گاف‌ها و سوتی‌های ابراهیم رئیسی | واکنش جالب کاربران در شبکه‌های اجتماعی به سوتی‌های رئیسی

به گزارش رویداد ۲۴، چند روز پیش کلیپی از ابراهیم رئیسی منتشر شد که در آن پس از سخنان فردی که از مشکلات اقتصادی می گفت، از او می پرسد آیا ناهار خورده است؟ البته اصل ماجرا این بود که ابراهیم رئیسی از فردی که نامه های مردمی را می گیرد، این چنین سوالی می پرسد اما در شبکه های اجتماعی ماجرا اینگونه مطرح شد که رئیس جمهور در واکنش به یک کارآفرین چنین سوالی مطرح کرده است و همین مسئله هزاران شوخی در فضای مجازی با رئیس جمهور شد که تصاویر او را در موقعیت های مختلف نشان می داد که به افراد مختلف ناهار تعارف می کند. البته سخنان رئیس جمهور در موقعیت های مختلف و واکنش های او به اتفاقات مختلف هم عاملی بود که به فراگیر شدن این فضا دامن می زد؛ چنانچه در یک مورد رئیسی« مقدس اردبیلی» و« محقق اردبیلی» را دو نفر پنداشته بود تا مدتی سوژه شبکه های اجتماعی بود. بیگدلی فعال سیاسی اصلاح طلب در مطلب طنزی نوشته بود« هفته بعد که زنجان تشریف می آورید حتما بخاطر بسپارید که شیخ اشراق، شیخ شهید، شیخ مقتول، شیخ شهاب و شهاب الدین سهروردی اسم یک نفر است»

در مورد دیگر در یک سفر استانی، وقتی دختری به رییس جمهور خوش آمد می گفت، آغاز سخنانش اسم خود را گفت، با این حال وقتی حرف های او تمام شد ، رئیسی از او می پرسید اسمت چیست!! در موارد دیگر اشتباهات لفظی ابراهیم رئیسی و استفاده از الفاظی مثل« مگاواماتا» به جای« مگا وات» حتی دستمایه شوخی در صداوسیما شد.« لوکوموتیر»( به جای لوکوموتیو)،« شیخ طوطی»( به جای شیخ البوطی یا شیخ بوطی) و« پرپکانی»( به جای پروپاگاندا) از دیگر سوتی ها بود.

چندی پیش هم یک شوخی با سفر رئیس جمهور به روسیه، حاشیه ساز شد. زینب موسوی بلاگر اینستاگرامی با سفر رئیسی به روسیه شوخی کرد که به شدت مورد انتقاد اصولگرایان تندرو قرار گرفت تا جایی که صفحه شخصی او به خاطر ریپورت دسته جمعی مدتی بسته شد.

شوخی با رئیس جمهور فقط منحصر به رئیسی نیست و در همه جای جهان سابقه داشته است. مثلا در آمریکا گفته می شد که دونالد ریگان گاف های بسیاری می داده است، به همین دلیل تیم ارتباطات او حتی جامعه شناسان و استادان ارتباطات را به کار گرفتند تا ایراد رئیس جمهور را اصلاح کنند یا به کمترین حد برسانند

حسن روحانی هم مثل ابراهیم رئیسی زمانی مسوولیت قوه مجریه کشور را بر عهده داشت که مثل همین دوران، شبکه های اجتماعی فراگیر شده بود. در دوران اول ریاست جمهوری او، منتقدان به روحانی به کنایه،« حسن کلیدساز» می گفتند. این جمله کنایه ای بود به کلیدی که او در جریان تبلیغات انتخاباتی با خود همراه داشت.

در مورد دیگر بعد از اینکه حسن روحانی گفت صبح جمعه از افزایش نرخ بنزین با خبر شده، بار ها و بار ها با این مسئله شوخی شد. جمعی از اصولگرایان نیز طنز مشهوری به نام« دکتر سلام» می ساختند که مسئله اصلی آن مسخره کردن رئیس جمهور بود. این برنامه با لوگوی بنفش منتشر می شد و پر بود از کنایه به دولت روحانی. تلفظ واژه هایی همچون« آب آشامیدنی» و« درصد» هم چندین بار سوژه کاربران شبکه های اجتماعی بود که البته اشتباهات لپی محسوب می شدند و برای هر فردی ممکن بود پیش بیاید اما درباره ابراهیم رئیسی موضوع فراتر از« اشتباهات لپی» بود؛ چنانکه این خطاها فضایی ایجاد می کرد که دانش رئیس جمهور را محل سوال قرار می داد و حتی موجب انتقاد نمایندگان مجلس شد و احمدی بیغش در مجلس خطاب به رئیسی گفته بود:« ضعف شدید در ادبیات گفتمانی جنابعالی در عرصه های مختلف، به هیچ وجه قابل توجیه نبوده و دستاویز قرار گرفتن این ادبیات در شبکه های متعدد اجتماعی و رسانه های داخلی و خارجی زیبنده کشور نیست. شایسته است هر چه سریع تر نسبت به اصلاح این روند اقدام کنید.»

