آلزایمر و پارکینسون از بیماری‌های رایج عصبی هستند. دانشمندان تئوری جدیدی در مورد علل این بیماری‌ها پیشنهاد می‌کنند.
پژوهش جدید دانشمندان انگلیسی نشان می‌دهد که علل ریشه‌ای بیماری‌های رایج نورودژنراتیو (تخریب‌کننده‌ی عصب) نظیر آلزایمر یا پارکینسون می‌تواند به قبل از تولد بازگردد و ناشی از خطاهای ایجادشده در DNA باشد. این نوع بیماری‌ها شایع هستند؛ ۵/۷ میلیون فرد مبتلا به آلزایمر در آمریکا زندگی می‌کنند و در این کشور در حدود نیم میلیون بیمار مبتلا به پارکینسون هم وجود دارند. با وجود این فقط حدود ۵۵ درصد بیماران مبتلا، دارای سابقه‌ی خانوادگی ابتلا به این بیماری‌ها هستند که ما بتوانیم فرض کنیم که عوامل خطرساز ژنتیکی را از والدین خود دریافت کرده‌اند. هدف پژوهش منتشرشده در ژورنال Nature Communications، کسب آگاهی بیشتر در مورد علل ژنتیکی غیر توارثی این بیماری بوده‌است. پاتریک چینری، پژوهشگر مطالعه می‌گوید:
ما شاهد افزایش تعداد افراد مبتلا به بیماری‌هایی نظیر آلزایمر هستیم؛ ولی هنوز چیز زیادی در مورد علل اصلی این بیماری‌ها نمی‌دانیم. هر چند می‌دانیم که ژنتیک دارای نقش است؛ ولی سوال این جاست که چرا افرادی که دارای سابقه‌ی خانوادگی این بیماری نیستند، هم به این بیماری دچار می‌شوند؟
در این نوع از بیماری‌های شایع عصبی، پروتئین‌های آسیب‌دیده در مغز تجمع پیدا می‌کنند و منجر به تخریب سلول‌های سالم عصبی و ایجاد علایمی نظیر از دست دادن حافظه، مشکل در کنترل حرکات و تغییرات شخصیتی می‌شوند. پژوهشگران بر این باور بودند که مغز شاید حاوی خوشه‌های کوچکی از سلول‌های دارای اشتباهات ژنتیکی باشد که منجر به تولید چنین پروتئین‌های سمی و تغییر شکل‌یافته‌ای می‌شوند.
این سلول‌های دارای خطا می‌توانند در کل مغز انتشار پیدا کنند و در نهایت موجب ایجاد بیماری در فرد شوند. به‌منظور بررسی این تئوری، پژوهشگران ۱۷۳ نمونه بافت مغزی را از بانک زیستی نیوکاسل که متعلق به افرادی بود که مغزشان پس از مرگ به منظور پژوهش به این مرکز اهدا شده‌بود، مورد بررسی قرار دادند.
نمونه‌ها شامل بافت مربوط به مغز ۵۴ نفر می‌شد که ۱۴ نمونه از آن‌ها سالم بودند، ۲۰ نمونه مبتلا به آلزایمر بودند و ۲۰۰ نمونه هم متعلق به افرد مبتلا به نوعی از زوال عقل با عنوان زوال عقل با اجسام لویی بود. پژوهشگران ۱۰۲۲ ژن سلول‌های مغزی را که می‌دانستند با بیماری‌های نورودژنراتیو رایج در ارتباط هستند، تعیین توالی کردند و جهش‌های خودبهخودی را در نیمی از مغزهای مورد آزمایش، مشاهده کردند. جهش‌های خودبهخودی جهش‌هایی هستند که در هنگام بارداری اتفاق افتاده و از والدین به ارث نرسیده‌اند. چینری گفت:
این جهش‌ها احتمالا زمانی اتفاق می‌افتند که مغز ما در هنگام بارداری در حال رشد است، به‌عبارت دیگر این جهش‌ها آنجا منتظر نشسته‌اند تا موجب بروز مشکلاتی در زمان پیری ما شوند.
پژوهشگران از مدل‌سازی ریاضی برای نشان دادن میزان شیوع خوشه‌های سلول‌های مغزی حاوی این جهش‌ها استفاده کردند. چینری گفت:
این خطاهای ژنتیکی در DNA، هنگام تقسیم سلول‌ها رخ می‌دهند و می توانند علت این موضوع باشند که چرا با اینکه برخی افراد دارای سابقه‌ی خانوادگی ابتلا به بیماری‌هایی نظیر زوال عقل نیستند، خودشان به این بیماری‌ها دچار می‌شوند.
پژوهش‌های بیشتری لازم است تا مشخص شود که آیا این جهش‌ها در بیماران مبتلا به زوال عقل فراوانی بیشتری دارند یا نه و این خیلی زود است که بگوییم این پژوهش به تشخیص یا درمان این بیماری‌ها کمک خواهد کرد. چینری افزود:
یافته‌های ما ممکن است بتواند علت تفاوت آلزایمر و پارکینسون را توضیح دهد. خطاهای DNA در الگوهای مختلف سلول‌های مغزی ممکن است به‌صورت نشانه‌های متفاوتی از بیماری‌ها تظاهر پیدا کند.
البته پژوهشگران این جهش‌ها را در تمام نمونه‌های مغزی افراد داری زوال عقل مشاهده نکردند. شاید علت این امر آن باشد که آن‌ها فقط می‌توانستند از مناطق کوچکی از هر مغز نمونه‌برداری کنند (کل مغز در اختیار آن‌ها قرار داده نمی‌شد). آن‌ها همچنین این جهش‌ها را در مغز افراد مبتلا به پارکینسون مورد بررسی قرار ندادند، بنابراین کار زیادی لازم است تا ببینیم که آیا این تئوری در مورد بیماری پارکینسون و احتمالا دیگر بیماری‌های عصبی مشابه نیز تایید می‌شود یا نه. در واقع هنوز زود است که بگوییم این جهش‌ها علت این بیماری‌ها هستند، ولی این پژوهش تئوری جدیدی را معرفی کرده‌است که حاصل آن انجام پژوهش‌های بیشتری در این زمینه خواهد بود.
مریم صفدری
- 17
- 5
