به گزارش ایرنا، اداره بیماری های قابل پيش‌گيري با واکسن مرکز مدیریت بیماری های واگیر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اطلاعاتی در مورد واکسن «اسپوتنیک وی» را که توسط وزارت بهداشت روسیه منتشر شده در اختیار ایرنا گذاشت. برای اینکه بدانیم این واکسن چطور علیه ویروس کرونا کار می کند و موارد منع تزریق آن چیست و چطور باید توزیع شود، این جزییات را بخوانید.
واکسن نو ترکیب با استفاده از آدنو ویروس
این واکسن (vaccine) برای ایجاد مصونیت علیه ویروس کرونا COVID- ۱۹ است. واکسن نو ترکیب با استفاده از وکتور آدنو ویروس انسانی ۲۶ برای واکسن نوبت اول و آدنوویروس انسانی ۵ برای واکسن نوبت دوم تولید شده است. ژن تولید گلیکوپروتئین S در ژنوم آدنو ویروس قرار داده شده، از این رو آدنو ویروس در سطح خودش این آنتی ژن را دارد که باعث تحریک سیستم ایمنی می شود. آنتی ژن S سبب اتصال ویروس کرونا به سلول های بدن و آغاز روند بیماری می شود، از این رو با تحریک سیستم ایمنی می توان از ابتلا به بیماری محافظت کرد. آدنو ویروس استفاده شده بعنوان وکتور، به شکلی تغییر داده شده که قابلیت تکثیر و بیماری زایی در بدن نخواهد داشت.
میزان اثربخشی واکسن روسی چقدر است؟
اثربخشی این واکسن علیه ابتلا به بیماری ۹۱.۶ درصد است. هر چند ممکن است اثربخشی آن در سالمندان یا افراد با ضعف ایمنی کم تر باشد.
بهترین پاسخ ایمنی از حدود ۶ هفته بعد از دریافت نوبت دوم واکسن ایجاد می شود، ولی طول مدت محافظت این واکسن همانند سایر واکسن های کرونا هنوز مشخص نیست. مطالعات بالینی این واکسن همانند سایر واکسن ها همچنان ادامه دارد تا به ابهامات یاد شده پاسخ داده شود.
موارد ممنوعیت مصرف واکسن روسی
موارد ممنوعیت مصرف واکسن «اسپوتنیک وی» در دوره بارداری و شیردهی، سابقه واکنش های حساسیتی شدید و وجود هر گونه بیماری حاد با یا بدون تب است که این افراد حدود ۶ هفته بعد از بهبودی میتوانند مراجعه کنند.
این واکسن برای افراد زیر ۱۸ سال مجوز مصرف ندارد. علاوه بر این ، افرادی که به دنبال تزریق نوبت اول این واکسن دچار هر نوع عارضه شدید مانند آنافیلاکسی یا واکنش حساسیتی، تشنج، تب بالای ۴۰ درجه شده اند منع مصرف نوبت دوم واکسن را دارند.
ظاهر واکسن به چه شکل است؟
ظاهر واکسن های وارداتی «اسپوتنیک وی» در ویال های پنج دوزی، هر دوز نیم میلی لیتر، در جمع سه میلی لیتر و در حالت منجمد است. برای افتراق ویال ها، ویال های نوبت اول آبی رنگ و ویال های نوبت دوم قرمز رنگ هستند که تصویر آنرا در زیر مشاهده می کنید.
تعداد نوبت دریافت واکسن
تعداد نوبت دریافت واکسن «اسپوتنیک وی» دو نوبت است که به فاصله ۲۱ روز از هم تجویز می شود. توصیه شده که حداقل ۲۱ روز رعایت شود، ولی اگر فردی با تاخیر مراجعه کرد، منعی برای تجویز نوبت دوم نیست.
همچنین تأکید شده که نوع واکسن برای نوبت اول و دوم با یکدیگر متفاوت است و باید حتماً توجه شود.
دوز هر نوبت واکسن نیم میلی لیتر است که با سرنگ AD نیم میلی لیتر کشیده و در ناحیه عضله دلتوئید تزریق عضلانی می شود. بهتر است تزریق در دست غیر غالب فرد گیرنده واکسن انجام شود. مثلا برای افراد راست دست، در ناحیه دلتوئید دست چپ انجام شود.
