مراسم خواستگاری خواستگاري به معناي پيشنهاد ازدواج مي باشد. مراسمي که در آن داماد به همراه خانواده اش با گل و شيريني به منزل عروس مي روند و عروس را از خانواده اش خواستگاري مي کنند. اگر خانواده ها و عروس و داماد از قبل نسبت به هم آشنايي داشته باشند اين مراسم راحت تر و سريع تر انجام مي شود. در مراسم خواستگاري هر يک از طرفين شرايط و خواسته هاي خود را مطرح مي کنند. تاريخچه این تقاضای مهم و زیبا به قبل از ميلاد مسيح بر مي گردد.
خواستگاری در ايران باستان
بنا بر قوانين دوره ي ساساني، دختران خود, همسر خويش را انتحاب مي کردند. هنگامي که بهرام گور، پادشاه معروف ساساني از دختران يک مرد روستايي ساده درخواست ازدواج مي کند؛ روستايي، پاسخ را به دختران خود وا مي گذارد در شاهنامه زنان دلاور و خردمندي چون کتايون و تهمينه، همسر خويش را انتخاب کرده و براي يافتن همسر خود همه ي مرزهاي سياسي و طبقاتي را زير پا مي گذارند.
خواستگاري زرتشتيان
به اين روش است که مادر و خواهر پسر در صورت تمايل خانواده دختر با چند نفر از بستگان نزديک براي خواستگاري دختر مي روند. در بيشتر مواقع خانواده پسر نامه‌اي که در باره ي خواستگاري از سوي پسر به پدر دختر نوشته شده همراه خود مي برند. اين نامه را بيشتر براي شگون روي کاغذ سبز رنگ و در پاکتي سبز مي گذارند و با يک دستمال سبز و يک کله قند همراه با مقداري سنجد و آويشن به منزل دختر مي برند. جواب نامه چند روزپس از آن از سوي خانواده دختر با همان روش به سراي پسر برده مي شود. در اين نامه پدر دختر، موافقت خود را بيان مي دارد و به دنبال آن نامزدي آغاز مي شود.
خواستگاری از سمت پسر یا دختر؟
عرف بر اين است که اين تقاضا از سمت پسر به دختر باشد. خواستگاري پسر از دختر، امري عرفي است که از فطرت مرد و زن نشئت مي گيرد؛ زيرا مرد خواهان است و زن خوانده؛ مرد طالب است و زن مطلوب؛ فطرت مرد طلب و نياز است و فطرت زن جلوه وناز.
به عقيده ويليام جيمز، فيلسوف و روانشناس معروف آمريکايي، : حيا وخودداري ظريفانه زن، غريزي نيست. بلکه دختران درطول تاريخ دريافته اند که اين مسئله اختصاص به جنس بشر ندارد. همواره اين مأموريت به جنس نر داده شده است که خود را دل باخته و نيازمند به جنس مخالف نشان بدهد. شايد بتوان گفت خواستگاري از جنس ماده درميان انسان ها نه غريزي است و نه آموخته تاريخ، بلکه فطري است. به اين معنا که جذب و انجذاب ميان آدميان برخواسته ازعواطف عالي انساني است و نه صرفاً تمايلات جسمي وجنسي.
اهمیت خواستگاری
خواستگاري رفتن از مهم ترين قرارهاي زندگي شماست. اولين قدم منطقي و ضروري در اين مسير، در نظر گرفتن ملاک‌ها و معيارهاي همسر مناسب است تا بتوان زندگي موفق و شيريني را ساخت. قدم بعدي اقدام براي شناسايي ملاک ها و اطلاع يافتن از وجود آنها در فرد مورد نظر است. مجلس خواستگاري و آداب آن از اساسي ترين مراحل ازدواج است که معمولا پس از انتخاب فرد مورد نظر صورت مي گيرد.
