روزنامه توسعه ایرانی نوشت: از زمان حمله ۷ اکتبر حماس به اسرائیل، اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس به دفعات به تهران، ترکیه، مصر و حتی برخی مقاصد اعلام نشده، سفرهایی داشته است. او حتی در مراسم تشییع پیکر رئیس‌جمهور فقید، ابراهیم رئیسی نیز در ایران بود.
محل اقامتش در اکثر مواقع قطر بوده است. در این مدت اسرائیل دست کم ۱۰ تن از اعضای خانواده هنیه، از پسران و دختران و نوه‌های او را ترور کرده است.
برای ترور خود او اما از تمام زمان‌ها و مکان‌هایی که هنیه در آنها حضور داشت، اسرائیل یک زمان و مکان معنادار را انتخاب کرد؛ یک روز پس از مراسم تحلیف رئیس دولت چهاردهم در ایران و در قلب پایتخت ایران.
ترور اسماعیل هنیه، دیروز و در واقع یک روز پس از آنکه این رهبر شاخص مقاومت در صف اول میهمانان مراسم تحلیف رئیس جمهور ایران نشسته بود و مسعود پزشکیان را پس از سخنرانی غرا و قاطع خود در حمایت از جبهه مقاومت به آغوش کشید، ایران و منطقه را در شوک فرو بُرد.
آنچنانکه مسعود پزشکیان در واکنش به ترور او نوشت: «امروز ایران عزیز به سوگ شریک غم و شادی خود، همراه همیشگی و پرافتخار راه مقاومت، رهبر شجاع مقاومت فلسطین، شهید القدس، حاج اسماعیل هنیه نشسته است. دیروز دست فاتح او را بالا بردم و امروز باید بر روی شانه‌هایم او را تشییع کنم.»
اسرائیل همزمان فواد شکر، از رهبران حزب‌الله را نیز در حمله‌ای هوایی به بیروت، ترور کرده است. رسانه‌های اسرائیلی در پی ترور هنیه نوشته‌اند که از پنج نفر سران ارشد حماس، تنها دو نفر دیگر در لیست ترور باقی مانده‌اند؛ خالد مشعل و یحیی سنوار.
ترور هنیه اما تفاوتی عمده با سایر ترورهایی که اسرائیل علیه رهبران مقاومت ترتیب داده، دارد. این برای اولین بار است که تل‌آویو یک رهبر رده‌بالای مقاومت را در تهران ترور می‌کند و با توجه به پیام‌هایی که از آن مستفاد می‌شود، باید گفت هدف این ترور، بیش از آنکه هنیه باشد، تهران بوده است!
اولین سنگ تل‌آویو پیش پای دولت جدید در تهران
پس از پیروزی مسعود پزشکیان در انتخابات ریاست جمهوری ایران، تحلیلگران اسرائیلی آن را خبری ناگوار برای اسرائیل تفسیر کردند؛ با این توضیح که انتخاب سعید جلیلی، اجماع‌سازی علیه ایران را تسهیل می‌کرد؛ اما اکنون با روی کار آمدن یک دولت میانه‌رو در ایران که می‌خواهد به سوی کاهش تنش با غرب حرکت کند، کار برای اسرائیل به مراتب سخت‌تر خواهد شد.
اظهارات مسعود پزشکیان در مراسم تحلیف خود موید این تفسیرها بود. او در سخنرانی آیین سوگند ریاست‌جمهوری، برای گفت‌وگو جهت مدیریت تنش اعلام آمادگی و تصریح کرد که «فرصتی نو پیش روی ایران و جهان است.»
روی کار آمدن یک دولت اصلاح‌طلبِ معتدل امیدها برای حل دست کم بخشی از تنش‌ها با آمریکا و غرب زنده کرد. در آن سو، زمزمه‌ها از بالا رفتن احتمال پیروزی کامالا هریس بر این امیدها افزوده است. اسرائیل اما با این ترور، اولین جبهه را به روی دولت نو در تهران گشود. احمد زیدآبادی در تحلیل خود از اقدام اسرائیل نوشته است: «اسرائیل به احتمال زیاد می‌توانست هنیه را در قطر یا ترکیه هم ترور کند، اما به عمد تهران را انتخاب کرد به عنوان اقدامی از هر جهت تحریک‌آمیز.»
او ادامه داده: «اسرائیل به احتمال بسیار، در زمان‌های دیگر هم می‌توانست هنیه را ترور کند، اما به عمد، عملیات ترور را شب بعد از مراسم تحلیف دکتر پزشکیان انتخاب کرد تا دولت جدید را با بحران و آشفتگی و سردرگمی از همان ابتدای کارش روبرو کند.»
