محدودیت رشد داخل رحمیمحدودیت رشد داخل رحمی چیست؟
محدودیت رشد داخل رحمی یا IUGR (Intrauterine Growth Restriction) به وضعیتی اطلاق می‌شود که جنین یا نوزاد در داخل رحم به طور نامناسب رشد کند و وزن آن کمتر از حد معمول باشد. این موضوع می‌تواند نشانه ای از مشکلات متعددی باشد و در صورت عدم تشخیص و درمان مناسب، ممکن است عوارض جدی را در هنگام تولد و در طول زندگی نوزاد به همراه داشته باشد. محدودیت رشد داخل رحمی می‌تواند علت‌های مختلفی داشته باشد و در ادامه به برخی از این علل و عوامل موثر در محدودیت رشد داخل رحمی خواهیم پرداخت.
علائم محدودیت رشد داخل رحمی
علامت اصلی این بیماری این است که در هر زمان از بارداری بخصوص در سه‌ماهه سوم وزن نوزاد کمتر از وزن ۹۰ درصد نوزادان در سن حاملگی مشابه می‌باشد. علائم محدودیت رشد داخل رحمی بعد از تولد نیز به شکل زیر می‌باشند:
- کودک در کل خیلی کوچک به نظر می‌رسد.
- پوست کودک نازک و کم رنگ است.
- پوست کودک خشک و شل می‌باشد.
- بند ناف نازک و کدر است
البته علائم محدودیت رشد داخل رحمی می تواند شامل موارد زیر نیز باشد:
- اندازه رحم مادر کوچکتر از حد انتظار برای سن بارداری
- رشد کند جنین در رحم مادر
- کاهش حرکات جنین
- کاهش مایع آمنیوتیک
- فشار خون بالا در مادر
- دیابت بارداری
دلایل محدودیت رشد داخل رحمیعلل محدودیت رشد داخل رحمی
۱. عوامل مادری
عوامل مادری می‌توانند به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر رشد جنین و نوزاد تأثیر بگذارند. برخی از این عوامل عبارتند از:
• مشکلات تغذیه‌ای: کمبود تامین مواد غذایی و کالری در دوران بارداری می‌تواند به محدودیت رشد داخل رحمی منجر شود. عواملی مانند کمبود آهن، پروتئین، ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌توانند رشد جنین را تحت تأثیر قرار داده و باعث محدودیت رشد داخل رحمی شوند.
• بیماری‌های مادری: برخی بیماری‌های مادری می‌توانند بر رشد جنین تأثیر بگذارند. به عنوان مثال، بیماری‌های قلبی، فشار خون بالا و دیابت می‌توانند باعث محدودیت رشد داخل رحمی شوند.
• مصرف مواد مخدر و سیگار: مصرف مواد مخدر و سیگار توسط مادر در دوران بارداری می‌تواند به شدت رشد جنین را تحت تأثیر قرار داده و باعث محدودیت رشد داخل رحمی شود. مواد مخدر و سیگار می‌توانند عروق را تنگ کنند و جریان خون به جنین را محدود کنند، که نتیجه آن می‌تواند محدودیت رشد داخل رحمی باشد.
۲. عوامل جنینی
عوامل جنینی نیز می‌توانند در محدودیت رشد داخل رحمی نقش داشته باشند. برخی از این عوامل عبارتند از:
• عوامل ژنتیکی: برخی از اختلالات ژنتیکی می‌توانند باعث محدودیت رشد داخل رحمی شوند. مثلاً، برخی از اختلالات کروموزومی مانند سندرم داون و سندرم ادواردز می‌توانند رشد جنین را تحت تأثیر قرار داده و باعث محدودیت رشد داخل رحمی شوند.
• عوامل عصبی و قلبی: برخی از عواملی که باعث می‌شوند جنین به طور نادرست تغذیه شود و رشد نکند، ممکن است به علت مشکلات عصبی یا قلبی باشد. به عنوان مثال، عواملی مانند بیماری‌های قلبی سیانوتیک، عوارض عصبی مادر در دوران بارداری و عوامل دیگر می‌توانند باعث محدودیت رشد داخل رحمی شوند.
• عوامل التهابی: التهابات مادر در دوران بارداری می‌توانند به رشد جنین و نوزاد آسیب برسانند. عواملی مانند عفونت‌های ادراری، التهابات رحم و التهابات دیگر می‌توانند باعث محدودیت رشد داخل رحمی شوند.
به طورکلی می توان گفت موارد زیر می توانند سبب محدودیت رشد داخل رحمی شوند:
- افزایش وزن نامناسب در دوران بارداری
- فاصله زمانی کوتاه بین دو بارداری
دیابت قبل از حاملگی
- بیماری سلیاک
- اختلال یا بیماری لخته شدن خون (فاکتور V لیدن)
- پره اکلامپسی
- حاملگی‌های زیاد
- ناهنجاری‌های رحم
- نارسایی جفت
- ناهنجاری‌های کروموزومی در جنین
- عفونت‌های منتقل شده به جنین
- اریتروبلاستوز جنینی
- ناهنجاری‌های مادرزادی
عوارض محدودیت رشد داخل رحمی
محدودیت رشد داخل رحمی می‌تواند عوارض جدی را در هنگام تولد و در طول زندگی نوزاد به همراه داشته باشد. برخی از عوارض محدودیت رشد داخل رحمی عبارتند از:
ضعف جسمی:
نوزادان مبتلا به محدودیت رشد داخل رحمی معمولاً با وزن کمتر و ضعف جسمی متولد می‌شوند. ضعف جسمی می‌تواند باعث کاهش پایه سیستم ایمنی نوزاد شود و آن را در معرض عفونت‌ها و بیماری‌های دیگر قرار دهد.
