در عصر حاضر با رشد فرهنگ مصرفی و رسانه‌های ارتباط جمعی، بدن اهمیت بسیاری یافته است. یکی از مسائل مطرح‌شده در حوزه جامعه‌شناسی بدن، مدیریت بدن است که امروزه در میان دختران، زنان و مردان رواج فراوانی یافته است که در آن افراد با تغییر ویژگی‌های ظاهری بدن خود به ساخت بدن اجتماعی مبادرت می‌کنند. عالیه شکربیگی، جامعه شناس در گفت‌و‌گو با آرمان در ارتباط با اهمیت مدیریت بدن در جامعه می‌گوید: « امروز شاهد توجه افراطی به مدیریت بدن در میان افراد جامعه هستیم، اکثریت جامعه توجه افراطی به ظواهر چهره و بدن خود دارند و نسبت به ارتقای ارزش‌های معنوی درون خود بی‌توجه هستند. اگر تعادلی منطقی میان توجه به ارزش‌های ظاهری و باطنی در میان افراد وجود داشته باشد در نهایت شاهد بهبود کیفیت در ارزش‌های زندگی هستیم.»
وضعیت توجه به مدیریت بدن در میان جوانان جامعه به چه شکل است؟
مدیریت بدن امری است با سابقه تاریخی طولانی در ایران است و بحث تازه‌ای نیست، در گذشته زنان و آقایان در حرمسراهای شاهی به این مساله توجه داشتند. امروز این مساله شکل مدرنی یافته است. گیدنز می‌گوید: در هیچ دوره‌ای از تاریخ، بشر به اندازه امروز توجه به بحث مدیریت بدن وجود نداشته است. مدیریت صورت یکی از موارد معمول و جراحیهای مختلف مانند گونه، لب و بینی به میزان زیاد مشهود است. انواع و اقسام جراحی‌ها و مدیریت‌های مختلفی در گروه‌های سنی مختلف وجود دارد.
اما ضرورت و لزوم مدیریت بدن چیست؟ نوع مدیریت بدن در جوامع توسعه‌یافته و در حال توسعه و گونه‌های مختلف علمی- بشری متفاوت است. علاوه براین نوع مدیریت در استان‌های مختلف کشور نیز تفاوت دارد، اما ضرورت آن در همه جا دیده شده است. چند عامل تاثیرگذار در میزان تمایل افراد به مدیریت بدن وجود دارد، اگر توسعه فرهنگی و اجتماعی در یک جامعه وجود نداشته باشد ممکن است هر مساله‌ای از طریق شبکه‌های اجتماعی، ماهواره و رسانه‌ها وارد آن شود. فیلم‌ها بر خانواده‌ها، دختران و پسران بر نحوه مدیریت آنها بر بدنشان تاثیر بگذارد و آنها از الگوی ترویج داده شده، تقلید کنند که منظور پذیرش اجتماعی این الگوهاست.
افراد علاقه‌مند به آنند که زیبا جلوه کنند و مورد پذیرش قرار بگیرند. بحث مدیریت بدن در جامعه بسیار حائزاهمیت است و علت تقاضای بالا برای مدیریت بدن است. به عنوان مثال در بسیاری از خانواده‌ها شوهر از همسر خود تقاضا دارد به بحث مدیریت بدن توجه کند، البته مدیریت بدن صرفا برای خانم‌ها نیست و آقایان نیز به نوعی به آن توجه دارند.
در مقابل به چه میزان توجه به ارزش‌های معنوی و علمی در جامعه وجود دارد؟
رابطه معناداری میان مدیریت بدن و توجه فرد به عقلانیت و ارزش‌های معنوی وجود دارد، هر چه فرد از عقلانیت و تفکر انسان نسبت به مسائل، جامعه و دنیای اطراف کمتری برخوردار باشد بحث مدیریت بدن برای او جدی‌تر می‌شود. امروز صورتک‌های نقاشی شده را در خیابان‌ها، خانواده، مسافرت‌ها ملاحظه می‌کنیم که بیشتر از آن چیزی باتوجه به تفکر و عقلانیت رشد کرده باشند از نظر مدیریت‌های ظاهری تکامل یافته‌اند. اگر بتوان برنامه‌ریزی مناسبی برای گذران اوقات فراغت خوب برای جوانان داشت آنها به ورزش و موارد دیگر بیشتر می‌پردازند و کمتر به سوی مدیریت بدن گرایش می‌یابند. از سوی دیگر مساله مدیریت‌بدن هزینه‌بردار است و پیامدهای مناسبی نیز ندارد. به عنوان مثال بسیاری از موارد جراحیهای بینی برای افراد دردسر ساز شده‌اند و از این کار پشیمان شده‌اند یا جراحی‌هایی برای کاستن چربی و چاقی در مواردی به مرگ فرد انجامیده است.
