رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اخیر خود با مسئولان کشور به‌منظور بررسی آخرین وضعیت رسیدگی به مناطق سیل‌زده، به سعید نمکی وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی رشد منطقی جمعیت کشور را متذکر شدند. برهمین اساس ضرورت توجه به جایگاه و نقش موثر مامایی در نظام سلامت کشور بسیار مهم است، زیرا خدمات مامایی تنها محدود به زمان زایمان نیست بلکه این قشر وظیفه حمایت و مراقبت پیش از بارداری، حین بارداری و پس از زایمان و تولد نوزاد را برعهده دارد و می‌توان گفت ماماها از دوران پیش از تشکیل جنین تا سالمندی افراد دخیل هستند.
جایگاه مامایی از اهمیت بسیاری برخوردار است زیرا سالانه هزاران نوزاد متولد می‌شود که در صورت عدم‌توانمندی و مهارت ماما در پروسه زایمان با مرگ‌ومیر مادر و نوزاد مواجه خواهیم شد، اما متاسفانه به‌رغم اهمیت بالای این حرفه هنوز چنانکه شاید و باید به این گروه توجه نشده و آنها همواره با مشکلات بسیاری دست و پنجه نرم می‌کنند.
درحالی که ماماها در کاهش مرگ‌ومیر مادران بر اثر زایمان‌ها، کاهش مرگ‌ومیر نوزادان، حذف بیماری کزاز بند ناف و در اصلاح الگوهای تغذیه‌ای مراقبت‌های قبل و بعد از زایمان در زنان باردار نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند.
بیکاری و عدم‌جذب ماماها در مراکز درمانی، عدم پوشش بیمه‌ای خدمات، واقعی نبودن تعرفه‌های خدمات و رفع مشکلات و مسائل مالیاتی تنها بخشی از مشکلات ماماهای کشور است که هر سال دردهایشان را فریاد می‌زنند اما گویا گوش شنوایی برای رسیدگی به فریادشان وجود ندارد.
۱۵ هزار مامای بیکار در کشور
براساس آمار زهرا عابدی، رئیس جمعیت مامایی ایران از مجموع ۴۰هزار فارغ‌التحصیل مامایی در کشور حدود ۱۵هزار نفر بیکار هستند و یکی از مشکلات عمده این گروه عدم‌جذب و استخدام ماما در مراکز درمانی است، زیرا در سال‌های اخیر ورودی و پذیرش رشته مامایی متناسب با نیاز بازار کار صورت نگرفته و دانشگاه‌های غیردولتی نیز نتوانستند متناسب با برنامه‌های استخدامی کشور برای جذب این گروه برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری کنند.
رفتار تبعیض‌آمیز بیمه‌ها با ماماها
«رفتار تبعیض‌آمیز بیمه‌ها نیز یکی از مشکلاتی است که ماماها همواره درگیر آن هستند.» این انتقاد ناهید خداکرمی، رئیس انجمن علمی مامایی ایران و عضو شورای‌عالی سازمان نظام پزشکی است. او اعتقاد دارد: «سازمان‌های بیمه‌گر خدمات ماماها را به صورت کامل تحت پوشش قرار نمی‌دهند، در حالی که اگر این خدمات از سوی متخصص زنان و زایمان با دو برابر قیمت ارائه شود از سوی بیمه‌ها مورد پذیرش است.»
فارغ‌التحصیلان مقاطع مختلف مامایی تاکنون حدود ۵۹هزار شماره نظام پزشکی را به خود اختصاص داده‌اند که حدود ۱۶هزار نفر آنها در پایگاه‌ها و مراکز جامع سلامت فعالیت دارند، به‌طوری که حدود ۵۶ میلیون ویزیت سرپایی در حوزه ارائه مراقبت‌های دوران بارداری و حدود ۳۳ میلیون ویزیت سلامت باروری و بیماری‌های زنان توسط ماماها انجام شده و بیش از ۷۵ درصد زایمان‌های طبیعی کشور را آنها انجام می‌دهند.
