دنیا در حال پیر شدن است و براین اساس توجه به سلامت روان سالمندان در دنیای امروزی از اهمیت خاصی برخوردار است.
سالمندی بیماری نیست بلکه مرحله ای از چرخه زندگی است که مسائل رشدی خاص خود رادارد، درباره سلامت روان سالمندان و راهکارهای غنی‌سازی موضوعات مرتبط با سلامت روان و به منظور آگاهی بخشی و توسعه آن میان سالمندان با دکتر شکوه نوابی نژاد، استاد دانشگاه خوارزمی، چهره ماندگار سال ۱۳۸۷ و متخصص در رشته مشاوره خانواده به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه می آید:
-از دیدگاه سلامت روان، سالمندی و ویژگی‌هایش را چگونه تعریف می‌کنید؟
سالمندی مرحله‌ای از چرخه زندگی انسان است که مسائل رشدی خاص خود را دارد، فرصتی است که فرد با انباشته‌ای از خردمندی می‌تواند تجربیاتش را به نسل‌های بعد منتقل کند. اریکسون سالمندی را زمانی برای زایندگی می‌دانست نه دورانی از یاس و ناامیدی و پیر شدن. سالمندی نزول تدریجی عملکرد برخی از دستگاه‌های بدن است اما درعین‌حال که بسیاری از افراد سالمند توانایی‌های جسمانی و شناختی خود را تا حد قابل‌توجهی حفظ می‌کنند.
به‌طورکلی پیر شدن به معنای پیر شدن سلول‌های بدن است، هر سلول دوره عمر مشخصی دارد که عوامل ژنتیکی و محیطی و سبک زندگی فرد در دوره‌های قبل در آن مؤثرند. با افزایش سن تغییرات ساختمانی در سلول‌ها رخ می‌دهد.
تحقیقات نشان می‌دهد سالمندانی که در دوران جوانی و میانسالی به ورزش، رژیم غذایی سالم، استراحت کافی و مراقبت‌های پیشگیرانه پزشکی توجه کافی نشان داده‌اند حالت به هنجار سلامت جسمی، روانی و اجتماعی را بیشتر در دوره سالمندی تجربه می‌کنند.
سالمندی مجموعه‌ای ارزشمند از توانایی‌های بالقوه است که اغلب تعادل جدید همراه با دیدگاه‌های تازه‌ای نسبت به ارزش‌های مذهبی و حضوری پیدا می‌کند که درنتیجه جهت‌گیری‌های تازه‌تری نسبت به مسائل زندگی به دنبال خواهد داشت. بدون تردید ازآنجایی‌که پیری همواره با مشکلات عمیق جسمانی و روانی و ... همراه است می‌بایست به‌صورت مستمر نه‌تنها بررسی و معاینات پزشکی در حوزه سلامت جسمانی سالمندان انجام شود بلکه در حوزه روان نیز می‌بایست اقدامات لازم پیشگیرانه صورت پذیرد.
نکته بسیار مهم در نگرش و بهبود سلامت روان سالمندان ارتباط نزدیک میان آنان و جوانان است؛ زیرا سالمند سرشار از تجارب یک‌عمر زندگی تلخ و شیرین است و می‌تواند به‌عنوان منبعی ارزشمند برای جوانان باشد و ترکیب این دو برای جوان، آموزنده و برای سالمند مطبوع و لذت‌بخش است. سالمند در رابطه با جوانان احساس احترام و ارزشمندی می‌کند و این حس که او نیز در تعامل با جوان دهنده است برایش تجربه‌ای مطبوع خواهد بود.
خوشبختانه در فرهنگ غنی و ارزشمند ایرانی و اصول و ارزش‌های دینی ما تکریم و گرامی داشت و تجلیل از سالمندان بسیار مورد تأکید است و بخشی از وظایف دینی ماست که نسبت به پدر و مادر سالمند و بزرگان فامیل و دوستان؛ عزت و تکریم قائل باشیم.
-سبک زندگی سالم در دوران سالمندی از منظر شما و علم روانشناسی چیست؟
یافته‌های پژوهشی و تحقیقاتی برای حفظ و ارتقای سلامت روان سالمندان، میانسالان و افرادی که در آستانه ورود به دوران پیری هستند؛ موارد مهم زیر را نشان می‌دهد:
ـ رژیم غذایی مناسب، کاهش نمک و عدم مصرف چربی‌های جامد و استفاده از همه گروه‌های غذایی به‌ویژه میوه، سبزیجات تازه و لبنیات، عدم مصرف دخانیات و الکل در دوران سالمندی حائز اهمیت است.
ـ روش زندگی سالم، فعالیت بدنی منظم و عادات درست بهداشتی، خواب و استراحت کافی در شبانه‌روز می‌تواند دوران سالمندی سالمی را رقم زند.
ـ روابط اجتماعی با دوستان و خانواده در حفظ و ارتقای روان سالمند بسیار کمک می‌کند. این‌گونه روابط موجب می‌شود تا علائم آلزایمر دیرتر در آنان مشاهده شود. فعالیت‌های داوطلبانه اجتماعی و شرکت در گروه‌های مختلف با توجه به وضعیت جسمانی آنان نیز توصیه می‌شود.
ـ کاهش دلهره و نگرانی درباره بیماری‌ها و مرگ و صحبت کردن درباره آن‌ها با مشاور مورد اطمینان می‌تواند به کسب آرامش سالمندان کمک کند.
ـ در اوقات فراغت خواندن کتاب‌های متعدد به‌ویژه برای فرزندان و نوه‌ها و قصه‌گویی، حل جدول و معما در سالم نگه‌داشتن ذهن کمک می‌کند و تعریف خاطرات گذشته برای فرزندان و دیگران باعث تقویت حافظه می‌شود. باید توجه کرد که از علائم بهداشت روانی خود سالمند نیز آگاه باشد؛ مانند افسردگی، اضطراب و حافظه که مهمترین آن حافظه است که با گوش دادن به اخبار، رادیو تلویزیون و مرور عکس‌های قدیمی برای یادآوری نام افراد و خاطرات گذشته تأثیر مثبتی دارد.
و در پایان و از همه مهم‌تر حفظ و تقویت ارتباط‌های معنوی و مذهبی است که نه‌تنها باعث کاهش احساس تنهایی، افسردگی و اضطراب می‌شود بلکه احساس حمایت و راحتی و آرامش بسیاری را از این طریق می‌توانند تجربه کنند.
- 11
- 2