بنابراین نیازمند روشنگری نسبت به نوعی از مدیریت بدن مدرن هستیم که وارد جامعه شده است و افراد را بیشتر از آنکه به افکار و اندیشه‌های‌مدرن جذب کند متمرکز ظواهر زندگی و عینیت‌ها کرده است. این موضوع برمی‌گردد به نوع برخورد ما با جهان غرب. آیا از این جهان اندیشه‌های‌نو را به ارمغان می‌گیریم یا ظواهر زندگی مدرن را؟ امروز غرب از ظواهر عبور کرده و افراد ساده‌ترین ظاهر و پوشش را دارند، مردم در ایران وضعیت ساده‌ای در پوشش و ظاهر ندارند و حتی در دانشگاه‌ها نیز وضعیت مناسبی را ملاحظه نمی‌کنیم.
افراد در دانشگاه‌ها، خیابان‌ها و مهمانی‌ها به طور مضاعف به بحث مدیریت بدن توجه دارند. البته توجه به مدیریت بدن تا حدی معقول است، اما هنگامی که از حد بگذرد و بیما‌رگونه شود، خطرناک است و پیامدهای منفی زیاد برای فرد دارد. مدیریت بدن می‌تواند به جراحی صورت، بدن و حتی کوتاهی یا بلندی قد خلاصه شود، البته در ایران جراحیهای زیبایی صورت طرفداران بیشتری دارد، زیرا زنان حجاب چادر یا مانتو دارند و بنابراین در تلاش‌اند آن نقطه‌ای که بیشتر در معرض دید و مورد پذیرش‌اجتماع قرار است را نقاشی و مدیریت کنند.
چگونه می‌توان اقداماتی را برای حرکت فرد به سوی تعالی روح و ارزش‌های معنوی انجام داد؟
گام اول عبور از مدیریت‌های افراطی بدن رسیدن به خودآگاهی است، در واقع اگر فرد آگاه باشد که زمانی را که برای مدیریت بدن می‌گذارد می‌تواند به گونه‌ای بهتر صرف کند دست از توجه افراطی به مدیریت بدن برمی‌دارد. برخی از جوانان امروز ساعات متمادی را صرف مدیریت بدن می‌کنند، به عنوان مثال اگر در خیابان ظاهر افراد را مورد ارزیابی قرار دهید، برخی افراد برای انواع پوشش، مدل مو و آرایش خود حداقل دو، سه ساعت زمان صرف کرده‌اند.
افراد هرچه آگاهی بیشتری نسبت به جهان، زندگی، هستی و معرفت‌شناسی کسب کنند برای آراستگی افراطی و به تبع آن پذیرش اجتماعی دغدغه چندانی ندارند. این خودآگاهی باید در درون فرد رخ دهد، در واقع هنگامی که اندیشه مدرن انسان پیش رود می‌تواند نسبت به جهان اطراف خود کنجکاو باشد و آن را مطالعه کند تا روش زندگی مناسب را پیش گیرد. در نقطه مقابل توجه زیاد به ظواهر بیرونی است که در نهایت برآیند چندانی ندارد. البته برخی افراد از مدیریت بدن فوق‌العاده شاد می‌شوند و گونه‌های مختلف اخلاق و رفتار در میان جوانان، دختران و خانواده‌ها داریم، اما بهتر آن است که به تعالی‌درون و اندیشه بپردازیم تا تعالی‌برون. مدیریت بدن تا حدی معقول است و موردی ندارد، اما در مورد تعالی‌درون و اندیشه شما در وادی بی انتهایی حرکت می‌کنید که هیچ‌گاه سیر نمی‌شوید.
اگر افراد به دنبال آن آگاهی باشند پا در چشمه آگاهی و دانایی می‌گذارند و در نهایت مسیری را مشاهده می‌کنند که هیچ پایانی ندارد. در آن زمان آنها لذت واقعی در دست گرفتن یک کتاب و مطالعه سه ساعته آن را درک می‌کنند و به دنیاهای متفاوت لابه‌لای این کتاب‌ها و فیلم‌های ارزشمند دست می‌یابند. علاوه براین در این صورت انسان‌ها با یکدیگر به گفت‌و‌گو و تعامل می‌پردازند، زیرا تعاملات انسانی امروز در جامعه صرفا امکانی برای عرضه و به نمایش گذاری خود به دیگران شده است. خودنمایی بیرونی به معنای توجه افراطی به لباس و صورت زیباست و فرد این مسائل را اولویت می‌داند.
البته توجه افراطی به مدیریت بدن ریشه در شیوه‌های آموزشی و نگرشی فرزندان در خانواده و نهاد آموزشی نیز دارد. در واقع آنها مفاهیمی مانند جهان‌بینی، معرفت‌شناسی به زندگی و جامعه و خدا را یاد نمی‌گیرند. بنابراین اگر فرزندان امروز به دنبال صورتک‌های نقاشی‌شده هستند به دلیل آن چیزی است که در خانواده‌ها، نهادهای آموزشی و جامعه‌پذیری رسانه‌ای آموخته‌اند و به دنبال منش و کنش‌هایی بود که به نوعی خودآگاهی آنها را نسبت به جهان هستی، زندگی و مدت محدود زندگی در دنیا آگاه کند تا نسل‌های بعدی منشا خیر و برکت برای خود و دیگران باشند.
آرزو ضیایی
- 22
- 7
