بسیاری از ما اولین بار با سوال از والدین، نسبت به نوع گروه خونی خودمان آگاه شدیم و شاید هم مثل برخی از افراد، نسبت به گروه خونی خود یک نوع احساس غرور داشته باشید. جدا از این مسائل و مطالب متفرقه درباره ویژگی‌های منحصر به فرد هر نوع گروه خونی که در محافل اینترنتی باب شده، درصد فراوانی گروههای خونی مختلف نسبت به یکدیگر تفاوت دارد.
به عنوان مثال فراوانی گروه خونی O مثبت نسبت به گروه خونی AB منفی بیشتر است. در این یادداشت قرار است نگاهی داشته باشیم بر این موضوع که چرا این نسبت برقرار شده و بر اساس چه فاکتورهایی، گروههای خونی هر فرد با دیگری ممکن است تفاوت داشته باشد.
گروه خونی ABO
خون از مجموعه عناصری تحت عنوان گلبول‌های خونی قرمز و سفید، پلاکت‌ها و پلاسما تشکیل می‌شود اما نوع گلبول قرمز در بدن من و شما ممکن است تفاوت داشته باشد. گروههای خونی بر اساس وجود یا فقدان آنتی‌ژن‌های مشخصی تعریف می‌شود. آنتی‌ژن‌ها بر اساس تعریف سازمان صلیب سرخ امریکا، عناصری خارجی هستند که دستگاه ایمنی را وادار به عکس‌العمل دفاعی می‌کنند.
آنتی‌ژن‌های موجود در خون اهدایی می‌توانند دستگاه ایمنی بدن‌مان را تحریک کنند تا گلبول‌های سفید به خون پیوندی حمله‌ور شوند. به همین خاطر دانشمندان و پزشکان پس از آزمون و خطاهای بسیار زیاد دریافتند که در حال حاضر این قدرت را ندارند هر نوع خونی را به فرد دیگر تزریق کنند.
چهار نوع گروه خونی بر اساس وجود دو نوع آنتی‌ژن طبقه‌بندی می‌شوند. این دو نوع آنتی‌ژن را A و B نامیدند که روی سطح گلبول‌های قرمز خونی وجود دارند. بر این اساس:
گروه خونی A: تنها آنتی‌ژن A روی سطح گلبول قرمز خون وجود دارد و آنتی‌بادی B در پلاسما وجود دارد.
گروه خونی B: تنها آنتی‌ژن B روی سطح گلبول قرمز خون وجود دارد و آنتی‌بادی A در پلاسما وجود دارد.
گروه خونی AB: هر دو آنتی‌ژن A و B روی سطح گلبول‌های قرمز خون وجود دارند. درون پلاسمای این گروه، آنتی‌بادی A و B وجود ندارد.
گروه خونی O: هیچ آنتی‌ژنی روی سطح گلبول‌های قرمز خون وجود ندارد. درون پلاسمای این گروه، دو آنتی‌بادی A و B وجود دارد.
علاوه بر این دو آنتی‌ژن اصلی، آنتی‌ژن سومی نیز تحت عنوان «عامل Rh» در خون وجود دارد که در برخی از افراد، عامل Rh در خون وجود ندارد. پس این که می‌گویند شما دارای گروه خونی +A هستید، به این معناست در بدن شما دو آنتی‌ژن Rh و A وجود دارد. بنابر همین اساس، در گروه -A عامل Rh وجود ندارد.
جالب است بدانید گروه خونی Rh منفی تنها می‌تواند به Rh منفی دیگر خون بدهد. در صورتیکه فردی با گروه خونی Rh مثبت می‌تواند به هر دو گروه خون اهدا کند. البته اهدای خون به این سادگی نیست و طبق قوانین مشخص و ثابتی تعیین می‌شود که آیا شما قادر هستید مقداری از خون خودتان را به فرد دیگری اهدا کنید یا سلامتی بیمار به خطر میافتد.
چرا گروه خونی O مثبت، فراوان‌ترین گروه خونی است؟
گروههای خونی در نژادهای مختلف تفاوت دارد. بر اساس گزارش صلیب سرخ امریکا، ۳۷ درصد از جمعیت ایالت متحده از گروه خونی O مثبت برخوردار هستند. در گذشته گروه خونی O بیشتر در افراد اسپانیایی رویت شد. در حالیکه مردمان آسیایی احتمال می‌رود بیشتر گروه خونی B داشته‌اند. از طرفی دیگر جالب است بدانید بیشترین اهدای خون در مقیاس جهانی متعلق به گروه خونی O منفی است. با این تفاسیر این سوال مطرح است چرا گروه خونی O مثبت فراوان‌ترین گروه به شمار می‌رود؟
در مبحث ژنتیک، این نکته مطرح است که الل‌ها با درصد احتمال مساوی بیان نمی‌شوند.