شيوه هايي متفاوت خواستگاري
گذشته هاي نه چندان دور
در گذشته روش متداول براي انتخاب همسر اينگونه بود که نزديکان داماد مثل مادر، خواهر و خلاصه زنان فاميل و همچنين زناني که به يافتن دختر مناسب مشهور بودند و اصطلاحا در امر خير پيش قدم بودند براي داماد به دنبال دختر مناسب مي‌گشتند. و بعد از اينکه از طرق مختلف و به لطايف الحيل از زيبايي، سلامتي و بدون عيب و ايراد بودن او اطمينان حاصل مي‌کردند، نزد داماد رفته و آنچه از دختر مي‌دانستند را به او مي‌گفتند. اگر داماد موافقت مي‌کرد و علاقه نشان مي‌داد به همراه پدر و بزرگان فاميل به خانه دختر مي‌رفتند و دختر را از پدرش خواستگاري مي‌کردند و شيريني مي‌خوردند. و روز بعد براي مراسم نامزدي اقدام مي‌کردند که مراسم نامزدي شرح مفصل مخصوص به خود را دارد.
شکل نوين خواستگاري در جامعه امروز ايران
امروزه مراسم خواستگاري سنتي در بسياري از فرهنگ‌هاي ايراني دگرگون شده است و شکلي نوين به خود گرفته است. امروزه همانطور که مي‌دانيد بعد از اينکه پسر دختر مورد علاقه خود را به تنهايي يا به کمک ديگران پيدا کرد، موضوع را با خانواده و بزرگترهاي خود در ميان مي‌گذارد تا با خانواده دختر تماس بگيرند و در صورت موافقت و صلاحديد طرفين، شبي را تعيين کنند تا براي خواستگاري و اصطلاحا “امر خير” به منزل دختر بروند.
خواستگاري در شکل امروزي تر
که الزاما هميشه هم موفق و صحيح نيست، ممکن است جوانان در محيط کار، دانشگاه و… با يکديگر آشنا شوند و مدتي نيز با يکديگر معاشرت داشته باشند و يکديگر را با اين رويکرد که آيا مي‌توانند شريک زندگي هم باشند يا خير، مورد ارزيابي قرار دهند (که حتي تا مرحله خواستگاري اوليه و غيررسمي نيز ممکن است به پيش رود). طي اين مدت خانواده‌ها و بزرگترها در حاشيه منتظر مي‌مانند تا جوانان خود تصميم بگيرند.
گاهي اين گونه معاشرت‌ها تا ماه‌ها به درازا مي‌کشد و چنانچه دختر و پسر ارزيابي مثبت از يکديگر داشتند، تازه به سراغ طي فرآيند خواستگاري به شکل سنتي مي‌روند. و اگر ارزيابي منفي بود، رابطه را قطع کرده و منتظر مي‌مانند تا فرد ديگري را بيابند. اين شکل از روابط در خانواده‌هاي امروزي جاي خود را پيدا کرده است و در صورتي که کنترل شده و با اطلاع خانواده‌ها باشد و به احساسات و عواطف طرفين آسيبي نرسد و نيز منجر به سوء استفاده نشود، مي‌تواند روش مناسبي باشد.
براي انتخاب همسر مناسب روانشناسان حداقل چهار مرحله را ذکر کرده اند که به ترتيب بايد اجرا شود:
الف)مشاهده
ب)مصاحبه
ج)تحقيق و بررسي
د)مشاوره
شناخت و گفتگوی طرفین در خواستگاری
صحبت هاي آن دو در خواستگاري است که اگر در اين گفتگوي کوتاه اما با ارزش مسائل و نکات ضروري و با اهميت مطرح گردد مي توان از آن بهره هاي خوبي برد.
اگر يکي از آشنايان يا دوستانتان خواستگار را به شما معرفي کرده يا اينکه به واسطه‌اي، خودتان هم تاحدودي مي‌شناسيدش، بهتر است با اطلاعات قبلي وارد اين قرار شويد. از فرد واسطه در مورد شخصيت خواستگارتان سوالاتي بپرسيد و از اينکه چه مسائلي برايش بيشترين اهميت را دارد هم باخبر شويد. اطلاعات کمي هم در مورد وضعيت خانوادگي‌اش به دست بياوريد تا با پيش فرض‌هاي مناسب در اولين جلسه حاضر شويد.
