ویزیت همزمان چند بیمار در مطب جرم است

سلامت از حقوق اولیه شهروندان است، موضوعی که در بند اول منشور حقوق شهروندی که از سوی رئیس جمهوری منتشر شده نیز مورد تأکید قرار گرفته است. حق سلامت البته ابعاد گسترده ای دارد، از حق دسترسی به پزشک، دارو، درمان، بهداشت گرفته تا حق دسترسی به غذای سالم و حق حفظ احترام و کرامت در سیستم خدمات سلامت و نیز حق پرداخت عادلانه و تحمیل نشدن هزینه های اضافه برای گرفتن خدمات بهداشتی و درمانی.

مردم حق دارند در مراجعه به پزشک مورد احترام قرار گیرند، به سوالات آنان پاسخ داده شود و بیش از آنچه قانون تعیین کرده از آنان وجهی دریافت نشود و از کم بودن اطلاعات مردم از مسائل پزشکی سوء استفاده نشود. 

برای بررسی بیشتر این موضوع به سراغ محمود عباسی، رئیس مرکز تحقیقات اخلاق و حقوق پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و رئیس انجمن علمی حقوق پزشکی ایران که اکنون معاون حقوق بشر وزیر دادگستری است، رفتیم با هم گفت و گوی ایرنا، را با او می خوانیم:

حق سلامت از حقوق اساسی مردم است که در منشور حقوق شهروندی و در بند اول آن هم آمده است، وقتی از حق سلامت صحبت می کنیم دقیقا از چه حقی صحبت می کنیم؟

عباسی: حق سلامت مبنای حقوق شهروندی است و یک حق ذاتی از حقوق بشری است که سلب کردنی و اعطا کردنی نیست. حقی است که هم در قانون اساسی و هم در قوانین عادی و اسناد بالادستی و هم در منشور حقوق شهروندی به آن توجه شده است.

 چه شاخص هایی دارد؟

عباسی: حق سلامت مبنای دسترسی مردم به خدمات سلامت است. اینکه می گوییم در برابر هر حقی، تکلیفی وجود دارد، مصداق بارز آن همین جاست، وقتی می گوییم مردم حق سلامت دارند معنای آن این است که در مقابل آن یکسری افراد تکلیف دارند که برای احیای این حق تلاش کنند.

در دولت تدبیر و امید برای نخستین بار توجه خاص و ویژه ای به نظام سلامت شد و بر خلاف گذشته که قطره چکانی اعتباراتی به این حوزه تخصیص داده می شود، در این دوره، دولت پرداخت از جیب مردم را کاهش داد. در دولت دهم پرداخت از جیب مردم برای سلامت حتی گاهی به ۷۰ درصد هم می رسید و در این دوره و در دولت یازدهم و دوازدهم به شدت کاهش پیدا کرد و به زیر ۴۰ درصد رسید و در بخش دولتی بیمارستانی به زیر ۷ درصد رسید. البته مشکلات هنوز وجود دارد و گاهی قیمت یک دارو بالا می رود یا الان برخی ناملایمات را در این حوزه می بینیم و امیدواریم دولت و مجلس این روند حمایت از سلامت مردم را ادامه دهند.

 ولی هنوز شاهدیم که مردم در مراجعه به پزشک مشکل دارند و گاهی هزینه های اضافه از آنان گرفته می شود؟

عباسی: بله، هنوز مشکلاتی در حوزه سلامت وجود دارد و گاهی تخلفات و جرایمی در این حوزه وجود دارد. اما بهبود شرایط نظام سلامت باعث شده که پدیده نامیمون زیرمیزی پزشکان که غیر اخلاقی و غیر قانونی است در این دولت در استان ها و غیر کلانشهرها به طور کلی نزدیک به صفر شده و در برخی استانها مثل تهران و برخی کلانشهرها نیز بسیار دایره آن محدود شده است.

در واقع مبارزه با علت این تخلفات و دریافتی های غیر قانونی پزشکان با اصلاحاتی که در نظام سلامت رخ داده باعث شده که این مشکل قدیمی بسیار کاهش پیدا کند و مردم آرامش نسبی پیدا کنند.ارائه خدمات مطلوب در نظام خدمات سلامت کشور نیز تحول شگرف و قابل توجهی داشته است که همه در پرتو ابلاغ سیاست های کلان نظام سلامت و مجموعه تدابیری است که دولت در این حوزه اتخاذ کرد.

اگر بخواهیم رضایتمندی لازم را در بین مردم ایجاد کنیم، تا مردم از حق سلامت برخوردار شوند، چه کار باید کرد؟

عباسی:ایده آل در حوزه سلامت این است که به طور کلی رابطه مالی بین پزشک و بیمار حذف شود، اگر این اتفاق بیفتد یک گام بلند برای اصلاحات در نظام سلامت است. 

