کمبود دستگاه ونتیلاتور هفته پیش، گریبان خانواده خبازی را گرفت. پدر در بیمارستان بقیه الله( عج) تهران بستری شده بود و به دلیل نبودِ تخت خالی در بخش آی سی یو، او را در بخش دیگری بدون تجهیزات پیشرفته تنفسی بستری کردند. سوپروایزر بخش بارها اعلام کرده بود که بیمار باید در بخش آی سی یو نگهداری شود اما بیمارستان جایی برای بستری نداشت. بیمار درنهایت پس از هشت روز بستری، در شرایطی که به دستگاه ونتیلاتور برای کمک رسانی در تنفس نیاز داشت، جانش را از دست داد. پیک دوم شیوع کرونا (corona) کشور را در برگرفته و بیمارستان ها پس از یک دوره کوتاه، بار دیگر با شمار بالای مبتلایان روبه رو شدند، این بار اما شدیدتر از قبل. به گفته پرستاران شاغل در بخش کرونای چندین بیمارستان کشور، روند وخیم شدن حال بیماران نسبت به گذشته سریع تر شده و تعداد بیشتری از آنها به تخت مراقبت های ویژه نیاز پیدا می کنند. ونتیلاتور یا همان دستگاه تنفس مصنوعی، یکی از اصلی ترین تجهیزات تخت های آی سی یو است.
تعداد این دستگاه ها باید به تعداد تخت های آی سی یو باشد و به بیماران با مشکلات حاد تنفسی، کمک می کند زنده بمانند. خانواده خبازی، هنوز در بهت از دست دادن پدر است. با گذشت یک هفته از فوت پدرش بر اثر کرونا (corona) ، پسر خانواده به« شهروند» می گوید که پدر با پای خود وارد بیمارستان شده بود و ابتدا تنها ٣٠ درصد ریه اش درگیر شده بود. آنها برای بستری به چندین بیمارستان مراجعه کرده بودند و درنهایت با جواب ردشنیدن، با ارتباطاتی که داشته اند، به بیمارستان بقیه الله( عج) مراجعه می کنند. آنجا به دلیل نبودِ تخت خالی در بخش آی سی یو، بیمار را در بخش دیگری که مربوط به کلینیک این بیمارستان است، بستری کردند:« سطح اکسیژن پدرم به ٨٠ رسیده بود و باید به آی سی یو منتقل می شد اما این اتفاق نیفتاد. در بخش عمومی، با ماسک اکسیژن، به تنفسش کمک کردند اما بی فایده بود و درنهایت به دلیل پایین رفتن سطح اکسیژن سکته قلبی کرد.»
خبرهایی که از استان های مختلف می رسد ، نشان می دهد در بسیاری از بیمارستان ها تخت آی سی یو و به دنبال آن دستگاه ونتیلاتور کم است. رئیس دانشگاه علوم پزشکی کرمان بیست وهشتم تیر، اعلام کرد که تنها ٥ درصد ظرفیت تخت های آی سی یو استان خالی است. مدیر گروه بیماری های عفونی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند از پرشدن تخت های آی سی یو بیمارستان هایش خبر داده. بیمارستان های بندرعباس هم چنین وضعیتی دارند. سرپرست دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز، با اعلام تکمیل ظرفیت تخت های آی سی یو، نسبت به شرایط ایجادشده اعلام نگرانی کرده. رئیس دانشگاه علوم پزشکی لرستان دوازدهم تیر، از وضع موجود گلایه کرده و درخواست اضافه شدن تخت های بخش مراقبت های ویژه و دستگاه ونتیلاتور کرد. بیست وچهارم تیر، رئیس دانشگاه علوم پزشکی استان البرز هم از کمبود جدی تخت آی سی یو و به طور مشخص دستگاه ونتیلاتور خبر داده بود:« اگر وضع کنترل نشود، وارد بحران می شویم.» معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی تهران هم دهم تیرماه با اعلام خبر پرشدن تخت های کرونای بیمارستان های این دانشگاه، هشدار داده است:« ممکن است در جایی تاب آوری سیستم درمانی دیگر پاسخگو نباشد.» بیست وپنجم تیرماه سایت های خبری به نقل از رئیس سازمان نظام پزشکی تیتر زدند:« کمبود تخت آی سی یو داریم.» کمبود تخت های آی سی یو و دستگاه ونتیلاتور نخستین بار در نهم فروردین از سوی کیانوش جهانپور به عنوان سخنگوی وزارت بهداشت اعلام شد.
