سلول درمانی با «پی آر پی» عوام فریبی است

در سال‌های اخیر اقدامات گسترده‌ای برای درمان بسیاری از بیماری‌ها با استفاده از سلول‌های بنیادی انجام‌شده است. گروهی از مردم تصور می‌کنند پی.آر.پی (PRP) نیز نوعی درمان با سلول‌های بنیادی است. پلاکت‌ها، سلول‌های خونی بدون هسته هستند که در عملکردهای حیاتی متعددی مانند هموستاز، انعقاد خون، التهاب، دفاع ضدمیکروبی میزبان، رگ زایی و ترمیم زخم نقش دارند.

ابتدا بیشتر بر نقش پلاکت‌ها در انعقاد خون تمرکز می‌شد اما تحقیقات بیشتر محققان در این زمینه نشان داد بیش از ۱۱۰۰ پروتئین ازجمله فاکتورهای رشد، آنزیم‌ها و دیگر ترکیبات زیستی در پلاکت‌ها وجود دارند که درروند ترمیم بافت نقش مهمی دارند. پیش از مطرح شد روش پی.آر.پی استفاده از فرآورده‌های پلاکتی در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی به‌منظور توقف خونریزی یا جلوگیری از خونریزی در بیماران مبتلابه کمبود پلاکت یا اختلال در عملکرد پلاکت‌ها مرسوم بود. علاوه بر این از این فرآورده‌های خونی به‌عنوان درمان پیشگیرانه در موارد کاهش تولید پلاکت در مغز استخوان، جراحی‌های تهاجمی یا خونریزی‌های فعال استفاده می‌شد؛ اما تحقیقات بیشتر درباره عملکرد پلاکت‌ها در بدن نشان داد پلاکت‌ها در واکنش به آسیب بافتی یا آسیب‌دیدگی عروق با ایجاد یک پلاک پلاکتی و لخته به توقف خونریزی کمک می‌کنند و با ترشح پروتئین‌های خاص، تکثیر و تمایز سلولی، حذف بافت آسیب‌دیده و ایجاد عروق و ماتریکس خارج سلولی موجب ترمیم و بازسازی بافت آسیب‌دیده می‌شوند.

 به‌این‌ترتیب با توجه به نقش مؤثر پلاکت‌ها در بازسازی و ترمیم بافت، در سال‌های اخیر با پیشرفت دانش پزشکی از پلاسمای غنی از پلاکت در حوزه‌های مختلف جراحی مانند زیبایی، پلاستیک، فک و صورت، راحی دهان و دندان، قلب، مغز و اعصاب، ارتوپدی، پزشکی ورزش، گوش و حلق و بینی، دندانپزشکی، درمان سوختگی و پوست استفاده می‌شود. پی.آر.پی روش جدیدی در حوزه پزشکی است. در این روش فاکتورهای رشد موجب تحریک پلاکت‌های خون، فیبروبلاست و دیگر سلول‌های بنیادی می‌شوند که این تغییرات درنهایت به ترمیم و بازسازی بافت منجر خواهد شد.

به مراکز درمانی معتبر مراجعه کنید

نکته مهمی که باید به آن توجه داشت این است که اساس عملکرد این روش در مقایسه با سلول‌درمانی کاملاً متفاوت است. یکی از ویژگی‌های متمایز پی.آر.پی در مقایسه با سلول‌درمانی این است که در این روش با دوره‌های انتظار طولانی مشابه سلول‌درمانی مواجه نیستیم. بعد از خون گرفتن از بیمار، نمونه خون در سانتریفیوژ قرار می‌گیرد و پس از جداسازی سلول‌های پلاکت فعال‌شده به بیمار تزریق خواهد شد؛ بنابراین پی.آر.پی در مقایسه با سلول‌درمانی به‌مراتب ساده‌تر است.

البته این روش نیز از شاخص‌های خاصی برخوردار است که برای رسیدن به نتایج بهتر درروند درمان باید موردتوجه قرار گیرد. پلاسمای غنی از پلاکت یا پی.آر.پی یک فرآورده بیولوژیک است. وجود فاکتورهای رشد در پلاکت به ترمیم سریع‌تر زخم‌ها و بخصوص زخم‌های مزمن در افراد مبتلا به دیابت منجر می‌شود. بسیاری از تصورات و برداشت‌های نادرست از پی.آر.پی از تبلیغات غیرعلمی در این حوزه ناشی می‌شود. در این تبلیغات پی.آر.پی به‌عنوان یک روش درمانی مبتنی بر تزریق سلول‌های بنیادی معرفی می‌شود. پلاکت‌ها ذرات کوچک کروی شکلی هستند که از قطعه‌قطعه شدن سیتوپلاسم سلول‌های بزرگ مگاکاریوسیت - سلول‌های بزرگ چندهسته‌ای که پلاکت تولید می‌کنند- موجود در مغز استخوان به دست می‌آیند و به هیچ رده سلولی دیگری تمایز پیدا نمی‌کنند.