نحوه نگهداری و انتقال واکسن
ویال های واکسن باید تا قبل از تزریق به افراد، همواره در دمای کمتر از منفی ۱۸ درجه سانتیگراد باشند و تاکید می شود دمای فریزر نگهداری واکسن در سردترین حالت ممکن تنظیم شود تا دمای فریزر بین منفی ۲۰ تا منفی ۲۵ باشد.
قبل از انتقال واکسن، باید فریزر در محل دریافت واکسن حداقل یک روز قبل روشن شده و در سردترین حالت ممکن تنظیم شود.
واکسن باید در فریزر اختصاصی نگهداری واکسن باشد و نه در فریزرهای نگهداری آیس پک. واکسن از سردخانه مرکزی واکسن به فریزر روم یا سردخانه های زیر صفر دانشگاه ها منتقل میشود و تاکید می شود که دما در همه حال باید کم تر از منفی ۲۰ درجه سانتی گراد باشد. انتقال از سردخانه زیر صفر دانشگاه به شهرستان و از شهرستان به پایگاه های واکسیناسیون در مراکز بیمارستانی مشمول همین توصیه است.
در حین انتقال باید از ترمومتر (حرارت سنج) دیجیتال برای پایش درجه حرارت هنگام حمل استفاده شود. واکسن ها بلافاصله پس از رسیدن به مقصد و بدون فوت وقت در داخل فریزر از قبل آماده شده قرار داده شوند.
برای انتقال از آیس پک کاملاً فریز شده در دمای کمتر از منفی ۲۰ درجه استفاده شده و پس از چیدن تعداد کافی از آیس پک های کاملا منجمد شده در دیواره ها و کف کلد باکس، به سرعت درب کلد باکس بسته شود تا دمای داخل کلدباکس به دمای مطلوب منفی ۲۰ درجه سانتی گراد برسد. سپس جعبه های واکسن را از فریزر خارج کرده و به سرعت داخل کلد باکس آماده شده قرار گیرد و روی واکسن ها هم آیس پک کاملا منجمد قرار داده و درب کلد باکس بسته شود.
نکته کلیدی اینکه ضروری است قبل از حمل واکسن، در روزهای قبل یک بار چیدمان آیس پک ها را امتحان کرده و با قرار دادن ترمومتر دیجیتال از دستیابی به دمای منفی ۲۰ درجه و حفظ آن در طی مدت تقریبی حمل به شهرستان ها یا پایگاه های واکسیناسیون اطمینان حاصل شود. مثلا اگر شهرستان های دورتر ۵ ساعت زمان می برند حتما از حفظ دما در این مدت زمان اطمینان حاصل شود. گرچه برای انتقال کلد باکس ها از خودروی سردخانه دار استفاده می شود، ولی دمای ۲ تا ۸ درجه به هیچ وجه برای اطمینان از سلامت و کیفیت واکسن ها کافی نیست. در صورت نیاز میتوان از یخ خشک نیز برای جابجایی محموله و دست یابی به دمای مناسب استفاده کرد.
در صورتی که انتقال محموله بیش از ۴ تا ۵ ساعت زمان می برد، حتماً از یخ خشک استفاده شود و از سالم بودن کلد باکس ها برای انتقال محموله باید اطمینان داشت. در صورتی که در شهرستان فقط یک پایگاه بیمارستانی دارید، محموله واکسن را از دانشگاه مستقیم به فریزر پایگاه بیمارستانی منتقل کنید. مطمئن شوید که فریزر بیمارستان به برق اضطراري بیمارستان متصل است و روزانه دمای آنرا در دو نوبت پایش کنید.
جهت استفاده از واکسن سعی شود درب فریزر کمتر باز و بسته شود. هر ویال حاوی پنج دوز واکسن است و تعداد ۲۰ عدد از ویال ها در یک بسته کارتونی قرار دارند. بنابراین هر بسته معادل ۱۰۰ دوز است. اگر تعداد مراجعان زیاد است می توان هر یک ساعت یک بار چند ویال را از فریزر خارج کرد، به حدی که اطمینان باشد در کمتر از ۲ ساعت قطعا مصرف می شوند.
در دمای اتاق، ویال های منجمد احتمالا در عرض حدود ۱۰ تا ۱۵ دقیقه آب می شوند. قبل از استفاده مطمئن شوید که قطعات یخ داخل ویال نیست و کاملا آب شده است. ویال را دو یا سه مرتبه ملایم تکان دهید تا محتویات آن به هم بخورد. دقت شود مانند ویال واکسن پنج گانه و ثلاث محکم تکان ندهید بلکه ملایم انجام شود.
