التهاب در جامعه پرستاری کشور/ ماجرای اعتراض پرستاران ۸۹ روزه چه بود؟

سال‌هاست که پرستاران از شرایط سخت کاری و درآمدی خود گلایه دارند، مواردی مانند احتساب شغل پرستاری در شمار مشاغل سخت و زیان‌آور، پرداخت معوقات حقوقی، نگرانی از بیکاری، شیفت‌های کاری زیاد به دلیل کمبود پرسنل پرستاری در کشور و در مقابل درآمد ناچیز از جمله این موارد است. اما با شیوع ویروس کرونا در کشور و جذب پرستاران ۸۹ روزه مشکلات جامعه پرستاری کشور بیش از پیش نمایان شد.

به گزارش رویداد ۲۴، با شیوع ویروس کرونا در کشور شرایط در برخی از استان‌ها به قدری وخیم شد که حتی کادر درمان را نیز تحت تاثیر قرار داد؛ به نحوی که تنها در استان گیلان ۲۵۰ تن از کادر پرستاری به ویروس کرونا مبتلا و در بیمارستان بستری شدند. 

مساله کمبود پرسنل پرستاری از یک‌سو و ابتلا کادر درمانی به این ویروس و حتی جان باختن عده‌ای از آنان به‌ویژه در شهر‌های با آمار بالای ابتلا، وزارت بهداشت را در شرایطی قرار داد که این نهاد در اسفند ماه اقدام به جذب نیروی پرستار از میان خیل فارغ‌التحصیلان بیکار و حتی نیرو‌های بازنشسته کند. این استخدام به صورت ۸۹ روزه بود، مبادا با ۹۰ روزه شدن قرار داد به غیراز حقوق مزایای دیگری نیز به این گروه از پرستاران تعلق گیرد.

طاهره زاهدصفت مدیر پرستاری دانشگاه علوم پزشکی گیلان در اینباره گفته بود: گیلان در بحران کرونا ازجمله استان‌های با درگیری بالای بیماری ویروس کرونا بود لذا در پی فراخوان وزارت بهداشت ۲۴۱نفر از کادر پرستاری مستعفی از مراکز خصوصی یا غیرشاغل، در مراکز درمانی تحت پوشش این دانشگاه مشغول به کار شدند و علاوه بر آن ۲۹۵ نفر از پرستاران نیز به صورت تمدید طرح نیروی انسانی پرستاری، مساعدت لازم را با این دانشگاه داشتند. اما با کاهش شیب کرونا در استان‌های مختلف کشور شرایط این گروه از پرستاران نگران کننده شد به این معنی که برخی از دانشگاه‌های علوم پزشکی زودتر از ۸۹ روز این پرستاران را از کار بیکار کردند و برخی نیز با گذشت سه ماه از همکاری آن‌ها همچنان دستمزد‌ها را پرداخت نکرده‌اند.

در پی این معضلات بود که مدتی پیش پرستاران در شهر‌های مختلف از جمله گیلان و مازندران اقدام به برگزاری تجمع‌های اعتراضی کردند. این اعتراضات وزارت بهداشت را به پاسخگویی واداشت و سخنگوی وزارت بهداشت در واکنش به این اعتراضات گفت: شد پرستارانی که اشتغال نداشتند در قالب قرارداد‌های ۸۹ روزه به کار گرفته شوند. این قرارداد‌ها کاملا قانون است، اما به لحاظ حقوقی هیچ الزامی برای تمدید آن وجود البته با دستور وزیر بهداشت و شخص رئیس جمهور با توجه به اضافه شدن این عزیزان به گروه‌های درمانی قرار شد در صورتی که مجوز استخدامی صادر شود، اولویت با این افراد باشد.

وضعیت پرستاران و اعتراضات آن‌ها واکنش‌هایی را نیز در فضای مجازی به دنبال داشت. امیر در صفحه توییتر خود نوشت: «کم کم پرستار‌های ۸۹ روزه بیکار می‌شوند، چون دیگر به آن‌ها نیازی نیست.»

دیگری با اشاره به تجمع پرستاران دانشگاه علوم پزشکی گیلان می‌نویسد: «دانشگاه علوم پزشکی گیلان در اسفند ماه که بیماستان‌ها با مشکلات بسیاری دست و پنجه نرم می‌کردند، تعداد زیادی پرستار استخدام کرد، اما حالا می‌گویند قرارداد‌ها ۸۹ روزه و بدون بیمه بوده است.»