احمدی نژاد هم بار ها و بار ها در شبکه های اجتماعی، سوژه شوخی کاربران قرار گرفته بود. به گزارش رویداد۲۴ در دوران احمدی نژاد، پیامک مهمترین شیوه شوخی با رفتار سیاستمداران بود. یکی از مهمترین شوخی هایی که با احمدی نژاد می شد، شوخی با شباهت های احمدی نژاد با سریال یوسف پیامبر بود. بخش عمده مخاطبان معتقد بودند این سریال برای تبلیغ بیشتر احمدی نژاد ساخته شده است و سعی می کردند با مسائلی مثل پوشش متفاوت احمدی نژاد شوخی کنند.

حتی هنگامی که در سریال یوسف به ولایت های مختلف می رفت و به نیابت از پوتیفار به مشکلات رسیدگی کند، مردم این طنز را با سفرهای استانی احمدی نژاد تطابق داده بودند و می گفتند« سفرهای استانی یوزارسیف»

نوع انگلیسی حرف زدن احمدی نژاد و استفاده از واژه« وان دقیقه» یا جواب به احوالپرسی مدودوف رییس جمهور وقت روسیه با کلمه« یس» از سوتی های او بود. در مورد دیگر او برای نابینایان دست تکان می داد.

احسان پیربرناش طنزپرداز زمانی گفته بود« راحت ترین دوره نه تنها برای من بلکه برای تمام طنزپردازان، دوران احمدی نژاد بود و بسیاری در آن دوره طنزنویس شدند چرا که سوژه زیاد بود و مشکلات و نقل قول هایی که سوژه های خوبی برای نوشتن بودند. صحبت هایی که اگر گوینده آنها را نمی شناختی فکر می کردی برای طنز نوشتن گفته شده اند.»

قبل از ریاست جمهوری احمدی نژاد، شوخی با رئیسان جمهور صرفا در ادبیات شفاهی مردم بود و مجله طنز گل آقا( که تنها مجله ای بود که طنز سیاسی منتشر می کرد ) برای شوخی با رئیس جمهور ، عموما با معاون اول او شوخی می کردند. کیومرث صابری فومنی گفته بود بسیاری از سوژه های طنز را خود مرحوم حسن حبیبی از جلسات هیات دولت به او می داده و آنها آن را تبدیل به کاریکاتور می کردند. البته این طنز تنها محدود به مجله« گل آقا» بود و به خاطر اعتبار خود مرحوم صابری فومنی بود که تا این اندازه شوخی با مسئولان تحمل می شد؛ چه آنکه صابری فومنی نه تنها نزد اعضای دولت، بلکه نزد آیت الله خامنه ای رهبر انقلاب هم جایگاه ویژه ای داشت؛ اگر زمانی مرحوم علی اکبر سعیدی سیرجانی از شرایط زندان خود گلایه داشت، انتقادها را در نامه ای از طریق صابری فومنی به آیت الله خامنه ای منتقل کرده بود؛ هرچند جوابی که گرفته بود، برایش خوشایند نبود، اما نکته این است که تحمل نشریه گل آقا عمدتا به خاطر جایگاه خاص مدیر مسئول آن بود.

با گسترش شبکه های اجتماعی و ظهور رسانه هایی که مدیریت آن در اختیار حکومت ها نیست، طبیعتا حجم شوخی هایی که می شود، بیشتر شده است. این در حالیست که خود ابراهیم رئیسی در ایجاد چنین فضایی نقش ویژه ای دارد و تصور افرادی که مخاطب برخی سخنرانی ها یا اظهارنظرهای او هستند، بر این است که او توانایی درک موقعیت را ندارد و به همین علت خودش سوژه طنز می شود. برخی معتقدند شوخی با رئیس جمهور اشتباه است و بعضی دیگر معتقدند این کار هیچ ایرادی ندارد. حقیقت آن است که شوخی و طنز تا زمانی که از دایره هنجارها خارج نشود و به هتک حرمت اشخاص نینجامد، هیچ ایرادی ندارد و سابقه تاریخی ایران و ظهور چهره هایی مانند کمال خجندی، عبید زاکانی، میرزا حبیب اصفهانی، سید اشرف الدین گیلانی، ایرج میرزا، رسول پرویزی، ایرج پزشکزاد، محمدعلی جمالزاده، ابوالقاسم حالت و ... نشان می دهد ژانر طنز در ایران سابقه تاریخی داشته است؛ کما آنکه برخی معتقدند طنز در حقیقت انتخاب زبانی بوده تا بتوان توسط آن به مسائلی همچون استبداد و بی عدالتی و ظلم و ... پرداخت و به عقوبت سختی هم گرفتار نشد؛ البته در برخی موارد نویسندگانی هم بودند که این اقبال را نیافتند که دچار عقوبت نشوند؛ آنچنانکه برای جلوگیری از نوشته های اشرف الدین گیلانی، او را در عین سلامت به تیمارستان فرستادند!

