فاجعه در عسلویه؛ ۹ سال از عمر مردم عسلویه کم شده

حفظ محیط زیست مساله کوچکی نیست. واقعیت دردناک این است که زمین با شتابی سرگیجه‌آور تحت تاثیر زیاده‌خواهی انسان قرار گرفته است. اگر کشورهای صنعتی با افزایش گازهای گلخانه‌ای پای سنگین خود را بر گلوی زمین گذاشته‌اند، کشورهای دیگر هم به نوبه و در توان خود، سهمی در بهم زدن تعادل زیست محیطی ایفا می‌کنند.

این روزهای تخریب و فرسایش محیط زیست به مطالبه‌ای عمومی و تعیین کننده تبدیل شده است و به موازات آن، با رشد دانش و اطلاعات عموم مردم و دانستن اهمیت موضوع، دیگر نمی‌توان از کنار این مساله مهم به سادگی گذشت. با نگاهی گذرا و چرخی در فضای مجازی می‌توان دید که انسان با مصرف بی‌رویه پلاستیک چگونه به جنگ اقیانوس‌ها و جانداران دریایی رفته است.

اگر در اندیشه مسئولان ارشد کشور تلاش برای رسیدن ایران به موقعیتی تاثیرگذار و بایسته در صحنه‌های بین‌المللی به اصلی مهم تبدیل شده که البته مساله‌ای بایسته است، در مقابل آن، هیچ یک از مسئولان هم نباید فراموش کنند که نمی‌توان مسائل زیست محیطی را از یاد برد و آن را به امان خدا رها کرد. اگر در برخی کشورها، چیزی حدود نود درصد از زباله‌ها بازیافت می‌شود و در کشور ما در حد ده درصد، اگر در کشور ما زباله‌ها نزدیک شهرها دفن شده و شیرابه زباله‌ها به آب‌های زیرزمینی رخنه می‌کند، فقط و فقط مسئولان باید پاسخگو باشند.

به نظر می‌رسد مدتی است که مسئولان فراموش کرده‌اند که نشستن در جایگاه مسئولیت یعنی چه و انگار از مسئولیت فقط به برخورداری از مواهب آن اندیشه می‌شود.

می‌گویند در جهان مدرن دو مساله جانکاه وجود دارد و موجب مرگ تدریجی انسان می‌شود؛ ترافیک و آلودگی‌های زیست محیطی. معاون رئیس‌جمهور اخیرا هشدار داده که در عسلویه تدریج جای خود را به شتاب داده است. نه تنها در عسلویه و نه فقط برای انسان و مردمی که آنجا زندگی می‌کنند، کیلومترها دورتر و در همسایگی مس سرچشمه، به گفته خود معاون رئیس جمهور، در محدوده ۸۰ کیلومتری مس سرچشمه همه موجودات سقط جنین کردند. دورتر، کیلومترها دورتر دریاچه ارومیه در حال احتضار است و اگر چه گفته می‌شود که تراز آب بالا رفته و ظاهرا دریاچه به شرایط نسبتا خوبی رسیده، اما در همان نزدیکی، در استان گیلان و در جنگل‌های سراوان، رخنه شیرابه زباله‌های دفن شده کلانشهر رشت، آب‌های زیر زمینی را آلوده کرده است. باید به آقای عیسی کلانتری یادآوری کرد که افتخار چندانی نیست که مسئول مربوطه اقرار به چنین مواردی کند. اقرار کردن به ناتوانی، از مسئول چهره‌ای مثبت نمی‌سازد.

زخمی به‌نام عسلویه

روزگاری نه چندان دور، همه ما با شنیدن خبرهای افتتاح فازهای عسلویه خوشحال می‌شدیم. خوشحال می‌شدیم اما خبر نداشتیم، هیچکس از مردم و حتی خود اهالی عسلویه خبر نداشتند که چه اتفاقی در حال افتادن است. حالا و بعد از راه افتادن فازهای متعدد و گسترش واحد‌های بهره‌برداری در عسلویه معاون رئیس‌جمهور تایید می‌کند که آلودگی هوا در عسلویه به چه فاجعه‌ای تبدیل شده است.