در ازدواج هاي سنتي بخش مهمي از شناخت در جلسه خواستگاري اتفاق مي افتد. شما شايد چندين جلسه در خواستگاري و حتي در خلوت با همسر آينده تان مذاکره داشته باشيد اما غير از اين مذاکره ها، مواردي هستند که در اولين برخوردها خود را نشان مي دهند و شما بايد براي داشتن يک جلسه خواستگاري موفقيت آميز به آنها توجه کنيد.
ويژگي هاي رفتاري و ظاهري فرد در اولين ملاقات رسمي، از اهميت بسزايي در طرز تلقي ديگران از شخصيت فرد دارد؛ بويژه آنجا که جلسه خواستگاري در چارچوب اصول ديني و عرفي، بدون سابقه ارتباط قبلي برگزار گردد.
در جلسه خواستگاری مى توان درباره مسائل زير گفت و گو کرد:
۱. خط مشى کلى زندگى آينده : مراد تبيين مبناى زندگى آينده است. براى مثال جوان متدين مى خواهد زندگى اش بر اساس قوانين اسلام بنا شود. در اين جا بايد از ميزان پاى بندى افراد به ارزش هاى دينى و اخلاقى س?ال شود.
۲. اهداف زندگى : يعنى هدف هايى که هر کدام قصد دارند در زندگى آينده شان دنبال کنند، هدف ها و آرمان هاى علمى و تحصيلى، اجتماعى، شغلى و...، براى مثال تا چه اندازه به ادامه تحصيل علاقه مند است و مشکلات تحصيل را تحمل مى کند؟ جايگاه اجتماعى را داراى چه اهميتى مى داند؟ از نظر اقتصادى و مالى به چه سطحى مى انديشد و حداقل و حداکثر چقدر است؟
۳. چگونگى رابطه با خانواده و بستگان : براى مثال به چه اندازه به رفت و آمد با اقوام و خويشان و نيز دوستان اهميت مى دهد؟ و بر آن اصرار مى ورزد؟ به آداب و رسوم فرهنگى و اجتماعى رفتار با بستگان چقدر پايبند است؟
۴. خواست ها و انتظارهاى دو طرف از يکديگر
۵. شيوه تربيت فرزندان: مسئوليت تربيت با چه کسى است و چگونه بايد آن را آموخت؟
۶. نقصهاى جسمانى و بيمارى هاى مزمن احتمالى يکديگر
فراموش نکنيم مراسم خواستگاري از قداست، اهميت و حساسيت ويژه اي برخوردار است و برخورد صادقانه و شرافتمندانه در آن از ضروريات اخلاقي و و جداني است که نتيجه آن به طور مستقيم به آينده و حتي سرنوشت شما ربط دارد؛ بنابراين يادمان باشد که قرار نيست از طرف مقابل بازجويي کنيم و با طرح سوالات کلي و مبهم او را در محاق و فشار قرار دهيم.
پوشش مناسب مراسم خواستگاری نکاتي درمورد آداب و پوشش خواستگاري
زمان خواستگاری از قبل تعیین شود
خانواده پسر باید قبل از حضور در خانه دختر، زمان و ساعت خواستگاری را با خانواده دختر هماهنگ کنند. تا خانواده دختر بتوانند شرایط خواستگاری و خانه را برای حضور خواستگاران مهیا کنند؛
ولی اگر بدون هماهنگی وارد خانه دختر شوند، شاید خانواده دختر و وضعیت خانه به طوری باشد که پذیرش مهمان ها کمی به تاخیر بیانجامد و باعث سوء تفاهم و حس بی احترامی به خانواده پسر دست بدهد که اصلا خوشایند نیست. زمان خواستگاری بعد از ظهر( ۷-۴ بعد از ظهر) و یا ساعات اولیه شب باشد؛ زیرا در این موقع از روز معمولا تمام اعضاء خانواده و افراد تاثیرگذار دختر و پسر در خانه حضور داشته و می توانند در خواستگاری شرکت کنند.
پوشش مناسب خواستگاري
لباس افراد نشان دهنده شخصيت، طرز تفکر و فرهنگ آنان است. بنابراين، بر دختر، پسر و خانواده هر دو آنها لازم است لباسي مناسب از لحاظ رنگ و مدل، ارزشهاي ديني و جامعه، بدون پز و چشم و هم چشمي انتخاب کنند.