تهرانی هم نوشت: «به دنبال شیوع کرونا در کشور و کمبود پرستار وزارت بهداشت قرار داد ۸۹ روزه به جای قرارداد ۹۰ روزه با پرستاران منعقد کرده است. این قرارداد‌ها با توجه به ساعت‌ها، اضافه کاری و کارمضاعف، تعدیل نیروی گسترده، اخراج و عدم دریافت حداقل دستمزد باردیگر حقوق پرستاران را استثمار کرد.»

آیدین نیز در صفحه خود، دور زدن قانون کار و جذب پرستار ۸۹ روزه، استفاده از آب معدنی به عنوان میان وعده، واریز حق کرونای ۹۰هزار تومانی، وعده استخدام به پرستاران داوطلب و گرفتن تعهد برای استخدام نکردن آن‌ها را از تجربیات وزیر بهداشت برای انتقال به اروپا می‌داند.

محمد شریفی مقدم با بیان اینکه برای درک شرایط پرستاران ابتدا باید شرایط نظام سلامت کشور و پرسنل پرستاری تشریح شود به رویداد۲۴ می‌گوید: پرستاران بزرگ‌ترین گروه بهداشتی درمانی هستند که به مردم ارائه خدمت می‌کنند. خدمات پرستاری از حساسیت ویژه‌ای برخوردار است؛ آن‌چنانکه در کشور‌های موفق دنیا به این نتیجه رسیده‌اند که برای کارآمدی نظام سلامت باید از پرستاران به عنوان محور نظام سلامت استفاده کنند. به همین دلیل قبل از پدیده اپیدمی ویروس کورنا سازمان جهانی بهداشت سال ۲۰۲۰ را به عنوان سال پرستار نامگذاری کرد و به تمامی دولت‌ها هم توصیه کرده که برای موفقیت نظام سلامت باید پرستاران را مورد حمایت قرار دهند.

او با بیان اینکه نقش و کار پرستاران به این دلیل که با سلامت و جان مردم درارتباط دارد بسیار حساس است، ادامه می‌دهد: در کشور ما این توجه از قبل هم به پرستاران نبوده است. به عبارت دیگر از دهه ۷۰ پول وارد حوزه سلامت کشور شد، پول و رانت و منافع مالی در این حوزه به شدت پررنگ شده و بیمار و مردم از اولویت نظام سلامت کنار رفتند.

دبیرکل خانه پرستار کشور عنوان می‌کند: در حال حاضر وزارت بهداشت حدود ۱۱۰ هزار نفر کادر پرستاری دارد، اما افرادی که وزارت بهداشت را اداره می‌کنند اکثرا پزشک و عضو هیات علمی دانشگاه بوده و علاوه بر حقوق ۱۵، ۱۰ میلیونی تومانی، کارانه‌های چند میلیون تومانی و درآمد‌های ناشی از مطب و بیمارستان‌های بخش خصوصی را نیز دریافت می‌کنند. تصمیم‌سازان وزارت بهداشت این قشر بوده و بیشتر به فکر منافع قشری خاص هستند.

او خاطرنشان می‌کند: این گروه اعتقاد دارد که اگر تعداد پرستاران زیاد شود هزینه زیادی دارد در حالیکه منابع تامین مالی محدود است. اما در حقیقت امر ده‌ها میلیارد تومان پول به نظامت سلامت کشور وارد می‌شود در حال حاضر بودجه وزارت بهداشت سالانه ۸۵ هزارمیلیارد تومان است که در شرایط کرونایی هزاران میلیارد پول هم به این مبلغ اضافه شده است. به علاوه پول‌های غیرمستقیم مانند پول‌های اخذ شده از سازمان‌های بیمه‌ای مختلف کشور وارد شده است؛ لذا پولی که وارد حوزه سلامت کشور می‌شود صد‌ها هزار میلیارد تومان است.

دبیرکل خانه پرستار کشور با تاکید بر اینکه درآمد نظام سلامت یک و نیم برابر درآمد نفتی است که مثلا در سال ۹۱ از حوزه نفت دریافت می‌کردیم، اظهار می‌کند:، اما نه تنها پرستاران بلکه ۹۰ درصد افراد غیرپزشکی که در کادر درمان کشور فعالیت می‌کنند همگی ناراضی هستند. زیرا چمبره‌ای که وزارت بهداشت و پزشکان بر مسائل پرستاری انداخته‌اند باعث شده که تن به اجرای قوانینی که مصوب مجلس است مانند قانون تعرف‌گذاری خدمات پرستاری ندهند.