مشکلات تغذیه‌ای:
نوزادان مبتلا به محدودیت رشد داخل رحمی ممکن است با مشکلات تغذیه‌ای مواجه شوند. آنها ممکن است نیاز به مراقبت و تغذیه خاصی داشته باشند تا بتوانند وزن و رشد خود را بهبود بخشند.
مشکلات تنفسی:
نوزادان مبتلا به محدودیت رشد داخل رحمی ممکن است مشکلات تنفسی داشته باشند. ضعف عضلات تنفسی و کمبود مواد مخدر در ریه‌ها می‌تواند باعث مشکلات تنفسی مانند تنگی نفس و ضعف تنفسی شود.
مشکلات قلبی و عروقی:
محدودیت رشد داخل رحمی می‌تواند به عوارض قلبی و عروقی در نوزاد منجر شود. نوزادان ممکن است با مشکلاتی مانند ضعف قلبی، فشار خون پایین و عوارض دیگر روبرو شوند.
مشکلات تحرکی و رشدی:
نوزادان مبتلا به محدودیت رشد داخل رحمی ممکن است مشکلات در تحرک و رشد داشته باشند. ضعف عضلات و سیستم عصبی می‌تواند باعث تأخیر در رشد و تحرک نوزاد شود.
این موارد فقط برخی از عوارض محدودیت رشد داخل رحمی هستند و لیست کامل عوارض ممکن است بیشتر باشد. در صورتی که مشکوک به محدودیت رشد داخل رحمی در نوزاد خود هستید، بهتر است با پزشک خود مشاورت کنید تا تشخیص صحیح را بگیرید و درمان مناسب را دریافت کنید.
علل محدودیت رشد داخل رحمیتشخیص محدودیت رشد داخل رحمی
اولین و اصلی ترین نشانه ای که می توان به این اختلال نسبت داد کوچک بودن بیش از اندازه جنین می باشد، به خصوص اگر وزن تخمینی جنین نسبت به ۹۰ درصد جنین های دیگر در همان زمان کمتر بوده باشد. بسته به دلیل این اختلال ممکن است نوزاد جثه کوچکی داشته باشد یا خیلی ضعیف، رنگ پریده به نظر برسد، همچنین ممکن است پوست خشک شلی هم داشته باشد.
در این نوزادان بند ناف به جای این ضخیم و براق باشد، نازک و کدر خواهد بود. البته همه نوزادان در زمان تولد همینطور هستند اما به محدودیت رشد داخل رحمی مبتلا نخواهند بود. روش های مختلفی برای تخمین اندازه جنین در دوران بارداری مدنظر هستند که متداول ترین آنها اندازه گیری فاصله بین بخش فوقانی رحم تا استخوان اندام تناسلی می باشد. پزشک معمولا این روش را در معاینات بارداری به کار می برد. در هفته ۲۰ بارداری اندازه این معیار با تعداد هفته های بارداری برابری می کند.
درصورتی که این عدد از حد انتظار کمتر باشد ممکن است نشانه ای بر رشد نامناسب جنین باشد. سایر روش هایی که برای تشخیص محدودیت رشد داخل رحمی استفاده می شوند شامل موارد زیر هستند:
سونوگرافی:
روش اصلی بررسی رشد داخل رحمی سونوگرافی است. در این روش با استفاده از امواج صوتی، تصویری از جنین گرفته می شود که پزشک می تواند به وسیله آن جنین را در رحم ببیند. برای به دست آوردن اندازه سر و شکم جنین می توان از سونوگرافی استفاده کرد. با مقایسه این اندازه ها با نمودار رشد می توان وزن جنین را تخمین زد. سونوگرافی می تواند مایع ٖآمنیوتیک را نیز اندازه بگیرد و کم بودن مقدار آن می تواند نشانه ای از محدودیت رشد جنین در رحم باشد.
سونوگرافی داپلر:
سونوگرافی داپلر با استفاده از امواج صوتی، می تواند میزان و سرعت جریان خون در رگ ها را اندازه گیری کند. سونوگرافی داپلر می تواند به پزشک جریان خون را در بند ناف و مغز جنین نشان دهد.
اندازه‌گیری وزن:
پزشک در هر مرتبه از معاینات بارداری، وزن مادر را نیز اندازه می گیرد. مقدار افزایش وزن مادر می تواند رشد جنین را نیز نشان دهد، درصورتی که وزن مادر افزایش نداشته باشد می تواند نشان دهنده مشکلات رشد در جنین باشد.