برخي گمان ميکنند لباس روز خواستگاري بايد همان گونه باشد که هميشه مي پوشند، برخي ديگر عقيده دارند بايد از لباسهاي مجلسي شيک با آرايش هاي تند استفاده کنند. بايد دانست اين گونه پوشش ها مناسب مراسم خواستگاري نيست. بهتر است در جلسه خواستگاري، لباس متناسب آن جلسه را پوشيد. زيرا ديدن دختر و پسر در لباس مناسب خواستگاري تأثير عميقي بر هر دو و خانواده هايشان دارد.
آراستگي در خواستگاري
آراستگي ظاهري تأثير به سزايي در فرد مقابل دارد. به همين علت دخترها در جلسه خواستگاري نسبت به آرايش سر و صورت خود بسيار مقيد هستند. اما اگر اين آراستگي به قصد پنهان کردن عيب خود باشد، به نوعي نشان دهنده عدم صداقت است. هر چند اين پنهان کاري عبور از مرحله اول ازدوج را تسريع مي بخشد، اما ممکن است اين امر منجر به بر هم خوردن نامزدي آنان و يا حتي منجر به جدايي طرفين در زندگي مشترک شان گردد.
هم چنين طبق قانون اسلام اگر فرد به وسيله آرايش کردن عيب خود را بپوشاند، عقد باطل است. از سويي زينت براي نامحرم حرام است و مانع ازدواج صحيح ميشود. آراستگي و مرتب کردن سر و صورت، لباس و ... تا اندازه اي مناسب است که عيب را نپوشاند که اين نشان دهنده رشد اجتماعي افراد مي باشد. بهتر است دختر يا پسر از همان اول عيب هم ديگر را ببينند تا در آينده با مشکلي از اين نظر برخورد نکنند.
آداب گل و شيريني خواستگاري
تهيه گل و شيريني براي خواستگاري از نمادهاي زيبا و به ياد ماندني اين مراسم است. که نمايانگر حسن سليقه، مهر و محبت داماد و نيز توجه ويژه خانواده داماد به عروس و خانواده اش مي باشد. پس بايد بيشتر به زيبايي آن اهميت داد تا قيمتش (حتي اگر خواستگاري به سرانجام نرسد).
بعضي از افراد گل و شيريني هاي خاص را نمي پسندند مثلاً برخي گل گلايل، داوودي يا شببو را براي مراسم سوگواري مناسب مي دانند. شيريني هاي بزرگ را نشان بي سليقه گي فرد مقابل به حساب مي آورند، ممکن است حتي رنگ گل، مفهوم ويژهايي براي عده ايي داشته باشد، براي نمونه برخي به علت ناآگاهي، رنگ زرد را نشان نفرت مي دانند. اين در حالي است که رنگ زرد نشاط آور و نماد زندگي است. به همين دليل در انتخاب گل و شيريني توجه به تجربه ديگران، سليقه خود و عرف مهم است.
آیا بردن گل در مراسم خواستگاری ضرورت دارد؟
خانواده پسر با توجه به شناختي که از شرايط فرهنگي و اجتماعي خانواده دختر دارند بهتر است در جلسه اول خواستگاري با خود گل ببرند چون اين کار به دو جهت اهميت مي يابد:
- اول اين که اگر خانواده دختر انتظار آوردن گل را داشته باشند ولي چنين کاري انجام نشود ممکن است آن را به حساب بي احترامي يا دست کم گرفتن خود بگذارند.
- دوم اين که در شرايط فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي اگر در اولين جلسه گل برده شود اثر رواني خوبي بر روي خانواده دختر خواهد داشت
آداب پذيرايي در خواستگاري
ورود ميهمانان و نحوه برخورد با آنها
زماني که خانواده پسر، زنگ در را مي زنند، خانواده دختر بايد جلوي درب حاضر شده، ميهمانان را به داخل راهنمايي کنند. اصولاً خانواده پسر در بالاي مجلس و خانواده دختر در پايين مجلس مي نشينند و مشغول تعارفات و احوال پرسي مي گردند. در بسياري از خانواده ها، دختر خانم به استقبال خانواده پسر نمي رود.
