‌طور کلی دو نوع آلودگی صوتی داریم: آلودگی صوتی ثابت و آلودگی صوتی متحرک. برای آلودگی صوتی ثابت می‌توان به سیستم‌های خنک‌کننده، ساختمان‌های در دست احداث و... اشاره کرد. برای آلودگی صوتی متحرک هم می‌توان از انواع وسایل حمل‌ونقل زمینی، هوایی و دریایی و... نام برد.

تأثیرات آلودگی صوتی

آلودگی‌های صوتی بر سلامت روانی و جسمی انسان به دو صورت مستقیم و غیرمستقیم تأثیر می‌گذارد. تأثیر مستقیم این آلودگی شامل آسیب‌هایی جدی‌ای است که به شنوایی و مکانیسم آن وارد می‌شود. ساده‌ترین آسیبی که به‌طور مستقیم به انسان وارد می‌شود، کم شدن شنوایی است؛ در حدی که حتی صدای مداوم و غیرآزاردهنده هم خطرناک است و می‌تواند حساسیت شنوایی را کاهش دهد.

آسیب‌های جدیِ غیرمستقیم

اما مسئله مهم‌تر، آسیب‌های غیرمستقیم آلودگی صوتی بر انسان است.

حساسیت عصبی، تحریکپذیری شدید، گرفتگی عضلانی، شوک عصبی، خستگی جسمی و روحی، سرگیجه، ترس و اضطراب، آشفتگی خواب، آلرژی، افزایش ضربان قلب و فشار خون، اختلال در تعادل بدن، انقباض عروق خونی پوست، کاهش فعالیت سیستم گوارشی و سوءهاضمه، ضعف در قوه بینایی و جنسی، تمایل به قتل و خودکشی و غیره ازجمله آسیب‌های غیرمستقیم ناشی از آلودگی صوتی است.

البته نکته‌ای که باید در نظر گرفت این است که آثار ذهنی و روانی غیرمستقیم آلودگی صوتی به حساسیت شخص، موقعیت، زمان و حالات روانی افراد بستگی دارد، اما به‌طور کلی آلودگی صوتی به صورت غیرمستقیم قدرت فراگیری افراد را کم می‌کند و بر تعداد اشتباهات آن‌ها می‌افزاید. در مجموع می‌توان گفت این نوع از آلودگی می‌تواند بر اعصاب و روان افراد به‌شدت تأثیر بگذارد و باعث سردرد، فشار خون، کم‌تحملی و بسیاری مشکلات روحی دیگر شود؛ به‌طوری‌که خود فرد هم از علت بروز آن اطلاع نداشته باشد.

ما مردمان عصبانی

همین شواهد نشان می‌دهد چرا ما در نظرسنجی‌ها مردمانی عصبانی و کم‌تحمل هستیم. روزانه با انواع ‌و اقسام آلودگی‌ها سر و کله می‌زنیم. ۶ ماه از سال را که در آلودگی مطلق هوا روز را شب می‌کنیم و کل سال را هم با انواع آلودگی صوتی می‌گذرانیم؛ با این تفاوت که آلودگی هوا را می‌بینیم و نفس می‌کشیم و به‌ همین دلیل برای آن دنبال چاره‌ایم، اما سروصداهای بیش ‌از حد و آزاردهنده اطراف‌مان را عادی تلقی کرده و از آن‌ها عبور می‌کنیم. نتیجه این می‌شود که فشار خون بالا و سردردهای میگرنی به بخش جدایی‌ناپذیر زندگی‌مان تبدیل شده‌اند.

تهران، ۵ دسی‌بل بالاتر از استاندارد

محمد رستگاری، معاون نظارت و پایش اداره کل محیط زیست استان تهران، در گفت‌وگو با «ایرنا»می‌گوید: «براساس مصوبه هیئت وزیران در سال ۹۴ برخی از دستگاه‌های اجرایی مکلف به ایجاد طرح کاهش آلودگی صوتی شدند.» براساس گفته رستگاری، این نهادهای اجرایی یعنی شهرداری و سازمان حفاظت محیط زیست وقت، مکلف بودند شبکه جامع پایش آلودگی صوتی را تدوین کنند و در راستای آن اقدامی عملی انجام دهند. رستگاری همچنین گفت: «اداره کل محیط زیست استان یکی از مناطق شهر تهران را به‌صورت رندوم انتخاب و میزان آلودگی صوتی آن را اندازه‌گیری کرد.

در این اندازه‌گیری مشخص شد میزان آلودگی صدا به‌طور میانگین در هر پهنه، پنج دسی‌بل بالاتر از شاخص‌های تعیین‌شده استاندارد است.» او افزود: «هر یک از پهنه‌های مسکونی، تجاری و صنعتی، استانداردهای مختص به خود را دارند و به‌طور مثال شاخص حد استاندارد برای مناطق مسکونی در روز ۵۰ دسی‌بل و در شب ۴۵ دسی‌بل است.» رستگاری در ادامه این گفت‌وگو بر لزوم حضور کارشناسان برای تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری در تمام حوزه‌های آلودگی تأکید کرد. مصوبه مذکور در آذر سال ۹۴ به تصویب شورای شهر وقت رسید و به دنبال آن کمیته کنترل و پایش آلودگی صوتی شهر تهران تشکیل شد.

دبیر این کمیته در حال حاضر شرکت کنترل کیفیت هوای تهران است که در راستای مصوبه، پروژه امکان‌سنجی و اولویت‌بندی نصب دیوارهای صوتی در بزرگراه‌های شهر تهران، ارزیابی عملکرد دیوارهای صوتی نصب‌شده در بزرگراه‌های پایتخت، به‌روزرسانی نقشه‌های تراز صوتی شهر، تعیین حریم صوتی بزرگراه‌ها و نظارت و همکاری در اجرای پروژه «تدوین دستورالعمل نحوه‌ تست صدای خودروهای سواری در مراکز معاینه فنی» را در دستور اجرا دارد.

آلودگی صوتی را نمی‌بینیم، اما با آن زندگی می‌کنیم. در خانه، محل کار، دانشگاه و مدرسه، حتی در خلوت به وسیله هدفون‌ها هر روز و هر ساعت در معرض این نوع آلودگی قرار داریم؛ بی‌آن‌که بدانیم شاید بخش قابل‌توجهی از کسالت‌های روزمره‌مان از همین صداهای اضافه اطراف‌ نشئت گرفته است.