در قرن حاضر، مصرف فست‌فود در جوامع مختلف به دلایل متعدد، ازجمله تغییر شیوه زندگی، سهولت دسترسی به این‌گونه غذاها، تغییر ذائقه افراد، افزایش جمعیت دانشجو و شاغل، عدم تمایل افراد به مصرف غذاهای سنتی و متنوع‌بودن منو‌های ارائه‌شده، گسترش بسیاری یافته است. در رستوران‌های زنجیره‌ای مک‌دونالد به‌طور متوسط در هر ثانیه ٧٥ همبرگر فروخته می‌شود. فقط در آمریکا روزانه ٥٠ میلیون نفر از فست‌فود استفاده می‌کنند.
در ایران نیز، در دو دهه اخیر بازار فست‌فود به دلیل اقبال عمومی جامعه با رشد ١٦ هزار میلیاردتومانی مواجه بوده است. این در حالی است که در ١٠ سال گذشته آمار بیماری‌های ناشی از چاقی، رشد ٦٥ درصدی داشته است. امروزه بر کسی پوشیده نیست که تغذیه نادرست در کنار عوامل دیگری مانند محیط زیست، وراثت، نژاد، سن، شرایط شغلی و روحی از فاکتورهای مهم در بروز بسیاری از بیماری‌های غیر‌واگیر نظیر دیابت، بیماری‌های قلبی، سرطان‌ها، افزایش فشار‌خون، بیماری‌های کبدی و کلیوی است. براین‌اساس، مطالعات اخیر محققان در دانشگاه بن نشان داده است که سیستم دفاعی بدن در مقابل رژیم پر‌کالری و پرچرب واکنشی مشابه عملکرد آن نسبت به عفونت باکتریایی نشان می‌دهد. این مطالعات نشان دادند غذاهای ناسالم در طولانی‌مدت باعث واکنش مخرب سیستم ایمنی در بدن می‌شوند که حتی تا مدت‌ها پس از تغییر رژیم غذایی به سمت مصرف غذاهای سالم، این التهاب و تحریک ایمنی داخلی مشهود است.
در مطالعه مذکور که روی حیوانات آزمایشگاهی صورت گرفته است، مصرف یک ماه رژیم غنی از مواد چرب، شیرین و پر‌کالری و محدود از نظر فیبر غذایی به ایجاد واکنش‌های التهابی سیستم ایمنی مشابه با آنچه که در عفونت‌های شدید باکتریایی رخ می‌دهد، منجر شد. رژیم غذایی مملو از فست‌فود به افزایش غیر‌منتظره تعداد سلول‌های دفاعی به‌خصوص‌گرا‌نولوسیت و مونوسیت‌ها منجر مي‌شود. این مطالعه نشان داد فست‌فود باعث فعال‌سازی تعداد زیادی از ژن‌ها در سلول‌های پیش‌ساز که مسئول گسترش و تکامل سلولی هستند، شده است.
نکته حائز اهمیت اینکه وضعیت التهابی به‌وجودآمده با تغییر رژیم غذایی به رژیم حاوی غلات بومی و استفاده از آن به مدت چهار هفته، رفع شد، ولی آنچه باقی ماند و از بین نرفت، تغییرات ژنتیکی سلول‌های ایمنی و پیش‌ساز آنها بوده است که حتی بعد از این چهار هفته، بسیاری از ژن‌هایی که در مرحله مصرف فست‌فود تحریک شده بودند، همچنان فعال بودند.
پیامدهای خطرناک برای سلامتی
این پاسخ‌های التهابی می‌تواند به نوبه خود به تشدید بیماری‌های عروقی یا دیابت نوع دو منجر شود؛ به‌عنوان‌مثال در موارد سختی و التهاب عروق شریانی، رسوبات عروقی شامل چربی‌ها و سلول‌های ایمنی هستند و واکنش‌های التهابی و پاسخ ایمنی بدنی به رشد آنها کمک می‌کند، زیرا سلول‌های ایمنی جدید به‌طور مداوم به دیواره رگ‌های تغییر‌یافته مهاجرت می‌کنند. هنگامی که رسوبات و پلاک‌های خونی بیش از حد بزرگ می‌شوند، از هم می‌پاشند و در‌‌نهايت باعث لخته‌شدن خون، پارگی عروق و بروز سکته مغزی یا حمله قلبی می‌شوند، بنابراین تغذیه نامناسب می‌تواند پیامدهای چشمگیري روي سلامتي داشته باشد. در قرن اخیر، میانگین امید به زندگی در کشورهای غربی به‌طور پیوسته افزایش یافته است.
این روند درحال‌حاضر برای اولین‌بار شکسته می‌شود؛ به‌طوری‌که افرادی که امروز متولد شده‌اند نسبت به والدین خود به‌طور متوسط زندگی کوتاه‌تری دارند. رژیم‌های غذایی ناسالم و میزان بسیار کم فعالیت بدنی در این مورد نقش تعیین‌کننده‌ای دارند. این یافته‌ها، به‌این‌ترتیب پیام اجتماعی مهمی دارند، به‌طوری‌که پایه‌گذاری انتخاب یک رژیم غذایی سالم باید تبدیل به بخش مهمی از آموزش‌وپرورش این نسل باشد. توجه به این نکته وقتی اهمیت می‌یابد که به نتایج مطالعات اخیر در مورد تأثیر تبلیغات تلویزیونی بر رفتار تغذیه‌ای کودکان توجه کنیم. در مطالعه‌ای که اخیرا روی تعدادی از کودکان دو تا ١١ساله صورت گرفته، تبلیغات غذایی در زمان مشاهده تلویزیون با افزایش معنی‌دار مصرف فست‌فود از سوی این کودکان در ارتباط بوده است.
این مطالعه نشان داد کودکان خردسال در زمان تماشای تلویزیون قادر به تشخیص تفاوت برنامه تلویزیونی و تبلیغات غذایی نبوده‌اند و چه‌بسا استفاده از غذاهای فست‌فود را جزئی از غذای سالم خانواده فرض کرده‌اند. مصرف مداوم فست‌فود با افزایش دریافت کالری، چربی و شکر، آن را در زمره یکی از فاکتورهای مؤثر در بروز چاقی و بیماری‌ها در کودکان و بزرگ‌سالان قرار می‌دهد. همچنین با توجه به اینکه عادات غذایی شکل‌گرفته در دوران کودکی پایه‌گذار رفتارها و انتخاب‌های تغذیه‌ای در دوران نوجوانی و بزرگ‌سالی می‌شوند، می‌باید با آموزش‌های مناسب و افزایش آگاهی آنها کودکان را در مراحل اولیه در مقابل وسوسه‌های غذاهای صنعتی ایمن کنیم.
ما باید آنها را قادر کنیم که انتخاب‌های هوشیارانه‌ای در مورد عادات غذایی خود داشته باشند. در این میان اهمیت توجه خانواده به رعایت رفتارهای تغذیه‌ای سالم، به‌عنوان نخستین الگوی غذایی مورد توجه کودک و نوجوان می‌تواند به شکل‌گیری عادات غذایی سالم در این گروه سنی منجر شود.
دکتر میتراسادات میرسنجری. متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی
- 16
- 6