اگر مردم در ابتدای تاسیس واحد‌های مختلف خبر نداشتند که ماجرا چیست، آیا خود مسئولان هم خبر نداشتند؟ آیا می‌شود به آسانی از یاد برد که وظیفه مسئول چیست و با صدای رسا از سقط جنین همه موجودات در محدوده هشتاد کیلومتری مس سرچشمه سخن گفت؟ آیا کشورهای دیگری که منابع نفت و گاز دارند، برای بهره‌برداری از چنین منابعی، بر روی محیط زیست، بر روی جان مردم و بر روی جان موجوداتی قلم کشید که تنها گناهشان این است که با ما و مسئولان ما همدوره بوده‌اند؟ گفتن اینکه «عمر مردم عسلویه ۹ سال کمتر شده و هر کسی در آن ورود کند نمی‌تواند ۲۴ ساعت دوام بیاورد و برای همین هیچ مسئولی حاضر نیست در آن سکونت و یا تردد کند» از آقای کلانتری مسئولی صریح نمی‌سازد و اگر معاون رئیس‌جمهور ماجرای عسلویه را به مسئولان قبلی گره می‌زند، نمی‌تواند خود را از اتفاقی که در چابهار و سواحل مکران در حال افتادن است مبرا کند.

عسلویه‌ای که نامش از ترکیب دو واژه عسل و آب تشکیل شده، خیلی زود بعد از تاسیس واحدهای صنعتی برای بهره‌برداری‌های مختلف با وضعیت دردناکی مواجه شد. سکینه الماسی نماینده بوشهر در گفت‌وگو با مهر از آمار بالای سقط جنین و سرطان در بین اهالی پیرامونی صنعت نفت و گاز خبر داد و گفت: باید اداره محیط زیست عسلویه به پیشرفته‌ترین و به روزترین دستگاه‌های شناسایی آلودگی‌های محیطی مجهز شود. دقیقا اینجا باید سوال کرد تجهیز عسلویه به پیشرفته‌ترین دستگاه‌های شناسایی آلودگی‌های محیطی به عهده کدام دستگاه است؟

پاسخگو؛ نه مطالبه‌گر!

معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست گفت: اصلاح شرایط فعلی عسلویه و نجات انسان‌ها و حیوانات در آن منطقه نیازمند هزینه‌ای ۳۰ میلیارد دلاری است و «کسی» حاضر نیست سودآوری‌اش را رها کند و به فکر رعایت محیط زیست باشد. این سخن یک فرد عادی نیست، این سخن عیسی کلانتری است. کسی که علی‌القاعده در این زمینه مسئولیت دارد.

آیا باید از آقای کلانتری سوال کرد کسانی که نمی‌توانند سود خود را رها کنند، مردم عادی هستند؟ بخش خصوصی است یا یک دستگاه دولتی دیگر؟ اگر یک بخش از دولت نمی‌تواند بخش دیگر همان دولت را از چنین رویه‌هایی برحذر دارد، چه جای گلایه؟ عجیب است که آقای کلانتری جایگاه پاسخگویی خود را با جایگاه مطالبه‌گری اشتباه گرفته است. کاری که در این دولت قبلا هم تجربه شده که مسئول مستقیم طوری سخن می‌گوید که انگار کس دیگری باید کاری انجام دهد. آقای کلانتری، کسانی که با بیماری‌های ناشناخته و سخت درگیرند، مردمی که در آلودگی‌های چندگانه دست و پا می‌زنند باید از شما مطالبه کنند و شما به عنوان رئیس دستگاه حفاظت محیط زیست باید پاسخگو باشید.

گفتن اینکه «هیچ طرحی در سواحل مکران، محدوده چابهار و کنارک نباید با دور زدن قانون و رعایت نکردن الزامات محیط زیست اجرایی شود»، بیشتر شبیه واگویه‌های با لکنت است نه حرف صریح یک مسئول.