پس از روزها جشن انتخاباتی، تنفیذ و تحلیف در ایران، حالا دولت نو نخستین روزهای فعالیتش را با سه روز عزای عمومی آغاز می‌کند.
در فضای مجازی بخشی از اظهارات محمدجواد ظریف در میزگرد سیاسی انتخاباتی مربوط به تاریخ ۲۹ خرداد بازنشر می‌شود. در آن میزگرد ظریف یادآوری می‌کند که بایدن قرار بود به برجام بازگردد اما اسرائیل فخری‌زاده را ترور کرد و مجلس هم با قانون اقدام راهبردی مانع برگشت بایدن به برجام شد.
با این یادآوری، تحلیلگران تاکید می‌کنند که یکی از پیام‌های عملیات تروریستی اخیر اسرائیل در تهران در واقع اراده سرسختانه آن در جلوگیری از حصول هر نوع توافقی میان ایران و طرف غربی است.
فریدون مجلسی، تحلیلگر و دیپلمات بازنشسته در این باره به رویداد۲۴ گفته است: «در اولین روز رسمیت ریاست جمهوری آقای پزشکیان، چنین اتفاقی می‌تواند آثار خبری منفی برای دولت به همراه داشته باشد. به طور کلی این اتفاق ورود آسان پزشکیان به سیاست خارجی را سخت می‌کند.»
عبور دوباره از خطوط قرمز ایران پس از ۱۳ آوریل
پیام دیگر ترور رهبر ارشد حماس در تهران، عدم بازدارندگی حمله ۱۳ آوریل ایران به اسرائیل است. ابتدای سال حمله هوایی اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق منجر به شهادت یک فرمانده ارشد و چند نیروی سپاه پاسداران شد. اسرائیل پیشتر نیز به دفعات نیروهای سپاه پاسداران در سوریه و مناطق دیگر را هدف گرفته و به شهادت رسانده بود.
این بار اما حمله به یک مرکز دیپلماتیک ایران، عبور از خط قرمز تهران بود. عبور از این خط قرمز، ایران را ناگزیر کرد تا یک گام از صبر استراتژیک فراتر رفته و اقدام به عملیات تلافی‌جویانه کند.
از این رو طی عملیات وعده صادق، اقدام به حمله موشکی و پهپادی به اسرائیل کرد. گرچه آن حمله تلفاتی در اسرائیل نداشت و گزارش‌های موثقی از خسارات قابل توجه نیز ارائه نشد اما به هر ترتیب تابوی حمله به خاک اسرائیل، آن هم از سوی ایران شکسته شد.
اکنون اما اسرائیل یک بار دیگر از خط قرمز ایران عبور کرده است. این بار حتی پا را فراتر گذاشته به نحوی که میهمان ایران را در قلب تهران ترور کرده است. این ترور حاکی از این است که حمله ۱۳ آوریل، نتوانسته هشدار لازم را به اسرائیل بدهد؛ به نحوی که رژیم تل‌آویو عبور از خطوط قرمز تهران را توام با عواقب سنگین برای خود ارزیابی کند.
نفوذی‌ها «همچنان» مشغول کارند!
ترور رهبر ارشد حماس در تهران، از منظر باگ‌های امنیتی و اطلاعاتی ایران نیز بسیار مورد توجه قرار گرفته است.
گزارش‌های اولیه حاکی از این بود که هنیه ساعت دو نیمه نیمه شب در محل اقامتش در تهران بر اثر اصابت پرتابه کشته شده است. بنا بر همین گزارش‌ها او در یکی از اقامتگاه‌های ویژه جانبازان در شمال تهران مستقر بوده است.
انتظارها بر این است که حفاظت از میهمانان خارجی در بالاترین سطح صورت پذیرد؛ به ویژه که آن میهمان یکی از رهبران ارشد مقاومت و در لیست ترور اسرائیل بوده است.
اسرائیل اما با ترور او، به سیاق گذشته، یک بار دیگر توان امنیتی ایران را به چالش کشیده و با سوالات بسیاری رو به رو کرده است.
علی مطهری، نماینده ادوار مجلس در همین باره در توئیتر نوشت: «ترور و شهادت مجاهد بزرگ، اسماعیل هنیه مایه تعجب نیست؛ زیرا حیات صهیونیست ها از ابتدا وابسته به ترور بوده است. آنچه مایه تعجب است این است که چرا باید محل اسکان او به عنوان مهمان در تهران برای صهیونیستها مشخص باشد؟»
در ساعات اولیه ترور، المیادین به نقل از یک منبع ناشناس مدعی شد که «شهادت اسماعیل هنیه در تهران با شلیک موشک از کشوری دیگر بوده و از داخل ایران انجام نشده است.»