تخت آی سی یو، پرستار مستقر می خواهد
محمود عمیدی، عضو شورای مرکزی خانه پرستار و فعال در بیمارستان شریعت رضوی است. او می گوید که مشکل تنها کمبود تخت و دستگاه نیست، برخی از بیمارستان ها تخصص بیهوشی و عفونی هم یا ندارند یا کم دارند. همه اینها درشرایطی است که تا قبل از شیوع کرونا (corona) هم امکانات آی سی یو درکشور کم بود و بیماران روزها در اورژانس بیمارستان در صف خالی شدن تخت آی سی یو باقی می ماندند:« برخی از بیمارستان ها تنها دو دستگاه ونتیلاتور دارند، اما مسأله تنها خودِ دستگاه نیست. باید یک پرستار هم به صورت دایمی بالای سر بیمار باشد و لوله های مربوط را تعویض کند، متأسفانه به دلیل کمبود نیرو، این اقدامات انجام نمی شود.» به گفته عمیدی، در هر بیمارستان یک ونتیلاتور به صورت پرتابل برای بیمارانی که خارج از آی سی یو هستند، وجود دارد ، اما تنها یک نفر می تواند از این دستگاه استفاده کند ، درحالی که تعداد بیماران نیازمند به این دستگاه، بیشتر از اینهاست. حالا اما به گفته عمیدی و سایر همکارانش، تعداد بیماران بدحال مبتلا به کرونا (corona) بالا رفته و مواردی که نیاز به دستگاه ونتیلاتور دارند، بیشتر از گذشته شده است. عمیدی به نکته دیگری هم اشاره می کند. او در ماه های گذشته خبرهایی درباره مرگ بیماران مبتلا به کرونا به دلیل نبودِ دستگاه یا حتی خرابی و از کارافتادگی آن شنیده:« همیشه هم نبودِ دستگاه منجر به مرگ بیمار نمی شود، گاهی دستگاه هست اما خوب کار نمی کند و پرسنلی برای مراقبت وجود ندارد. درحال حاضر ٣٠ درصد از نیروهای پرستار به مرخصی استعلاجی رفته اند، اورژانس همین بیمارستانی که من در آن فعالیت می کنم، تنها دو نیرو دارد، نیروی جایگزین وجود ندارد، اگر هم بخواهند جایگزین کنند، قراردادهای ٨٩ روزه می بندند. پرستاران هم در این شرایط کار نمی کنند.»
مهیمن خطاوی، پرستار بیمارستان طالقانی آبادان ماه هاست در بخش کرونای این بیمارستان که بعنوان سانتر کرونا شناخته می شود، فعالیت می کند و کارکرد این دستگاه را به خوبی می داند:« ما اغلب این دستگاه را برای افراد میانسال که دچار مشکل شده اند، استفاده می کنیم. این دستگاه به آنها کمک می کند تا از طریق دستگاه تنفس کنند.» به گفته این پرستار، یک سری عضلات کمکی ریه وجود دارد که در شکم و به صورت مشخص زیر دیافراگم قرار دارند، این عضلات باعث می شوند تا ریه ها متصل شوند. عضلات شکمی به صورت کمک تنفسی کار می کنند و برای این کار به انرژی نیاز دارند. وقتی اکسیژن خون کم می شود، انرژی مورد نیاز آنها هم تأمین نمی شود، عضلات خسته می شوند و نمی توانند ریه ها را متصل کنند.