وی توضیح می‌دهد: قانون تعرف‌گذاری خدمات پرستاری در سال ۱۳۸۶ مصوب شد و بار‌ها در کمیسیون‌های دولت مطرح شده، اما به مرحله اجرا نرسیده است. درحالیکه تمام گروه‌های پزشکی در بیمارستان‌ها تعرفه دارند یعنی ۲۰ هزار خدمت در این مراکز دارای تعرفه هستند. تنها گروهی که خدمات آن تعرفه ندارند پرستاران هستند. گروه‌های پیراپزشکی هم تعرفه دارند؛ که این از جمله اعتراضات پرستاران است.

شریفی مقدم اظهار می‌کند: مساله سخت و زیان آور محاسبه شدن حرفه پرستاری موضوع دیگری است که پرستاران نسبت به آن اعتراض دارند. این قانون هم عملا توسط دانشگاه‌های علوم پزشکی اجرا نمی‌شود. معضل دیگر کمبود کادر پرستاری است. این مشکل به تدریج ایجاد شده است. در حال حاضر نسبت پرستاران ما به تخت و جمعیت نصف حداقل استاندارد‌های جهانی است یعنی اگر پرستاری ما قبل از کرونا تمام تلاش خود را می‌کرد بازهم مردم نیمی از حداقل مراقبت مورد نیاز خود را دریافت می‌کردند و در واقع می‌توان گفت از این رهگذر دچار خسارت تا مرگ و میر می‌شند. حال اگر تعداد پرستاران ما دوبرابر شود مردم تازه به اندازه کف خدمات مورد نیاز را دریافت می‌کنند.

جفای وزارت بهداشت در حق پرستاران ۸۹ روزه

این پرستار می‌گوید: بر اساس استاندارد‌های جهانی اگر مردم بخواهند خدمات متوسط درمانی و سلامت دریافت کنند باید به اندازه هر هزار نفر، ۵ تا ۶ پرستار وجود داشته باشد د رحالیکه بر اساس اعلام سازمان جهانی بهداشت تعداد پرستار در ایران ۱.۶ است به ازای هر هزار نفر جمعیت. در این شرایط اگر ۱۰۰ هزار نفر پرستار به مجموعه درمانی ما اضافه شود مردم ما کف حداقل استاندارد‌ها را خدمات دریافت می‌کنند. یعنی درحال حاضر مردم ۵۰ درصد از خدمات پرستاری که باید دریافت کنند نمی‌گیرند و دچار خسارت می‌شوند که تا مرگ و میر هم پیش می‌رود.

او با اشاره به شرایطی که انتشار ویروس کرونا در کشور ایجاد کرد، اظهار می‌کند: با توجه به حجم و سرعت انتشار این ویروس و بحرانی که پیش آمد ناگهان بار خدمت‌دهی بیمارستان‌ها چند برابر شد. دنیا و کشور با ویروس نوپدید و خطرناک و ناشناخته‌ای مواجه شد که هنوز هم ابعاد کامل آن شناخته نشده است. هر کس هم که بیشتر در مجاورت این عامل بیماری‌زا قرار داشته باشد خطر ابتلای بیشتری هم تهدیدش خواهد کرد. پرستاران گروهی هستند که بیشترین ارتباط را با بیماران داشتند. از طرفی به دلیل این که کرونا درمان ندارد کار زیادی از دست پزشک برنمی‌آید و بیشترین خدمت را پرستار ارائه می‌دهد که باید از بیمار مراقبت کند.

قائم مقام سابق سازمان نظام پرستاری کشور با بیان اینکه پرستار در شرایط کرونایی وارد فضای محدود ICU می‌شود که هر نفس، عطسه و سرفه بیماران مبتلا با میلیون‌ها ویروس همراه است، خاطرنشان می‌کند: پرستاری به دلیل مواجهه مداوم با بیماری‌های پرخطر همواره حرفه‌ای پراسترس بوده است، اما اضطراب این ویروس بیش از سایر بیماری‌هاست که جامعه را نیز دچار استرس کرده است. اما مجبور با لباس‌های مخصوص در هر شرایطی باید از بیمار مبتلا به ویروس کرونا نگهداری کند در حدی که برخی از پرستاران دچار قارچ پوستی شده‌اند به دلیل استفاده مداوم از این لباس‌ها.