نعمت الله فاضلی محقق اجتماعی معتقد است شوخی برای ایرانیان تنها جنبه سرگرمی ندارد، بلکه از آن برای بیان مسایل انسانی و اجتماعی و حل معضلات و معضلات زندگی خود استفاده می کنند. او در گفت وگویی با روزنامه شهروند داشته گفته است:« شوخ طبعی نوعی ژنتیک فرهنگی ایرانیان است؛ یعنی با استمرار تاریخی شوخ طبعی در زندگی و شخصیت ایرانی، رمزگان و راهبردهای گوناگون شوخ طبعی به نحوی در وجود ایرانیان استقرار یافته که گویی بخشی از فیزیولوژی و طبیعت ثانویه ما شده است، به طوری که گرایش ایرانیان به طنز را می توان بیشتر به ناخودآگاه ضمیر جمعی آنان نسبت داد.»

در حالت طبیعی برخی اتفاقات در جامعه باید پیامدهای بسیار سنگینی داشته باشد؛ مثلا اصلاً شهروندی علاقه ندارد ببیند رئیس جمهور کشورش واژه« پروپاگاندا» را نتواند درست تلفظ کند و به آن« پرپکانی» بگوید یا ببیند که گوینده واژه هایی همچون« لوکوموتیر» و« مگاواماتا» رئیس جمهور باشد. در حالت طبیعی اولین مواجهه با چنین اتفاقاتی طرح این سوال است که چگونه فردی با چنین صفاتی رئیس جمهور شده است! و احتمالا با ادامه گاف هایی از این دست، انتقادها افزایش می یابد ، اما تجربه نشان داده در ایران هرچقدر گاف ها بیشتر باشد، دستمایه شوخی نیز بیشتر است؛ شاید همین موضوع عاملی باشد که گوینده به دنبال« رفع مشکل» نباشد و گستردگی طنز را به مثابه« تخریب شخصیتی خود توسط مخالفان» بپندارد. البته این نکته به مشاوران فرد و القای این دیدگاه به او نیز بستگی دارد.

محمدسعید ذکایی جامعه شناس معتقد است مردم تلاش می کنند با هر چیزی که ظرفیت به شوخی کشانده شدن داشته باشد، شوخی کنند و جوک ولطیفه بسازند. به عنوان مثال از سیاستمداران در انتخاب های سیاسی، شخصیت های کمیک می سازند. تمایل فزاینده و طولانی مدت بعضی سیاستمداران را به قدرت مسخره می کنند، از گرانی ها و مشکلات اقتصادی جوک می سازند و درواقع با این شیوه نقص ها و نگرانی های اجتماعی را دوباره برجسته می کنند. بدیهی است که شیوه این برجسته سازی آگاهانه نیست، یعنی مردم ناگهان تصمیم نمی گیرند که حالا مشکلات را به زبان طنز بازگو کنیم تا آنها را برطرف کنند. در فضای گفتمانی ایجادشده در زمان انتخابات، به واسطه ایجاد رقابت میان دست کم دو گفتمان رقیب در انتخابات و به این علت که معمولا فضای بازتری در جامعه ایجاد می شود ، این امکان بیش از پیش برای مردم فراهم است تا با مشکلات و موضوع های مورد توجه شان شوخی کنند.»

پ.ن:

 سوتی، سوتی می‌آورد. معنی این جمله آن است که وقتی سیاستمداری سوتی بدهد اعتماد به نفس خود را به تدریج از دست خواهد داد و باز هم در جایی دیگر سوتی خواهد داد. عین تیم والیبال که وقتی چند امتیاز پشت سر هم از دست می‌دهد با باختن اعتماد به نفس، بازی را از کف خواهد داد. در این مواقع، مربی باید وقت استراحت بگیرد و با گفت‌وگو و ارایه راهکار این روند را متوقف کند.