با توجه به این‌که پلاکت‌ها فاقد هسته هستند به‌عنوان تشکیلات غیر سلولی شناخته می‌شوند؛ بنابراین نمی‌توان آن‌ها را سلول‌های بنیادی محسوب کرد؛ اما ترشح فاکتورهای رشد توسط پلاکت‌ها موجب می‌شود در ناحیه آسیب‌دیده پس از تزریق پی.آر.پی، سلول‌های بنیادی از حالت غیرفعال به حالت فعال درآید؛ بنابراین بین سلول‌درمانی و پی.آر.پی تفاوت‌هایی وجود دارد و این دو روش را نباید یکی دانست. این در حالی است که متأسفانه در بعضی از مراکز درمانی برای عوام‌فریبی از عبارت سلول‌درمانی به‌جای واژه پی.آر.پی استفاده می‌شود. مردم باید مراقب باشند در دام افراد فریبکار گرفتار نشوند. بیماران برای بهره‌گیری از خدمات و درمان‌های مبتنی بر سلول‌درمانی باید مراکز درمانی مجاز و معتبر مراجعه کنند. در این مراکز همه مراحل درمان بر اساس اصول صحیح علمی انجام می‌شود تا از هرگونه آسیب احتمالی پیشگیری شود.

دکتر مینا راجی جراح استخوان و مفاصل که در اجرای طرح‌های سلول‌درمانی در حوزه ارتوپدی با پژوهشگاه رویان همکاری داشته است، پی.آر.پی را انقلابی در روش‌های درمانی و ترمیمی در حوزه مشکلات استخوانی و مفاصل می‌داند و درباره این روش درمانی در حوزه ارتوپدی این‌طور توضیح می‌دهد: در حقیقت پی.آر.پی یک فرآورده خونی یا به عبارتی پلاسمای غنی از پلاکت‌های خود فرد بیمار است که طی فرآیندی از خون تازه و لخته نشده جداسازی می‌شود. ترمیم بافت سخت و نرم توسط پروتئین‌های خاصی و از طریق مجموعه‌ای از واکنش‌های داخل و خارج سلولی منظم ایجاد می‌شود که تاکنون به‌طور کامل شناسایی نشده است. ایده استفاده از پی.آر.پی در رفع مشکلات استخوانی و مفصلی نیز بر اساس همین ویژگی مطرح‌شده است.

پلاکت‌ها در فعال‌سازی فرآیند تولید فاکتورهای رشد و پروتئین‌های خاص نقش مهمی دارند. استفاده از روش پی.آر.پی در حوزه‌های مختلف پزشکی، طب ورزش، جراحی پلاستیک و پوست و زیبایی از مدت‌ها پیش مطرح بوده است و بر اساس نتایج به‌دست‌آمده از مطالعات متعددی که در این حوزه انجام‌شده، تجربه‌های جدیدی از کاربرد این شیوه در حوزه ارتوپدی و رفع مشکلات و درمان بیماری‌های اسکلتی، عضلانی و مفصلی به‌دست‌آمده است. در این روش مقداری از خون فرد بیمار تهیه می‌شود. در مرحله بعد در مدت‌زمان چند دقیقه پلاسمای غنی از پلاکت از خون جداشده و در فرآیندی خاص برای تزریق به‌عنوان پی. آر.پی آماده می‌شود. یکی از مشکلاتی که در این حوزه وجود دارد این است که گاهی پزشکان این روش را به‌عنوان سلول‌درمانی به بیماران معرفی می‌کنند.

درحالی‌که در پی.آر.پی یا پلاکت درمانی از سلول‌های پلاکت فعال‌شده استفاده می‌شود و با سلول‌های بنیادی هیچ ارتباطی ندارد. در حقیقت در سلول‌درمانی، سلول‌های بنیادی به بیمار تزریق می‌شود که می‌تواند به بازسازی غضروف آسیب‌دیده منجر شود؛ اما در روش پی. آر.پی پلاسمای غنی از پلاکت برای بیمار تزریق می‌شود. این پلاسما حاوی مجموعه فاکتورهایی است که می‌تواند فاکتورهای داخل مفصل را تحریک کند و بر این اساس تا حدودی در روند بهبود بیمار اثرگذار خواهد بود؛ بنابراین برای بهبود شرایط بیمار می‌توان از هر دو روش به‌عنوان راهکار درمانی استفاده کرد؛ اما باید توجه داشت که اساس عملکرد این دو روش متفاوت است و بیمار باید نسبت به این موضوع مطلع باشد تا بتواند آگاهانه روش درمان را انتخاب کند.

کاربرد پلاسمای غنی از پلاکت در جوان‌سازی پوست یک راهکار نوین درمانی است که بر اساس فاکتورهای رشد فرد پایه‌ریزی شده است. دکتر محمدعلی نیلفروش زاده رئیس مرکز تحقیقات پوست و سلول‌های بنیادی دانشگاه تهران با اشاره باسابقه طولانی بهره‌گیری از روش پی.آر.پی در حوزه پزشکی می‌گوید: کاربرد پی.آر.پی به‌صورت تجربی از سال ۱۹۹۰ آغاز شد و در ترمیم جراحی‌های چشم، جراحی‌های زیبایی، جراحی قلب، سوختگی و ترمیم زخم موردتوجه قرار گرفت؛ اما امروزه استفاده از این روش در بهبود پوست آسیب‌دیده و جوان‌سازی پوست موردتوجه بسیاری از متخصصان این حوزه قرارگرفته است. قرار گرفتن پلاکت در بافت، موجب فعال شدن آن و آزاد شدن فاکتورهای رشد می‌شود که درنهایت به جذب سلول‌های بنیادی در محل آسیب‌دیده منجر خواهد شد. به‌این‌ترتیب با تقسیم و تمایز سلول‌های بنیادی عروق جدید، کلاژن، الاستین و ماتریکس خارج سلولی در محل آسیب‌دیده ساخته می‌شود که به بهبود ضخامت و الاستیسیته پوست کمک می‌کند.

فرانک فراهانی جم