ساعاتی بعد اما شبکه ۱۲ اسرائیل در گزارشی ادعا کرد «بر خلاف اخبار منتشر شده، موشکی که هنیه را هدف قرار داده از داخل ایران شلیک شده است و نه خارج از آن»!
حسینعلی حاجی، دلیگانی نماینده مجلس نیز در این باره به «دیده‌بان ایران» تاکید کرده که «در حادثه شهادت اسماعیل هنیه نمی‌توان احتمال ایفای نقش افراد نفوذی را رد کرد.»
کماکان زیر چتر حمایتی آمریکا
محمدجواد ظریف با تاکید بر اینکه «نتانیاهو منطقه و جهان را به سوی پرتگاه فاجعه پیش می‌برد»، تصریح کرده: «ایالات متحده و اتحادیه اروپا باید تاکنون متوجه شده باشند که بقای نتانیاهو در گرو کشتار، تخریب و هرج و مرج است.»
او اضافه کرده: «جهان نباید اجازه دهد که اهداف ویرانگر نتانیاهو محقق شود.»
واکنش آمریکا به اقدام تروریستی اخیر اسرائیل اما حاکی از این است که این رژیم کماکان تحت حمایت و حفاظت ایالات متحده است.
پیش از برگزاری مراسم تحلیف مسعود پزشکیان در ایران، ودانت پاتل، معاون سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در پاسخ به سوال خبرنگاری که مدعی تهدید ایران در تنش‌ها و درگیری‌ها میان اسرائیل و حزب‌الله شد، گفت که «اسرائیل حق دفاع از خود نه تنها در مقابل تروریسم بلکه بازیگران مخرب مانند حکومت ایران را دارد. بدون شک آمریکا از نزدیک این شرایط را دنبال خواهد کرد.»
پس از ترور هنیه، لوید آستین، وزیر دفاع امریکا اظهار کرد که «در صورت حمله به اسرائیل، از آن دفاع خواهیم کرد.»
لزوم چاره‌اندیشی عاجل برای مهار اسرائیل
ذیل تمام این تحلیل‌ها اما هشدار اصلی تحلیلگران و سیاسیون در پی ترور اسماعیل هنیه بر چاره‌اندیشی عاجل برای مهار اسرائیل است.
در چنین شرایطی ایران برای نیفتادن در دام جنگ، یا ناگزیر به ادامه سیاست صبر استراتژیک است و یا عملیاتی شبیه به آنچه ۱۳ آوریل انجام داد.
تحلیلگران تاکید می‌کنند که نتانیاهو برای ماندن در قدرت، نیازمند بحران است. ایران اما برای ثبات و حفظ قدرت خود، نیازمند آرامش و امتناع از تنش و درگیری است.
ترورها و پیشروی قصاب غزه در جنایات و تداوم جنگ اما اوضاع را پیچیده و هر لحظه را غیرقابل پیش‌بینی کرده است.
انتظارها از ایران این است که بدون افتادن آتش جنگ به دامن کشور، مانع عبورهای مکرر تل‌اویو از خطوط قرمز تهران شود؛ با این حال اما تحلیلگران هشدار می‌دهند که ممکن است ترور هنیه، اوضاع را از کنترل خارج کند و مقدمه‌ای شود بر گستردگی جنگ در منطقه!
نتانیاهو با ترور اسماعیل هنیه در تهران؛ به ابعاد تنش در منطقه دامن زد
بامداد روز گذشته (چهارشنبه) خبری مبنی بر ترور اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی حماس در شمال تهران منتشر شد که مانند یک بمب خبری عمل کرد و سریعاً به تیتر یک رسانه‌های جهان قرار گرفت. بر اساس داده‌های اولیه، هنیه که روز سه‌شنبه برای شرکت در مراسم تحلیف مسعود پزشکیان، رئیس جمهوری کشورمان وارد تهران شده بود، پس از بازگشت از این مراسم در اقامتگاهی که برای وی در نظر گرفته شده بود اسکان پیدا کرد اما در بامداد ۳۱ جولای به دلیل اصابت یک پرتابه مورد هدف قرار گرفت و به همراه محافظش شهید شد.