آنها تا یکی دو روز بعدش می توانند بدون دستگاه کار کنند، اینجاست که دستگاه ونتیلاتور به کمک می آید تا ریه را باز و خالی کند. بنابراین بیمار می تواند انرژی ای که برای عضلات شکمی استفاده می شود را برای سایر سلول ها مثل گلبول های سفید استفاده کند. این اتفاقات در بخش آی سی یو می افتد، درحالی که در بسیاری از بیمارستان ها تخت آی سی یو کم است. خطاوی، پرستار بخش داخلی مردان است که بیماران کرونایی را بستری می کنند و می گوید وضع طوری شده که تعداد افراد نیازمند بستری شدن در بخش آی سی یو بیشتر از قبل است:« انگار ویروس قوی تر شده و زودتر عمل می کند. تعداد بیماران جوان هم زیاد شده است.» این پرستار می گوید قطعا بیمارانی هستند که به دلیل نبودِ دستگاه جان شان را از دست می دهند. به گفته او، گاهی پیش می آید که دستگاه در اختیار است اما مشکل تأسیسات دارد، مثلا ورودی اکسیژن با ورودی که به دستگاه متصل می شود، ایراد دارد و تا این مشکل حل شود، ممکن است بیمار جانش را از دست بدهد.
کمبود حادی نیست اما اوضاع این طور نمی ماند
با اینکه بسیاری از پرستاران از کمبود دستگاه های ونتیلاتور گلایه می کنند و روسای دانشگاه های علوم پزشکی بسیاری از استان ها از مشکل تجهیزات آی سی یو می گویند اما علیرضا سلیمی که رئیس انجمن متخصصان بیهوشی و مراقبت های ویژه است به« شهروند» می گوید که کمبود دستگاه ونتیلاتور حاد نیست و در ماه های گذشته هر طور شده، تجهیزات مربوط به بخش آی سی یو تأمین شده است؛ با این حال تأکید می کند که اوضاع همیشه هم این طور باقی نمی ماند. پزشکان بیهوشی بعنوان متخصصان بخش مراقبت های ویژه نقش مستقیمی در وضع بیماران مبتلا به کرونا دارند. سلیمی می گوید قسمت عمده مراقبت از بیماران کووید- ١٩ به عهده متخصص بیهوشی است، بیشتر این بیماران مشکل تنفسی دارند، به همین دلیل دو نکته برای بهبودی شرایط این بیماران مؤثر است؛ یکی مانیتورشدن و دیگری حمایت تنفسی است:« این اقدامات ابتدا با وسایل ساده ای مثل ماسک شروع می شود و در ادامه اگر جوابگو نبود، از دستگاه سی پپ و ونتیلاتور استفاده می شود. این اقدامات برای بیماران حیاتی است.» براساس اعلام سلیمی تعداد کسانی که حمایت تنفسی می خواهند نسبت به کل مبتلایان خیلی بالا نیست، اما وقتی فرد به این دستگاه نیاز پیدا می کند، یعنی در وضع ساده ای قرار ندارد:« اگر دستگاه ونتیلاتور در دسترس نباشد، عملا نمی توان کاری برای بیمار انجام داد؛ زیرا از این روش، اقدام پیشرفته تر ی برای بیمار وجود ندارد.» به گفته او، بیماران با بیماری های زمینه ای زودتر به شرایط حاد تنفسی می رسند.
انتخاب میان بیمار سالمند و جوان برای نجات
اوضاع تخت های آی سی یو و دستگاه ونتیلاتور بیمارستان های استان البرز آن طور که رئیس دانشگاه علوم پزشکی می گوید خوب نیست و حالا یکی از پرستاران این استان که نخواست نامش بیاید از شرایط فعلی می گوید. به گفته او، بیماران مبتلا به کرونا در بخش عمومی نگهداری می شوند که در آنجا هم دستگاه ونتیلاتور در دسترس نیست و از همه اینها مهم تر ، پرستار بخش عمومی، تخصص بخش مراقبت های ویژه را ندارد. این پرستار به اتفاق ناگواری که در برخی بیمارستان ها رخ می دهد، اشاره می کند. به گفته او، در بعضی بیمارستان ها به دلیل کمبود تجهیزات، برای استفاده از دستگاه ها و تخت آی سی یو، دست به انتخاب بین بیماران می زنند و مراقبت ویژه از بیمار جوان با وضع بیماری متوسط را بر بیماران سالمند با شرایط حاد ترجیح می دهند؛ اتفاقی که کادر درمان را به شدت تحت تأثیر قرار می دهد:« می گویند بیماران در سن بالای ٦٠ سال با پیش آگهی بد، بهتر است اینتوبه( لوله گذاری در مجاری هوایی) نشوند و زیر دستگاه نروند و این دستگاه ها برای افرادی که حال بهتری دارند، استفاده شود.» به گفته این پرستار، تعداد دستگاه های ونتیلاتور محدود است و دستگاه های پرتابل هم یا خراب است یا به خوبی کار نمی کند.