مانیتورینگ جنین:
برای مانیتورینگ جنین الکترودهای حساس روی شکم مادر قرار می گیرند و سپس به یک صفحه نمایش وصل می شوند، تعداد و الگوی ضربان قلب جنین اندازه گرفته شده و سپس روی صفحه نمایش نشان داده می شوند.
آمنیوسنتز:
در آزمایش آمینوسنتز، یک سوزن وارد حفره شکمی مادر و رحم می شود تا مقدار کافی مایع آمنیوتیک را برداشته و آزمایش کند. با این آزمایش می‌توان عفونت‌ها یا ناهنجاری‌های کروموزومی را تشخیص داد که منجر به محدودیت رشد داخل رحمی جنین می‌شود.
تشخیص محدودیت رشد داخل رحمیدرمان محدودیت رشد داخل رحمی
درمان محدودیت رشد داخل رحمی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
مراقبت قبل از تولد:
در برخی موارد، مراقبت قبل از تولد می‌تواند بهبود رشد جنین را تسریع کند. این مراقبت‌ها شامل مصرف مکمل‌های غذایی، استراحت در خانه، و مراجعه منظم به پزشک می‌شود.
مراقبت پس از تولد:
پس از تولد، نوزاد ممکن است به مراقبت و درمان خاصی نیاز داشته باشد. این شامل مراقبت‌های مربوط به تغذیه، تنفس، قلب و عروق، و تحرک و رشد است. پزشک شما ممکن است توصیه‌های خاصی درباره تغذیه نوزاد، داروهای لازم، و تمرینات تحرکی برای نوزادتان داشته باشد.
مراقبت تیمی:
درمان محدودیت رشد داخل رحمی ممکن است نیازمند همکاری بین تخصص‌های مختلف پزشکی باشد. یک تیم درمانی متشکل از پزشکان متخصص کودکان، پزشکان نوزادان، متخصصان تغذیه، فیزیوتراپیست‌ها و سایر تخصص‌های مربوطه ممکن است برای مراقبت شما و نوزادتان تشکیل شود.
مهمترین نکته این است که در صورت مشاهده هر گونه علائم نگران‌کننده در نوزاد خود، بهتر است به سرعت به پزشک مراجعه کنید. پزشک شما بهترین منبع برای تشخیص و درمان محدودیت رشد داخل رحمی است و می‌تواند راهنمایی‌های لازم را برای شما ارائه کند.
پیشگیری از محدودیت رشد داخل رحمی
بهترین راه برای پیشگیری از محدودیت رشد داخل رحمی، رعایت یک رژیم غذایی سالم و مغذی در دوران بارداری است. علاوه بر این، مهم است که مادران در دوران بارداری به طور منظم ویزیت پزشک داشته باشند تا از سلامت خود و جنین اطمینان حاصل کنند
پیشگیری از محدودیت رشد داخل رحمینکات مهم درباره محدویت رشد داخل رحمی
- محدودیت رشد داخل رحمی عارضه ای است که در آن جنین در رحم مادر به اندازه کافی رشد نمی کند.
- این عارضه می تواند ناشی از عوامل مختلفی از جمله مشکلات جفت، سوء تغذیه مادر، و ناهنجاری های ژنتیکی باشد.
- علائم محدودیت رشد داخل رحمی می تواند شامل اندازه رحم مادر کوچکتر از حد انتظار برای سن بارداری، رشد کند جنین در رحم مادر، کاهش حرکات جنین، کاهش مایع آمنیوتیک، فشار خون بالا در مادر، و دیابت بارداری باشد.
- محدودیت رشد داخل رحمی با استفاده از سونوگرافی تشخیص داده می شود.
- درمان محدودیت رشد داخل رحمی به علت ایجاد آن بستگی دارد. در برخی موارد، درمان خاصی برای محدودیت رشد داخل رحمی وجود ندارد و تنها می توان با نظارت دقیق بر رشد جنین و سلامت مادر، از بروز عوارض جلوگیری کرد. در موارد دیگر، ممکن است نیاز به بستری شدن مادر در بیمارستان و تجویز داروهای خاص باشد.
- محدودیت رشد داخل رحمی می تواند منجر به بروز مشکلات مختلفی در نوزاد شود، از جمله کم وزنی، نارسایی تنفسی، مشکلات قلبی عروقی، عفونت، مشکلات عصبی، و مرده زایی.
- بهترین راه برای پیشگیری از محدودیت رشد داخل رحمی، رعایت یک رژیم غذایی سالم و مغذی در دوران بارداری است. علاوه بر این، مهم است که مادران در دوران بارداری به طور منظم ویزیت پزشک داشته باشند تا از سلامت خود و جنین اطمینان حاصل کنند.
سخن پایانی درباره محدودیت رشد داخل رحمی
محدودیت رشد داخل رحمی عارضه ای است که می تواند منجر به بروز مشکلات مختلفی در نوزاد شود. با این حال، در صورت تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، می توان از بروز بسیاری از عوارض این عارضه جلوگیری کرد.
گردآوری: بخش زناشویی سرپوش
- 9
- 6