واکنش‌های جهانی
علاوه‌بر واکنش مقامات کشورمان در قبال این اقدام که نخستین متهم آن را اسرائیل اعلام کرده‌اند، مقامات کشورهای دیگر هم در این راستا واکنش‌های شدیداللحنی به این ترور داشتند.
انور ابراهیم، نخست‌وزیر مالزی گفت که ترور اسماعیل هنیه، نخست وزیر سابق فلسطین، قتلی نفرت‌انگیز با هدف متوقف کردن مذاکرات آتش‌بس در غزه است که از سال گذشته تاکنون ادامه دارد.
نجیب میقاتی، نخست وزیر لبنان هم گفت که به شدت ترور اسماعیل هنیه را محکوم می‌کنیم و معتقدیم که چنین اقدامی خطری جدی درباره گسترش دایره نگرانی‌ها است.
رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه نیز اظهار کرد که ترور هنیه اقدامی نفرت‌انگیز با هدف تضعیف آرمان فلسطین، مقاومت باشکوه غزه و مبارزه حق طلبانه برادران فلسطینی ما است.
میخائیل بوگدانوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه اعلام کرد که ترور اسماعیل هنیه یک «جنایت سیاسی کاملا غیرقابل قبول» است. همچنین کرملین ترور را محکوم کرد و از سوی دیگر کنستانتین کوساچف، نایب رئیس شورای فدراسیون روسیه هم درباره حملات اسرائیل که بیروت و تهران را هدف قرار داد، گفت که انتظار می‌رود که نفرت متقابل در خاورمیانه تشدید شود.
محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، نخست وزیر و وزیر خارجه قطر هم در خصوص این اقدام گفت: «ترورها و تشدید تنش این سوال را ایجاد می‌کند که چگونه مذاکراتی انجام می‌شود که طرفی در آن کسی را که با آن مذاکره می‌کند، می‌کشد. صلح منطقه‌ای و بین‌المللی شرکای جدی و موضعی علیه بی‌توجهی و نادیده گرفتن جان مردم می‌طلبد».
گردان‌های شهید عزالدین القسام هم در بیانیه‌ای تاکید کردند که عملیات جنایتکارانه ترور اسماعیل هنیه آن هم در قلب پایتخت ایران رویدادی متفاوت و مهم است که نبرد را وارد ابعاد جدیدی می‌کند.
وزارت امور خارجه پاکستان نیز با صدور بیانیه‌ای ترور رئیس دفتر سیاسی حماس در تهران را محکوم کرد و به خانواده وی و مردم فلسطین تسلیت گفت. وزارت خارجه سلطنت عمان هم در بیانیه ای ترور «اسماعیل هنیه» رئیس دفتر سیاسی جنبش مقاومت اسلامی فلسطین (حماس) در تهران را به شدت محکوم کرد.
همچنین وزارت خارجه عراق، مصر، سوریه، اردن، الجزایر، چین و قطر هم با انتشار بیانیه‌های جداگانه این اقدام را محکوم کردند و نسبت به تشدید تنش در خاورمیانه هشدار دادند. در این راستا اما مقامات و کشورهای غربی هم ساکت ننشستند. سباستین فیشر، سخنگوی وزارت امور خارجه آلمان اعلام کرد که «جلوگیری از هرگونه تشدید تنش و رویارویی منطقه‌ای ضروری است». وی اظهار کرد که «ما از تمامی طرف‌ها می‌خواهیم تا حداکثر خویشتن‌داری را پیشه کنند و منطق اقدامات تلافی‌جویانه مسیر غلطی است».
پیتر استانو، سخنگوی ارشد سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا ترور «اسماعیل هنیه» در تهران را اقدامی فراقانونی و مردود خواند و افزود که گزارش‌ها درباره این رویداد را از نزدیک دنبال می‌کند.
جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجه اتحادیه اروپا هم طی یک کنفرانس خبری در جریان سفر به هانوی، پایتخت ویتنام بیان کرد که « باید به دنبال راه‌هایی برای تنش‌زدایی و اجتناب از جنگ باشیم زیرا جنگی گسترده‌تر بر کل منطقه و فراتر از آن تاثیر خواهد گذاشت».
مقامات استرالیا هم مانند سایر کشورهای غربی نسبت به این موضوع واکنش نشان دادند اما صرفاً به صدور هشدار برای جلوگیری از هرگونه تنش در خاورمیانه بسنده کردند.