بیکاری در مامایی مانند سایر رشته‌هاست
شهلا خسروی، مشاور وزیر در امور مامایی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» در مورد آخرین وضعیت جذب فارغ‌التحصیلان رشته مامایی در کشور گفت: «بر اساس آخرین آمار و اطلاعات مستند وزارت بهداشت حدود ۳۹ هزار و ۵۰۰ نفر از دانشگاه آزاد اسلامی و دولتی در رشته مامایی فارغ‌التحصیل شدند که در سه مقطع دکتری بهداشت باروری و در مقطع کارشناسی‌ارشد و کارشناسی هستند البته حدود ۳۲ هزار نفر فارغ‌التحصیل رشته مامایی در مراکز مختلف بخش دولتی و خصوصی به صورت رسمی و قراردادی شاغل هستند.
این افراد در دانشگاه‌های علوم پزشکی به صورت هیات‌علمی، بیمارستانهای دولتی و خصوصی، مراکز جامع سلامت، پایگاه‌های بهداشتی مشغول به کار هستند و بر اساس آمار تعداد فارغ‌التحصیلان بیکار در رشته مامایی مانند سایر رشته‌هاست.
امکان جذب در مقطع دکتری و کارشناسی‌ارشد رشته مامایی و بهداشت باروری به دلیل نیاز دانشگاه‌های علوم پزشکی و مراکز درمانی بسیار بالاست، مگر اینکه به دلیل محدودیت‌های جنسیتی فردی امکان جذب در دانشگاه مورد نظر را نداشته باشد یا فارغ‌التحصیل رشته مامایی در مقطع دکتری خواستار جذب در یک دانشگاه خاص باشد و آن دانشگاه نیز نیاز به جذب نیرو نداشته باشد، اما به‌طور کلی دانشگاه‌ها به فارغ‌التحصیلان مقطع دکتری و ارشد رشته مامایی بسیار نیاز دارند.
ماماهای ایرانی در دبی
به‌طور کلی هم‌اکنون مشکلی از نظر جذب نیروی دکتری مامایی در کشور نداریم، همچنین تعدادی از فارغ‌التحصیلان در مقطع کارشناسی‌ارشد برای تحصیل در مقطع بالاتر شرکت می‌کنند، بنابراین هم‌اکنون فارغ‌التحصیلان کارشناسی‌ارشد دانشگاه آزاد اسلامی و دولتی تعداد زیادی نیرو جذب و مشغول به کار هستند.
باید توجه داشته باشیم که بسیاری از ماماهای ایرانی به‌قدری توانمندند که از سوی نظام‌های سلامت کشورهای دیگر دعوت به همکاری می‌شوند به‌طوری که تعدادی از ماماها به کشورهای منطقه و اروپایی مهاجرت کرده و جذب نظام سلامت کشورهای مختلف شده‌اند.
هم‌اکنون برخی ماماهای مهاجر ایرانی در کشور امارات مشغول به کار هستند، زیرا این کشور در مراکز آموزشی خود رشته مامایی آموزش نمی‌دهد، به همین خاطر برخی هموطنان ما در بیمارستانهای دبی و عراق مشغول به کار هستند؛ البته هنوز آمار دقیقی از تعداد ماماهای مهاجر ایرانی در دست نیست. هم‌اکنون حدود ۲۳۵ مرکز مشاوره مامایی در کشور داریم که ماماها در این مراکز مشغول به کارند و در بخش خصوصی به ارائه خدمات می‌پردازند، زیرا بر اساس اساسنامه این مراکز سه تا چهار ماما می‌توانند با مشارکت و همکاری یکدیگر اقدام به راه‌اندازی این مرکز مشاوره مامایی کنند. مامایی نقش‌های متعددی در نظام سلامت دارد و خدمات آنها تنها محدود به زایمان و مراقبت دوران بارداری نیست. به‌طوری که در عرصه‌های مختلف به صورت مشاوره ازدواج، کارشناس ارشد مشاوره مامایی در مراکز بهداشت و درمان نقش موثری در ازدواج دارند، چون در این زمینه آموزش دیدند، بنابراین با توجه به اینکه بر اساس شعارهای کنفدراسیون بهداشت مامایی و سازمان جهانی بهداشت بر تامین سلامت زنان و خانواده تاکید شده می‌توانیم در زمینه‌های متعددی از ظرفیت آنها استفاده کنیم.