ویال های آب شده در دمای اتاق تا دو ساعت قابل استفاده هستند و پس از آن باید معدوم شوند. ویال های آب شده به هیچ وجه نباید مجدد منجمد شوند.
نحوه تزریق واکسن کرونا (corona)
سپس نیم سی سی از ویال را با سرنگ AD واکسیناسیون از ویال بیرون کشیده و حسب دستورالعمل در ناحیه عضله دلتوئید، یک سوم بالایی بازو، تزریق عضلانی یا سوزن عمود به پوست انجام شود. سوزن سرنگ مورد استفاده مانند سرنگ های معمول واکسیناسیون باید باشد، یعنی طول ۲.۵ سانتیمتر و قطر شماره ۲۳ داشته باشد.
قبل از تزریق از فرد در مورد سابقه از حال رفتن در حین خون گیری یا تزریقات پرسش شود و در افرادی که سابقه مثبت دارند تزریق واکسن حتما در حالت نشسته انجام شود و سپس حدود ۱۰ دقیقه درازکش روی تخت معاینه استراحت کند.
دقت شود در افرادی که برای نوبت اول مراجعه کرده اند فقط ویال آبی رنگ که مخصوص نوبت اول است و برای افراد مراجعه کننده برای نوبت دوم فقط از ویال قرمز رنگ استفاده شود.
عوارض واکسن کرونا
بر اساس مطالعات بالینی انجام شده عوارض واکسن نوبت اول یا دوم عموما خفیف و متوسط بوده و در حدود سه روز برطرف می شوند. شایع ترین عارضه ایجاد حالت شبه آنفلوآنزای خفیف یعنی تب، لرز، دردهای عضلانی و مفصلی، گلو درد، احتقان و آب ریزش بینی، ضعف، احساس ناخوشی و سردرد یا عوارض موضعی مانند درد و تورم و قرمزی محل تزریق هستند.
عوارض فوق معمولا خود به خود بهبود پیدا می کنند، ولی می توان از مسکن های ضد التهابی غیر استروئیدی یا NSAIDs برای کنترل تب یا از آنتی هیستامین ها برای عوارض موضعی استفاده کرد.
عوارض کم تر شایع عبارتند از تهوع، بی اشتهایی و بزرگی غدد لنفی منطقه ای هستند و به ندرت گیجی و سنکوپ گزارش شده است. افزایش موقت آنزیم های کبدی، افزایش کراتینین سرم و CPK، کاهش نوتروفیل ها، افزایش لنفوسیت ها، افزایش و کاهش پلاکت ها، کاهش هماتوکریت و افزایش ESR نیز گزارش شده است.
موارد مصرف با احتیاط واکسن اسپوتنیک
موارد زیر مصرف «واکسن اسپوتنیک وی» باید با احتیاط و بررسی منافع به خطرات احتمالی تزریق شود. لذا توصیه می شود این قبیل بیماران حتما قبل از تزریق نظر پزشک معالج خود را در مورد انجام یا عدم انجام واکسیناسیون سوال کرده و در صورت اعلام بلامانع بودن به مراکز واکسیناسیون مراجعه کنند.
بیماری مزمن کبدی، کلیوی، بیماری های متابولیک، دیابت کنترل نشده و اختلال فاحش عملکرد تیروئید، اختلالات خونی مانند هموفیلی یا اختلالات انعقادی، صرع و سایر بیماری های اعصاب مرکزی یا سابقه سکته مغزی ، بیماری های عروق کرونر، میوکاردیت، اندوکاردیت یا پریکاردیت. بیماران مبتلا به بیماری های خودایمنی اتوایمیون و مبتلایان به سرطان های بدخیم از این جمله هستند.
به علت احتمال بروز واکنش های حساسیتی شدید و آنافیلاکسی، امکانات دارویی و تجهیزات اولیه احیا و همچنین آمادگی خدمات اورژانس پزشکی و انتقال بیماران احتمالی باید پیش بینی شده باشد.
افرادی که در بررسی اولیه قبل از ورود به پایگاه واکسیناسیون تب بالای ۳۷ درجه دارند اجازه واکسیناسیون تا رفع بیماری احتمالی زمینه ای را ندارند.
همچنین افرادی که سابقه ابتلا به بیماری کرونا را در یک سال گذشته داشته اند میتوانند واکسینه شوند.
واکسیناسیون کرونا برای عموم افرادی که در گروه های اولویت دار قرار دارند، اختیاری است و الزام وجود ندارد.
- 13
- 6