چرا ترور در خاک ایران؟
آنچه به عنوان یک سوال مهم پس از ترور اسماعیل هنیه مطرح می‌شود این است که چرا در شرایط کنونی اسرائیل دست به چنین اقدامی آن هم در خاک ایران زده است؟ واقعیت این است که تل‌آویو به هر ترتیب قصد دارد که خود را مسئول این ترور به دنیا معرفی نکند. در این راستا آنا اوکولووا، یک سخنگوی ارتش اسرائیل در پی ترور اسماعیل هنیه گفت که اسرائیل مسئولیت ترور رئیس دفتر سیاسی حماس را بر عهده نمی‌گیرد. خبرگزاری اسپوتنیک هم گزارش داد که اوکولووا در پاسخ به سوالی مبنی بر این که آیا تل‌آویو مسئولیت این اقدام را بر عهده می‌گیرد یا خیر صراحتاً این اقدام را رد کرده است. رسانه‌های عبری نیز گزارش دادند که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل به وزرا دستور داده درباره ترور اسماعیل هنیه صحبتی نکنند و به آن نپردازند و نوعی سکوت سراسری را برای تمام سطوح سیاسی و امنیتی تجویز کرده است.
از سوی دیگر ایالات متحده هم در خصوص ترور هنیه سعی دارد که به نوعی خود را به بی‌اطلاعی بزند. به عنوان نمونه آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا در جریان حضور در نشستی در سنگاپور، از اظهارنظر مستقیم درباره ترور رهبر سیاسی جنبش حماس در تهران امتناع کرد و صرفا به بیان اینکه از این مساله بعداً مطلع شده است، کفایت کرد. بلینکن در ادامه مدعی شد که آمریکا از برنامه ترور اسماعیل هنیه آگاه نبوده یا در آن دخالتی نداشته است. او اما در این کنفرانس مطبوعاتی اعلام کرد که «هیچ چیزی از اهمیت دستیابی به آتش‌بس که آشکارا به نفع گروگان‌ها و بازگرداندن آنها به خانه، و به نفع فلسطینی‌هایی که هر روز به شدت رنج می‌برند، کم نمی‌کند و اساساً صلح را باید یک ضرورت منطقه‌ای دانست».
با تمام این تفاسیر مولفه‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد ایالات متحده و اسرائیل در این خصوص با یکدیگر هماهنگ بودند و در این میان سلسله اقداماتی را در دستور کار خود قرار داده‌اند. در اولین اقدام، ما شاهد آن بودیم که سه‌شنبه شب اسرائیل به صورت علنی و مستقیم جنوب بیروت را مورد هدف قرار داد و علناً مسئولیت آنرا به عهده گرفت. خبرگزاری ملی لبنان در این خصوص اعلام کرد که هدف حمله اسرائیل منطقه‌ای در اطراف دفتر شورای رهبری حزب‌الله در محله «حاره حریک» پایتخت این کشور بوده است. ساعاتی بعد هم اسرائیل مدعی شد که فوأد شکر، یکی از فرماندهان نظامی بلندپایه حزب‌الله در این عملیات ترور شده است.
ساعاتی بعد هم منابع عراقی اعلام کردند که ایالات متحده مواضع حشدالشعبی عراق را در استان بابل مورد هدف قرار داده است. اخبار تکمیلی نشان داد که این حملات توسط پهپادها و جنگنده‌های آمریکا تحت عنوان «ائتلاف بین‌المللی» انجام شده که علاوه بر انهدام انبارهای این جنبش، تعدادی هم تلفات انسانی در بر داشته است. سپس ترور هنیه در بامداد روز گذشته (چهارشنبه) اتفاق افتاد که اگر تمام این موارد را کنار یکدیگر قرار دهیم به خوبی می‌بینیم که یک هماهنگی در پشت پرده میان تل‌آویو و واشنگتن وجود داشته است.
این سلسله اقدامات در حالی رخ می‌دهد که اساساً تمام تحلیلگران غربی و عربی معتقدند که نتانیاهو به دنبال آن است تا نزاع و تنش در مقیاس بزرگتر را در خاورمیانه به راه بیندازد که در وهله اول آمریکا وارد میدان شود و در وهله دوم این روند تا ماه نوامبر ادامه داشته باشد تا در نهایت خروجی انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده مشخص شود و شاید در آن زمان نتانیاهو بتواند با کارت دونالد ترامپ، حداقل یک توافق آتش‌بس در غزه را به نفع خود عملیاتی کند. حال باید دید که این سناریوچینی نتانیاهو تا چه حد می‌تواند بحران را تعمیق بخشد.
محبوبه ولی | رامین پرتو
- 9
- 6