اقرار دردناک اما دیرهنگام

معاون رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط ‌زیست کشور گفت: طرح‌های توسعه‌ای چابهار براساس رعایت تمامی ضوابط، دستورالعمل‌ها و الزامات قانونی زیست محیطی اجرا شود تا بعدها ساکنان این منطقه با مشکلات مرگبار و خطرناک نظیر عسلویه مواجه نشوند.

عیسی کلانتری در نخستین نشست شورای ارزیابی محیط‌ زیست منطقه آزاد چابهار اظهار داشت: هیچ طرحی در سواحل مکران، محدوده چابهار و کنارک نباید با دور زدن قانون و رعایت نکردن الزامات محیط زیست اجرایی شود. وی به مشکلات غیر قابل جبران در عسلویه و مس سرچشمه کرمان اشاره کرد و افزود: مس این منطقه سبب شده تا شعاع ۸۰ کیلومتری تمام موجودات زنده حیات وحش سقط جنین کنند و زندگی برای مردم از شرایط بحران هم گذشته است. رئیس سازمان محیط زیست: ۹ سال از عمر مردم عسلویه کم شده، وزیر نفت هم حاضر نیست در عسلویه زندگی کند.

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور افزود: عمر مردم عسلویه ۹ سال کمتر شده و هر کسی در آن ورود کند نمی‌تواند ۲۴ ساعت دوام بیاورد برای همین هیچ مسئولی حاضر نیست در آن سکونت و یا تردد کند. وی ادامه داد: هیچ یک از مسئولان کشور و حتی وزیر نفت که این همه منفعت از آن منطقه دارد نمی‌توانند در عسلویه زندگی کنند و این شرایط نباید در چابهار و استان محروم سیستان و بلوچستان تکرار شود.

کلانتری گفت: چنانچه اجرای یک طرح بزرگ نظیر پتروشیمی چابهار حتی اگر هزینه بیشتری در بر داشته باشد باید مطالعات بلندمدت و هزینه‌های بهنگام انجام و با شرایط و امکانات روز دنیا از هر گونه آلودگی‌ها و برهم زدن محیط زیست و حیات انسان و حیات وحش پرهیز شود. وی تصریح کرد: اصلاح شرایط فعلی عسلویه و نجات انسان‌ها و حیوانات در آن منطقه نیازمند هزینه‌ای ۳۰ میلیارد دلاری است و کسی حاضر نیست سودآوری‌اش را رها کند و به فکر رعایت محیط زیست باشد.

او از مسئولان چابهار خواست که با مطالعه دقیق و رعایت تمامی الزامات محیط نسبت به اجرای کارخانه‌های پتروشیمی و فولاد اقدام کنند تا روزی شاهد نارضایتی مردم و کوچ اجباری آنان نشویم. معاون رئیس‌جمهوری گفت: هیچ مجوزی در سرزمین اصلی برای صنایع آب بر، نظیر پتروشیمی و فولاد داده نمی‌شود و تمام این طرح‌ها به طرف دریا هدایت شده‌اند و باید اولویت آنها حفظ محیط زیست باشد. وی با بیان اینکه گاز وقتی به چابهار برسد این منطقه از قطب‌های اصلی پتروشیمی و فولاد کشور می‌شود، خاطرنشان کرد: چابهار منطقه‌ای زیبا، آرام و امن برای سرمایه‌گذاری است و نباید این منطقه را برای مردم و گردشگران خطرآفرین کنیم.

مدیرعامل منطقه آزاد چابهار نیز اظهار داشت: رعایت الزامات محیط زیست در شهرک پتروشیمی و فولاد و هر کارخانه و پروژه دیگر از خواسته‌های اصلی است. عبدالرحیم کردی با بیان اینکه به  هیچ طرحی بدون رعایت ضوابط محیط زیست اجازه فعالیت نمی‌دهیم اظهار داشت: این منطقه باید جایی امن برای سکونت و سرمایه گذاری باشد. وی گفت: پتروشیمی چابهار با امکانات روز در حال کار است و آلودگی برای مردم ایجاد نخواهد کرد.

مرتضی خبازیان