در جایگاه دولتی فضای زیادی برای جذب ماما نیست
هرچند ممکن است در جایگاه دولتی فضای بسیاری برای جذب ماما نداشته باشیم اما درصورتی که جذب آنها در جایگاه مناسب انجام گیرد قطعا تعداد جذب ماما در کشور بیشتر می‌شود، متاسفانه زمانی که وزارت بهداشت در زمینه نیروی انسانی مامایی نیازسنجی کرد که دولت درگیر سیاست انقباضی بود و امکان جذب نیروی انسانی با محدودیت مواجه شد.
باید توجه داشته باشیم که ماماها هنوز به‌درستی در نقش خود جایگزین نشده‌اند به‌طوری که در بخش پس از زایمان و سزارین در بیمارستان‌ها از نیروهای پرستار استفاده می‌کنند، در حالی که باید ۸۰ درصد این بخش و ۲۰ درصد پرسنل بخش زنان ماما باشند، اما تعیین نیرو مطابق استانداردها صورت نگرفته است.
به‌عنوان مثال پس از اصلاح ساختار اتاق‌های زایمان و تک‌نفره شدن آنها باید بر اساس یک ضریب مشخص جذب ماما صورت می‌گرفت که هنوز این کمبود به قوت خود باقی است و در کل کشور حدود پنج هزار ماما برای استفاده بهتر در این فضا نیاز داریم، زیرا به ازای هر اتاق زایمان در هر شیفت به یک ماما نیاز است که هنوز این اقدام صورت نگرفته و بیمارستانهای ما به دلیل محدودیت در جذب نیروی انسانی با کمبود ماما مواجهند.
فعالیت و تقویت بخش مامایی یکی از بخش‌های مورد توجه و تاکید دکتر نمکی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است که باید در راستای سیاست‌های جمعیتی و مشاوره‌های فرزندآوری فعال باشد، همچنین در زمینه جذب نیروی مامایی از سال گذشته تاکنون چندین دوره نامه‌نگاری و مذاکره با سازمان امور استخدامی کشور صورت گرفته، زیرا فارغ‌التحصیلان رشته مامایی پتانسیلی هستند که می‌توانیم از آنها در بخش زایمان و رشد جمعیت و همچنین مشاوره‌های پیش از ازدواج استفاده کنیم.
ماماها نیروهای کارآمدی در زمینه آموزش موضوعاتی مانند انتقال بیماری‌های جنسی و...هستند
آنها نیروهای کارآمدی در زمینه آموزش موضوعاتی مانند انتقال بیماری‌های جنسی، عفونت‌های شایع در زنان و موضوعات آسیب‌زننده به بارداری هستند، برهمین اساس همواره به فارغ‌التحصیلان مامایی توصیه می‌کنیم که مراکز مشاوره مامایی را به صورت گروهی راه‌اندازی کنند، چون مورد نیاز جامعه فعلی است.
متاسفانه هم‌اکنون در مقطع دکتری بسیاری از رشته‌های تحصیلی، با مشکل اشتغال مواجه هستیم که جذب بازار کار نمی‌شوند، اما باتوجه به پتاسیل بالا در رشته مامایی باید از این ظرفیت استفاده کنیم.
سیستان از نظر وجود ماما کمبود دارد
هم‌اکنون در بخش‌های محدودی از استان سیستان‌وبلوچستان ماما نداریم، زیرا به دلایل مشکلات موجود امکان اعزام ماما نداریم یا برخی از ماماها شخصا تمایلی به حضور در این مناطق ندارند، ولی در سراسر کشور با مشکل عدم حضور ماما مواجه نیستیم حتی سال‌گذشته نیز سه ماما برای حضور در مناطق صعب‌العبور در حین تردد در مسیر خدمت جان خود را از دست دادند.
در حال حاضر تعدادی از فارغ‌التحصیل رشته مامایی خارجی مقیم ایران داریم که نمی‌خواهند به کشور خود برگردند و خواستار جذب در نظام سلامت ایران هستند، اما اولویت اول ما جذب نیروهای ایرانی است. بر همین اساس به آنها اعلام کردیم در صورتی که منطقه‌ای چند بار فراخوان جذب ماما بدهد و هیچ‌کس حضور نیابد امکان فعالیت در آن منطقه به شما داده می‌شود اما در نظام پزشکی مجوز به نیروی غیرایرانی نمی‌دهیم.
مهرو ماهر
- 11
- 6