١٠ دستگاه ونتیلاتور را به ارز دولتی خریدند با ارز آزاد به عراق فروختند
آقای میم یکی از واردکنندگان تجهیزات پزشکی است. او می گوید که در فروردین ماه ، یک گروه خیّر در آلمان نزدیک به ٥٠٠ هزار یورو جمع کرده بودند تا دستگاه ونتیلاتور برای ایران بخرند، اما شرکت تولید کننده آلمانی اعلام کرده بود که فعلاً باید در نوبت بمانند، شاید ٦ ماه طول بکشد؛ زیرا کشورهای زیادی درخواست داده اند که در اولویت اند. به گفته این واردکننده، ونتیلاتورهای باکیفیت اغلب آلمانی، انگلیسی و آمریکایی اند. وارد کننده دیگری هم می گوید که بهترین نوع این دستگاه آمریکایی است. البته چینی آن هم وجود دارد که این دو مدل از طریق ترکیه وارد کشور می شوند :« قبلا ٩٩ درصد کالاهای پزشکی از دوبی وارد می شد، اما حالا از ترکیه به ایران می آید چون خرید از این کشور راحت تر است. در ٦ ماه گذشته ایران خرید مستقیمی از آلمان نداشته است.» این وارد کننده از تخلفاتی که در این زمینه می شود هم خبرهایی داد. به گفته او، در دو ماه اخیر، نزدیک به ١٠ دستگاه ونتیلاتور با ارز ٤٢٠٠ خریداری شده و با قیمت ارز آزاد به کشور عراق فروخته شده است. اردیبهشت امسال بود که یک شرکت دانش بنیان ایرانی اعلام کرد که تا پایان امسال سه هزار دستگاه ونتیلاتور کاملا ایرانی را تولید خواهد کرد و به ٤٥ کشور جهان هم صادر می کند. این وارد کننده هم این خبرها را شنیده اما می گوید که قطعات این دستگاه چینی است و در ایران سرهم بندی می شود. براساس اعلام او، بیشترین میزان واردات ونتیلاتور از دو طریق یعنی شرکت ایران بهداشت و هیأت امنای ارزی انجام می شود. قیمت هر کدام از این دستگاه ها، از ٤، ٥ هزار دلار شروع می شود.
چه کسانی باید از دستگاه ونتیلاتور استفاده کنند؟
بیمارانی که تنفس شان مختل شده، زیر دستگاه ونتیلاتور می روند ، مدت استفاده از این دستگاه بستگی به شرایط بیماران دارد و از یکی دو روز تا یک هفته طول می کشد. زمانی که بیمار دچار تنگی نفس ، درگیری ریه و کاهش میزان اکسیژن در خون می شود، به دستگاه های کمک تنفسی نیاز پیدا می کند. این دستگاه بخشی از کار سیستم تنفسی و ریه را انجام می دهد. هرچند که تمام بیماران به این دستگاه احتیاج پیدا نمی کنند. زمانی که میزان اکسیژن بیمار کمتر از ٧٠ یا ٨٠ باشد، باید به بخش آی سی یو منتقل شود و زیر دستگاه های کمک تنفسی برود. دستگاه ونتیلاتور، خلأ ریه را جبران می کند.
- 10
- 2