وی با اشاره به اینکه تا کنون بنابر اعلام وزارت بهداشت ۱۰ هزار نفر از کادر درمانی کشور به این ویروس مبتلا شده‌اند، اضافه می‌کند: قسمت عمده مبتلایان کادر درمانی پرستار بوده و از ۱۱۹ شهید مدافع سلامت نیز بخش قابل توجهی پرستار بوده‌اند که البته این آمار تفکیک نشده است، این مضوع نشان‌دهند از خود گذشتگی کادر پرستاری کشور در مواجهه با کرونا بوده است.

شریفی مقدم یادآور می‌شود: در اوج بحران کرونا با کمبود نیروی پرستار مواجه بودیم به همین دلیل هم وزارت بهداشت فراخوانی داد مبنی بر اینکه پرستاران برای کار وارد بیمارستان‌ها و مراکز درمانی شوند و ما آن‌ها را به کار می‌گیریم. در برخی دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور مانند دانشگاه گیلان که ۳ هزار بیمار مبتلا داشت فراخوان داده شد که شما را یکساله به صورت شرکتی استخدام می‌کنیم. در مازندران، کاشان، قم که شاهد پیک کرونا بودیم دانشگاه‌های علوم پزشکی قرارداد‌های ۸۹ روزه بستند این درحالی است که قرارداده‌ای ۸۹ روزه ذاتا قرارداد‌هایی استثماری و ظالمانه است که به فرد هیچ مزایایی به جز پایه حقوق تعلق نمی‌گیرد.

وی عنوان می‌کند: این نوع قرارداد ۸۹ روزه قراردادی قرون وسطایی است که البته مستقیما توسط وزارت بهداشت بسته نشد بلکه وزارت بهداشت شرکت درسایه‌ای دارد به نام آوای سلامت که متشکل از مدیران این وزارتخانه است و تنها اسما خصوصی است.

دبیرکل خانه پرستار کشور تصریح می‌کند: در حالیکه صدا و سیما و مسئولان در خصوص پرستاران شعار‌های پرطمطراقی سر می‌دهند، اما در بحران کرونا در حق پرستارانی که در این شرایط پای کار آمدند و ریسیک خطر را پذیرفتنند و حتی تعداد از آن‌ها به کرونا مبتلا شدند جفا کردند. به نحوی که در برخی بیمارستان‌ها به محض فرونشستن تب کرونا پرستاران را پیش از رسیدن موعد ۸۹ روز از کار بیکار کردند.

وی می‌گوید: درحال حاضر اعتراضات پرستار‌ها ابعاد مختلفی دارد. درگیلان بیشترین تعداد پرستاران ۸۹ روزه به کار گرفته شدند. اعتراض این پرستاران آن است که ابتدا به آن‌ها گفته شد این قرار دارد یکساله است، اما در عمل ۸۹ روزه محاسبه کردند و حق و حقوق همان مدت را نیز ندادند. پرستاران اصفهان نیز به تهران آمده و نسبت به عدم رعایت قوانین مصوب مانند قانون تعرفه‌گذاری و مشاغل سخت و زیان‌آور وپرداخت معوقات اعتراض کردند. اما بیشترین اعتراض را پرستاران شرکتی دارند.

شریفی مقدم با بیان اینکه اگر در کشور ما ۱۰۰ هزار نفر پرستار استخدام شوند تازه به کف استاندارد‌های جهانی می‌رسیم، عنوان می‌کند: با وجود این نیاز، استخدام ۱۰ هزار پرستار که هزینه حقوق و مزایای آن‌ها در سال ۷۰۰، ۸۰۰ میلیارد تومان می‌شود و این رقم هم در مقابل مبالغی که وارد حوزه سلامت کشور می‌شود ناچیز است، غیرممکن نیست. اگر همین پرستاران ۸۹ روزه استخدام شوند وضعیت بهتر شده و مردم کمتر آسیب می‌بینند. در حالیکه سخنگوی وزارت بهداشت به راحتی می‌گوید این پرستاران مدت قراردادشان (۸۹ روز) تمام شده و شرکت هم نمی‌خواهد تمدید کند درحالیکه همانطور که گفتم اعضای این شرکت مسئولان وزارت بهداشت هستند.