در جواب به این سوال ابتدا باید دو اصطلاح غالب و مغلوب را تعریف کنیم. هر ژن (به جز کروموزوم Y) به صورت جفت در هسته هر سلول قرار دارد. در واقع ما دو کپی از هر ژن در سلول‌های خود داریم. اصطلاح «غالب» به این معناست که وجود یک کپی برای بیان شدن کافیست. در حالیکه در وضعیت مغلوب، ما به هر دو کپی نیاز داریم تا اصطلاحا بیان شود.
در ژن ABO سه پیامد برای بیان وجود دارد. آنتی‌ژن A و B غالب و O مغلوب است. به عبارتی ساده‌تر ما فقط یک ژن ABO را برای داشتن گروه خونی A و B نیاز داریم. در حالیکه برای داشتن گروه خونی O حتما باید هر دو کپی بیان شود. بنابراین اگر مقداری از قوانین احتمالات سر در بیاورید، متوجه خواهید شد تنها زمانی فرزند با اطمینان و به صورت قطعی گروه خونی O پیدا می‌کند که هر دو والدینش از گروه خونی O برخوردار باشند.
در مبحث ژنتیک، این نکته مطرح است که الل‌ها با درصد احتمال مساوی بیان نمی‌شوند. الل‌ها (Allel) نسخه متفاوت یک ژن هستند که ویژگی یک ژن را در زمان بیان تحت تاثیر قرار می‌دهند. به عنوان مثال:
فردی با الل AA یا Ai از گروه خونی A بهره می‌برد. (i به معنای فقدان آنتی‌ژن است)،.
فردی با الل BB یا Bi، از گروه خونی B بهره می‌برد.
فردی با الل AB، از گروه خونی AB بهره می‌برد.
فردی با الل ii، از گروه خونی O بهره می‌برد.
ماجرا اینجاست الل i فراوانی بیشتری نسبت به A و همچنین B دارد. به همین خاطر احتمال بیان ژن ii از AA یا حتی Ai نیز بیشتر است. بر همین اساس، گروه خونی O جزو فراوان‌ترین گروه خونی طبقه‌بندی می‌شود.
گروه خونی AB منفی، کمترین فراوانی
یک چارت ساده درباره قوانین اهدا و دریافت خون در گروههای خونی. ستون ستون سمت راست، گیرنده و ستون سمت چپ اهداکننده خون است.
همانطور که تا این لحظه یاد گرفتیم، فردی با گروه خونی AB، یک ژن A برای بیان آنتی‌ژن A و یک ژن B برای بیان آنتی‌ژن B از پدر و مادرش دریافت می‌کند. بر اساس داده‌های آماری در مقالات مختلف، تقریبا ۰.۶ درصد از جمعیت جهانی دارای گروه خونی AB منفی و ۳.۴ درصد گروه خونی AB مثبت هستند. با این اوصاف بد نیست بدانید بیشترین اهدای پلاسمای خون، متعلق به گروه خونی AB مثبت است. چرا که پلاسمای این دسته از افراد، قابل اهدا به هر بیمار خواهد بود.
اما چرا گروه خونی AB منفی بسیار کمیاب است؟ چون به نسبت ۱ به ۱۶۷ در هر نژاد وجود دارد. به همین خاطر الل‌های کمتری نیز یافت می‌شود تا بیان ژن A و B صورت پذیرد و هر دو والد با ازدواج و فرزنددار شدن، این دو الل را منتقل کنند. به همین خاطر میزان احتمال اینکه گروه خونی AB ایجاد شود، به مراتب پایین‌تر از سایر گروههای خونی است.
نگاهی بر فراوانی سایر گروههای خونی
در ایالات متحده، گروه خونی O مثبت همانطور که گفته شد بیشترین فراوانی و گروه خونی AB منفی، کمترین فراوانی را در میان جمعیت دارند. میزان فراوانی سایر گروه ها در ایالات متحده به این ترتیب است:
۳۴ درصد گروه خونی +A
۹ رصد گروه خونی +B
۷ درصد جمعیت گروه خونی -O
۶ درصد گروه خونی -A
۳ درصد گروه خونی +AB
۲ درصد گروه خونی -B
میزان فراوانی گروههای خونی در جمعیت مردمان ایالات متحده
هر ساله ۵ میلیون بیمار در ایالات متحده نیازمند اهدای خون هستند و با بالا رفتن سن جمعیت و پیشرفت تدابیر پزشکی، تقاضا برای دریافت خون روز به روز افزایش می‌یابد. به طور متوسط هر روزه تقریبا نزدیک به ۳۶ هزار واحد گلبول قرمز خون جهت تزریق به بیماران نیاز است. به همین خاطر دانستن گروه خونی‌تان، امری ضروری و حیاتی محسوب می‌شود.
چرا که اگر دستگاه ایمنی بدن‌تان، خون دریافتی را پذیرش نکند، خطر مرگ حتمی وجود دارد. اطلاع ندارید گروه خونی‌تان چیست؟ با یک آزمایش ساده خون در آزمایشگاه‌ها و مراکز درمانی می‌توانید هم از گروه خونی خودتان باخبر شوید و هم در اهدای خون نقش داشته باشید.
- 11
- 6