چگونه باید رابطه مالی پزشک و بیمار را حذف کنیم؟

عباسی: در برخی از دستگاه ها این اتفاق افتاد و شفافیتی که رخ داده باعث شده که فساد به میزان بسیار زیادی کاهش یابد، مثال عینی آن دفاتر اسناد رسمی است، در این دفاتر به طور کلی و مطلقا رابطه مالی بین ارائه کننده خدمت و مردم وجود ندارد، هر پولی هم باید پرداخت شود با کارت الکترونیک اعتباری، پرداخت می کنند و میزان هزینه پرداختی هم در برگه ای که به مردم می دهند، کاملا مشخص است که چقدر آن حق التحریر است، چقدر آن مالیات است و به همین ترتیب تا آخر.

 ولی در بسیاری از مطب ها دستگاه کارتخوان نیست و به نظر می رسد، این کار عمدی است؟

عباسی: باید در مطب ها و مراکز پزشکی و درمانی کشور این اتفاق بیفتد، کار دشواری نیست، بدون تردید پرداخت های خارج از هزینه های قانونی که در برخی مراکز پزشکی وجود دارد، پدیده ای زشت، غیر اخلاقی و غیر قانونی است و جرم قابل تعقیب کیفری و تخلف انتظامی است و باید با آن برخورد جدی شود، مردم هم از این مسائل اطلاع دارند و حتما باید مسئولان دانشگاه های علوم پزشکی و وزارت بهداشت را در جریان بگذارند.

درست می گویید، گاهی کارهای کاملا غیر اخلاقی توسط برخی پزشکان انجام می شود که مثلا دستگاه کارتخوان را در مطب بر می دارند، این مسئله هم توهین به مراجعه کننده است و هم نشان می دهد که پزشک، فرد متخلفی است. این مسئله بیشتر در مطب پزشکان دیده می شود و در بیمارستان ها کمتر است و هیچ توجیهی ندارد.

الان کنار خیابان هم که یک نفر می ایستد و هندوانه می فروشد، دستگاه کارتخوان دارد، چطور می شود که یک پزشک در مطبش دستگاه کارتخوان نداشته باشد. بدون تردید معلوم است که پزشک به طور عمدی دستگاه کارتخوان را در مطب نگذاشته است.

 نظارت بر این مسائل و مقابله با آن وظیفه کیست؟

عباسی: نظارت بر این تخلفات و مقابله با آن وظیفه دستگاه های نظارتی مثل وزارت بهداشت است، فکر نمی کنم سازمان نظام پزشکی در این مورد وظیفه ای داشته باشد، این وظیفه وزارت بهداشت و دانشگاه های علوم پزشکی است که به این مسئله که نمونه ای از عدم رعایت حقوق شهروندی است، رسیدگی کند.

علاوه بر وزارت بهداشت که حتما باید نظارت کند، سازمان بازرسی کل کشور هم باید نظارت کند زیرا متاسفانه پدیده شایعی است و باید نظارت و کنترل شود زیرا پدیده ای است که غیر قابل توجیه است.

آیا اینکه برخی پزشکان چند بیمار را همزمان در مطب ویزیت می کنند، تعدی به حقوق بیماران است؟

عباسی: این کار نه تنها غیراخلاقی است بلکه تخلف انتظامی است، هر پزشکی حداقل باید هشت دقیقه برای هر بیمار وقت بگذارد، اینکه دو بیمار را همزمان وارد اتاق معاینه می کنند، نفس این کار تخلف انتظامی و در مواردی حتی جرم است، زیرا اسرار بیمار افشا می شود و در معرض و منظر افراد دیگر که نباید اطلاع داشته باشند قرار می گیرد. پزشک با این کار اسرار بیماران را افشار می کند. این کار جرم است و تعقیب انتظامی دارد و شش ماه تا دو سال حبس دارد.اساسا قداست جامعه پزشک و حفظ حرمت پزشکی منوط به این نکته است که ارتباط سالمی بین پزشک و بیمار برقرار باشد، چه پدیده ای را می توانید مثال بزنید که بیشتر از این موضوع، ضربه کاری بر پیکره رابطه پزشک و بیمار بزند جز اینکه اسرار بیمار افشا شود.

در این وضعیت بیمار نمی تواند مشکلات بیماری خود را به راحتی بیان کند.

