تنوع ژنتیکی بر عمق خواب افراد تاثیر دارد

به گزارش ایسنا و به نقل ازمدیکال اکسپرس، در قرن ۲۱ هنوز هم علت این که چرا انسانها می خوابند برای دانشمندان همچون معما و یک مسأله حل نشده است.

یافته های اخیر محققان دانمارکی که در مجله "PLoS Biology" منتشر شد، نشان می دهد که خواب "فاقد حرکت سریع چشم" (nonREM) در انسان با نسخه های ژنتیکی مختلف یک ژن مرتبط است که یک کانال آب که در جریان مایعات در مغز وجود دارد را رمزگذاری می کند.

مطالعه اخیر محققان نشان می دهد که خواب امکان دارد جریان مایعات مغزی نخاعی به مغز را فعال کرده و افزایش دهد و این به آن معنا است که طی این جریان به معنای واقعی کلمه "ضایعات متابولیکی" (metabolic waste) از بین می روند. در حیوانات آزمایشگاهی، این فرآیند توسط کانال های آبی به اسم "AQP۴" انجام می شود. این چنین منافذ قابل نفوذ آب که از طریق غشای سلول (غشای پلاسمایی) های مغزی جریان دارند، آستروسیت نام دارند. آستروسیت (astrocyte) یا آستروگلیا یا اختریاخته، یاخته ای گلیایی و ستاره شکل است که تغذیه و حفاظت یاخته های عصبی را بر عهده دارد.

نقش این کانال های آب در مغز انسان و این که آیا آن ها با تنظیم خواب "فاقد حرکت سریع چشم" که به آن "خواب موج آهسته" (slow wave sleep) نیز گفته می شود، مرتبط هستند تا به حال مورد بررسی قرار نگرفته بود.

مجموعه مشترکی از تنوع ژنتیکی که با هم ترکیب میشوند ، "هاپلوتیپ" (haplotype) نامیده می شود. پیشتر نشان داده شده که چنین هاپلوتیپی (حاوی هشت نوع تنوع دی.ان.ای) بر روی تعدیل سطح AQP۴ تاثیر گذار است. در ژنتیک، یک هاپلوتیپ (haplotype) عبارت است از ترکیبی از ژن های هم ردیف (الل ها alleles) در مکان های مختلف (loci) روی کروموزوم که همراه با هم منتقل می شوند.

طی این مطالعه محققان بیش از ۱۰۰ شخص سالم را به دقت مورد بررسی قرار دادند و متوجه شدند عمق خواب موج آهسته که میتواند با تجزیه و تحلیل امواج مغزی ضبط شده در هنگام خواب اندازه‌گیری شود، بین حاملان این هاپلوتیپ و یک گروه کنترل شده تفاوت دارد. این تفاوت بیشتر در ابتدای شب که نیاز به خواب در انسان در آن هنگام در بالاترین حد خود قرار دارد، دیده شد. نکته جالب این است که دو گروه هاپلوتیپ نیز هنگامیکه به مدت دو روز کاملاً بیدار نگه داشته شدند تغیراتی در جریان مایعات از طریق کانال های آبی AQP۴ رخ داد که این موضوع نیز میتواند بر خواب انسانها بسیار تاثیر گذار باشد.

از آن جا که تنوع ژنتیکی در هاپلوتیپ AQP۴ نیز قبلاً در مطالعات پیشین با پیشرفت بیماری آلزایمر (Alzheimer's disease) مرتبط بوده است، نتیجه این مطالعه نیز امکان دارد نشان دهد که مبادله مایعات از طریق کانال های آبی AQP۴ با محور خواب (sleep- driven) میتواند با پیشرفت بیماری آلزایمر مرتبط باشد.

"سارا ماری اولو لارسن" (Sara Marie Ulv Larsen) و"سباستین کامیلو هولست" (Sebastian Camillo Holst) پژوهشگران این پژوهش گفتند برای کشف ارتباط احتمالی بیماری فراموشی و کانال های آبی AQP۴، مطالعات بیشتری نیاز است. این نخستین مطالعه ای است که نشان می دهد ژنتیک کانال های آب AQP۴ بر خواب عمیق و چگونگی مقابله ما با کم خوابی تأثیر می گذارد. این یافته ها نظریه ای مبنی بر اینکه خواب امکان دارد در تنظیم "پاک کنندگي مغز" نقش داشته باشد را برجسته می کند.