وی با تاکید بر اینکه شعار‌های مسئولان وزات بهداشت نسبت به جایگاه پرستارن عوام‌فریبانه و پوچ بوده است، تصریح می‌کند: در حال حاضر قوه قضائیه به موضوع عدم رعایت قوانین مرتبط با پرستاری ورود کرده است که امیدواریم این ماجرا مشکلات پرستاران را حل کند. جامعه پرستاری در حال حاضر ملتهب بوده و امکان گستردگی تجمعات زیاد است، معوقات پرستاری یکسال است که بلاتکلیف مانده است، پولی را از صندوق توسعه ملی برداشتند که نمی‌دانیم چه شد و بین پرستاران تقسیم نشد. به پرستاران برای پاداش خدمت در شرایط کرونایی مبالغی در حد ۲۰ هزار تومان تا ۵۰ هزار تومان پرداخت کردند که واقعا برخورنده است. برخی از مراکز حقوق پرستاران ۸۹ روزه را ندادند.

پرستاران از تبعیض به تنگ آمده‌اند

شریفی مقدم با اشاره به اینکه این پرستاران ۸۹ روزه جوان و تازه فارغ‌التحصیل شده بودند، عنوان می‌کند: معاونت پرستاری وزارت بهداشت تعداد فارغ‌التحصیلان رشته پرستاری را طی ۸ سال از سالانه حدود ۶ هزار نفر به ۱۲ هزار نفر رساند به این بهانه که با کمبود پرستار در کشور مواجه هستیم. در ۵ سال گذشته ۶۰ هزار نفر پرستار فارغ‌التحصیل شدند پشت این مسائل رانت‌های زیادی وجود دارد.

وی ادامه می‌دهد:‌ عرضه پرستار را افزایش دادند، اما تقاضا را نه، یعنی از این ۶۰ هزار نفر فارغ‌التحصیل تنها ۶ هزار نفر استخدام شدند و مابقی این پرستاران جوان بیکار مانده‌اند. وقتی عرضه زیاد و تقاضا کم است پرستار برای یافتن شغل ناچار است تن به هرشرایطی بدهد که قرار داد ۸۹ روزه یکی از همین شرایط است. ما از پرورش پرستار به صورت بیمارستانی که بنا بود سالانه حدود ۳۰ هزار پرستار را به این شیوه تربیت کنند ممانعت کردیم. این پرستاران ۸۹ روزه همگی جوان و فارغ‌التحصیل همین چند سال اخیر بودند که این روش ناشی از سیاست پزشک سالار وزارت بهداشت است.

این پرستار خاطرنشان می‌کند: جامعه پرستاری معتقد است که شیوه مدیریت در وزارت بهداشت کاملا پزشک سالار است که دریافتی‌های بسیار بالایی از بخش‌های مختلف دارند که هرگز نمی‌تواند شرایط زندگی کارکنان وزارت بهداشت از جمله پرستاران را درک کند. دیوار بی‌اعتمادی میان جامعه پرستاری و وزارت بهداشت بسیار بالاست. آخرین امید جامعه پرستاری قوه قضائیه است که از فروردین ماه به موضوع ورود کرده و به دستور آقای رئیسی کمیته‌ای برای بررسی مشکلات پرستاران تشکیل شده است. با توجه به اینکه سیستم پزشک سالار در همه لایحه‌های حکومتی نفوذ دارند امیدواریم که قوه قضائیه بتواند مشکلات جامعه پرستاری را رفع و بررسی کند که ده‌ها هزار میلیارد تومانی که وارد سیستم وزارت بهداشت می‌آید چگونه هزینه می‌شود.

وی با بیان اینکه جامعه پرستاری از بی‌عدالت و تبعیض به تنگ آمده است، اضافه می‌کند: بیشترین بار نظام سلامت بر دوش پرستاران بوده و پرستاران در معرض بیشترین خطرات و فشار‌ها هستند، اما بیشترین دریافتی‌ها را به صورت مستقیم و غیرمستقیم گروهی خاص می‌برند. ما اختلاف درآمد ۱۰۰ برابری را در سیستم سلامت هیچ نقطه‌ای از جهان نمی‌توانیم مشاهده کنیم، اما در کشور ما چنین اختلافی وجود دارد.