عباسی: دقیقا همین طور است، حتی اگر بتواند بیان کند هم کار درستی نیست. اصلا به پزشک باید گفت، شما پزشک هستید و دارید حق العمل و ویزیت می گیرد، بیمار حق دارد برای او وقت اختصاص دهید، حق ندارید به بهانه اینکه وقت ندارید، به این شکل به حقوق بیماران تجاوز کنید.

شما به عنوان معاون حقوق بشر وزارت دادگستری چه برنامه ای دارید که این حق مردم احیا شود؟

عباسی: خوشبختانه، وجود این مسائل در جامعه به این معنا نیست که مسئولان نظام سلامت و وزارت بهداشت به این مسائل بی توجه هستند، دارند تلاش می کنند و زحمت می کشند اما واقعیت این است که در مجموعه وزارت بهداشت و دانشگاه های علوم پزشکی، نظارت بسیار ضعیف است، نیرو به اندازه کافی برای این کار ندارند و از طرفی وقتی نیرو و امکانات نداریم باید وارد راهکارهای نوین شویم که بتوانیم این مسائل را مدیریت کنیم.

مثل چی؟

عباسی: یکی از آنها ایجاد شفافیت با خدمات دولت الکترونیک است، الان دیگر فراتر از دولت الکترونیک، بحث خدمات تحت موبایل مطرح است، چون مردم بخش مهمی از نیازها و کارهای روزمره شان را با موبایل انجام می دهند، چطور یک مجموعه ای که در حوزه پزشکی جزو عرصه های نخست کشور است و تحول، نوآوری، ابداعات، اختراعات در آن جریان دارد از امکانات جدید الکترونیک استفاده نمی کند. پزشکی ایران خیلی پیشرفته تر از خیلی کشورهاست. گام های بلندی برداشته است اما در این حوزه های نظارتی که باید از تکنیک های نوین بهره بگیرند و مدیریت کنند و شفافیت ایجاد کنند، چرا در این حوزه ها عقب هستیم، اراده و تلاش می خواهد.

شاید نیازمند فشاری از بیرون باشد؟

عباسی: بله نیازمند فشار بیرونی هم هست، دستگاه های نظارتی از جمله از منظر حقوق شهروندی باید وارد شوند، بالاخره ما هم باید وارد شویم، مردم هم باید وارد شوند و نظارت کنند، در خیلی کشورهای پیشرفته حتی ساختمان ها را هم شیشه ای کرده اند، یعنی شفافیت در عمل اتفاق می افتد در برخی کشورها حتی ساختمان دیوان عالی کشور و دستگاه قضایی برخی کشورها شیشه ای است، یعنی مردم باید ببینید ما چه کار می کنیم، در حالی که سیستم شان هم پیشرفته است. ما هم راهی جز این نداریم. در سیستم پزشکی کشورمان در همه عرصه ها، در حوزه دارو، درمان، پرداخت ها باید زمینه ای فراهم شود که شفافیت ایجاد شود، خوشبختانه قوانین و مقررات آن هم هست، یک اهتمام از طرف مسئولان می خواهد که محقق شود.

 اگر بخواهید به مردم بگویید که در حوزه سلامت چه حق هایی دارند، به چه مواردی اشاره می کنید؟

عباسی: فراوان است، در مورد حقوق بیماران، صدها مسئله داریم که باید اطلاع رسانی کرد، مردم باید آگاه شوند، حق دسترسی آسان به دارو، حق دسترسی آسان به بهداشت به درمان، دسترسی آسان به آزمایشگاه، چه معنی دارد، در یک مرکز درمانی مجهز که صد سال قدمت دارد، به بیمار بگوییم باید بروی دارو را از بیرون تهیه کنی، یا آزمایش را بگوییم اینجا نمی شود باید بروی بیرون انجام دهی. اینها نادیده گرفتن حق مردم است. مراکز درمانی باید تمهیدات لازم را فراهم کنند که مردم دسترسی آسان به دارو و درمان داشته باشند.

 یکی از مشکلات مردم، دسترسی نداشتن به غذای سالم در جامعه است، در خیلی از اغذیه فروشی ها غذاهای مانده، با مواد اولیه کم کیفیت، با روغن بی کیفیت و نمک زیاد به مردم عرضه می شود که سلامت مردم را به خطر می اندازد و متاسفانه نظارت کافی وجود ندارد؟

عباسی: اتفاقا دسترسی به غذای سالم یکی از مصادیق حق سلامت مردم است. درست می گویید، متاسفانه در این حوزه هم وضعیت مناسبی نداریم، در این حوزه باید کارها و گام های بلندی برداشته شود، خیلی از بروز بیماری ها به علت کم کاری در این زمینه انجام می شود.

افشین شاعری