در برخي از خانواده ها هم استقبال دختر از خانواده پسر نوعي ادب محسوب مي شود، پس از احوال پرسي مختصري جمع را ترک مي کند و بعد از مدتي با سيني چاي يا شربت وارد مي شود. اما امروز در برخي خانواده ها دختر همراه با خانواده خود در مراسم خواستگاري مي نشيند و فرد ديگري با چاي يا شربت از خانواده پسر پذيرايي مي کند. بعد از خوش و بش خانواده ها، يکي از اعضاي خانواده پسر که بيان شيواتري دارد، آغازکننده صحبت هاي اصلي مراسم خواستگاري ميشود.
رفتار دختر و پسر در مراسم خواستگاري
دختر و پسر هم بايد کاملاً مواظب رفتار خود در جلسه خواستگاري باشند و بايد رفتاري متعادل داشته باشند. هر گونه افراط و تفريط در رفتار نادرست است. ترش رويي و سکوت مطلق دختر و پسر يا خنده رويي و سخن گفتن زياد آنان خوب نيست. لبخندي موقرانه بر لب دختر و پسر، چيزي از ارزش آنها نمي کاهد. هم چنين، از احوال پرسي بسيار گرم و خودماني، پرهيز کنند زيرا احتمال دارد برداشت هاي نادرست را ايجاد کند. پس در مجموع دختر و پسر در رفتار و حرکات، راه رفتن، سخن گفتن و ... عجله نکنند.
پذيرايي در خواستگاري
يکي از اصول پذيرايي قديمي و سنتي در مجلس، مراسم چاي گرداندن است. در قديم از طريق اين رسم، دختر براي نخستين بار اجازه مي يافت که در جمع خانواده داماد حضور يابد. از سوي ديگر حسن سليقه دختر نيز به طور کلي در نحوة پذيرايي کردن او با چاي سنجيده مي شد. امروز گرچه اين سنت دگرگون شده است و در بسياري از موارد به مفهوم اجازة ورود دختر به مجلس خواستگاري نمي باشد، اما هم چنان زيبايي خود را به صورت يک سنت حفظ کرده و گاه خاطرات شيريني را براي زوجها فراهم ميآورد.
علاوه بر اين، پذيرايي در مراسم خواستگاري توسط خانواده عروس نشان دهنده رفتار و فرهنگ آنان است. به همين خاطر لوازم پذيرايي اعم از شيريني، ميوه، وسايل آن و ... بايد مناسب و در حد اعتدال باشد. تعارف زياد يا کم، زمان پذيرايي، آغاز پذيرايي از مهمانان و ... از جمله مواردي است که بايد به آن توجه شود.
البته توجه به برخي از نکات ريز در پذيرايي بسيار حائز اهميت است از جمله:
دقت و سليقه در آوردن چاي يا هر نوشيدني ديگر مثلاً ميتوان از يک شاخه گل کوتاه در سيني پذيرايي استفاده کرد.
مسئله مهم ديگر توجه به افراد مسنتر خانواده داماد در پذيرايي کردن است که پذيرايي از فرد مسنتر بايد آغاز شود.
اساساً خوردن و نوشيدن در مراسم خواستگاري، کمکي هستند براي مشغول شدن، کم کردن اضطراب، استرس و آرام شدن.
بکوشيد از تشريفات خواستگاري بکاهيد. نه دسته گل هاي گران قيمت به پسر بها مي دهد و نه پذيرايي هاي غيرعادي و پرخرج، ارزش دختر را بالا مي برد. در مواردي هم ممکن است برداشت هاي خوبي از اين رفتارها نشود.
بدرقه خانواده پسر
هنگام خداحافظي هم پسنديده است که پدر و مادر عروس و عروس خانم و وابستگان درجه يک تا آستان در ورودي، ميهمانان خود و فاميل آينده را بدرقه کنند.
گردآوری: بخش روانشناسی سرپوش
- 62
- 29
