مقابله با بدحجابی که تحت عنوان امر به معروف و نهی از منکر اما توام با خشونت و اعمال محدودیت راه افتاده، انگار به این سادگی‌ها تمام نخواهد شد. چند هفته‌ای می‌شود که شاهدیم گشت‌های ارشاد فعالانه‌تر از قبل عمل کرده است از تیراندازی در بوستان پردیسان گرفته تا تلاش برای زیر گرفتن مادر یک دختر به اصطلاح بدحجاب و… به برکت فضای مجازی اما ویدئوها و عکس‌ها و اخبار این‌طور برخوردها به مردم رسیده و احساسات آنها را جریحه‌دار کرده است. نارضایتی و خشمی که این رویه در دل جامعه ایجاد کرده را نیز هم در فضای مجازی و هم در عالم واقع و به واسطه تکرار برخوردهای مردم با گشت‌های ارشاد، مشاهده می‌کنیم.
اینکه اوضاع فعلی عامدانه و برای مشغول کردن مردم به چالشی غیر از چالش اصلی، یعنی وضعیت اسفناک معیشتی‌شان ایجاد شده یا ناخواسته پدیده آمده است، بحث مفصلی است اما شاهدیم که در این چند هفته بسیاری از رسانه‌ها، سیاسیون و فعالان مذهبی نسبت به تبعات ادامه این رویه هشدار داده و سعی کرده‌اند که از موضع دلسوزی هم که شده درباره زیان‌های افزایش نارضایتی در جامعه توضیح دهند و مسوولان را متوجه خطای خود کنند.
برخی از آقایان اما اصلا قصد ندارند که اوضاع را درک کرده یا متناسب با شرایط موضع‌گیری و اظهارنظر کنند. اول از همه هم رییسی است که در هفته‌های اول با تاکید بر لزوم رعایت دقیق مصوبه سال ۸۴ شورای عالی انقلاب فرهنگی به حواشی دامن زد. او همین دیروز هم در دیدار با اعضای ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر بدون هیچ توصیه‌ای در باب استفاده از شیوه‌های اقناعی و پرهیز از خشونت و… تاکید کرد که «دولت مصمم به امر به معروف و نهی از منکرات در مسائل اقتصادی و اجتماعی است»
این رویکرد را البته در مواضع برخی دیگر هم شاهدیم. مثلا آیت‌الله اراکی، عضو خبرگان گفته که «نباید با فضاسازی تبلیغاتی، از دین و اجرای قوانین الهی مانند عفاف و حجاب کوتاه بیاییم» یا حمیدرضا ترقی، قائم‌مقام حزب موتلفه معتقد است که «ساخت و انتشار کلیپ‌های تحریک‌کننده علیه گشت ارشاد در اوج موفقیت دیپلماسی ایران، توطئه دشمنان برای کم‌رنگ کردن موفقیت‌های نظام در جهان است» و اصرار دارد که «نباید عقب‌نشینی کرد!»
درباره عواقب ادامه این رویه و پافشاری بر یک شیوه غلط واقعا حرف تازه‌ای نمانده و هرآنچه که شرط بلاغ است را طی هفته‌های اخیر به کرات گفته‌ایم. با این حال نمی‌توان ساکت ماند و ناظر بود که برخی چطور به جای پرداختن به مسائل و معضلات اصلی مردم و مملکت، روی این موضوع تمرکز کرده و بدتر اینکه با سماجت بر استفاده از شیوه امتحان پس‌داده و ناموفق و غلط خود، آب به آسیاب دشمن ریخته و بر حجم نارضایتی عمومی می‌افزایند. از این رو در گفت‌وگو با کارشناسان درباره تبعات ادامه این روش‌ها گفت‌وگو کرده‌ایم.
بهتر است برخی سکوت کنند
جلال جلالی‌زاده، نماینده پیشین مجلس و عضو حزب اتحاد ملت به «جهان‌صنعت» گفت: «در بحث موافقت یا مخالفت با حجاب باید به این اصل توجه داشته باشیم که در امر پذیرش دین هیچ اجباری نیست. وقتی هم که در اصل پذیرش دین اجباری نیست، کسی نمی‌تواند دیگری را مجبور به انجام یا پذیرش فروع دین کند. از طرف دیگر می‌دانیم که مردم نسبت به هر آنچه که از آن منع شوند، حریص‌تر می‌شوند. لذا وقتی مردم احساس کنند که مسوولان می‌خواهند با زور و اجبار در امر حجاب برخورد کنند، واکنش نشان می‌دهند. الان دیگر مثل قرون گذشته نیست که زندگی عشایری و روستایی باشد یا زنان مثل قبل ناآگاه باشند و مردسالاری حاکم باشد، امروزه زنان خود را از مردان کمتر ندانسته و از نظر پذیرش مقررات و اعتقادات برای خود شخصیت قائل هستند لذا اگر کسی بخواهد با اجبار حجاب یا هر امری را برقرار کند، مردم عکس‌العمل منفی نشان می‌دهند و این تبدیل به یک مبارزه می‌شود. از این رو است که حتی افرادی که خودشان دارای حجاب هستند برای نشان دادن اعتراض و زدن ساز مخالف به نحو دیگری رفتار می‌کنند.
او معتقد است: «اگر مسوولان و مقامات در این مورد کمتر اظهارنظر و موضع‌گیری کنند، به نفع خودشان و جامعه خواهد بود.»
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب تاکید کرد: «در این شرایط اظهاراتی مثل اینکه عقب‌نشینی نمی‌کنیم یا کوتاه نخواهیم آمد و… قطعا نتیجه معکوس دارد. پذیرش احکام دینی و اعتقادات یک امر قلبی است و اگر جنبه اجبار و فشار داشته باشد، با عکس‌العمل‌هایی مواجه می‌شود. اصرار به این رویه هم موجب تشدید عکس‌العمل‌ها است و قطعا افرادی که این رویکرد مبتنی بر اجبار و فشار را دارند، نمی‌توانند در مقابل مردم موفق باشند. به نظر من بهتر است اینها اظهارنظر کنند و شاید این سکوت در حفظ آرامش جامعه مفید‌تر باشد.»
مردم را فراری ندهیم
ناصر قوامی، فعال سیاسی و نماینده پیشین مجلس نیز از دیگر منتقدان رویه فعلی است. او در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» گفت: «حجاب یکی از احکام شرع است و همان طور که تهمت زدن و دروغ گفتن و… حرام است، بی‌حجابی هم از نظر اسلام اشکال دارد اما ما در ایران اصلا بی‌حجابی نداریم. البته برخی حجاب را کامل رعایت نمی‌کنند و در این باره هم باید توجه داشت که بین علما نیز درباره حدود حجاب اختلاف‌نظر وجود دارد و حتی برخی معتقد هستند که چهره نیز زینت زن است و باید پوشیده شود.»
وی افزود: «درباره اینکه برای برقراری حجاب باید از زور و اجبار استفاده کرد یا خیر نیز موضوعی نیست که درباره آنها اتفاق نظر وجود داشته باشد حتی ائمه جمعه هم در این باره اتفاق نظر ندارند و دیدیم که برخی اشاره داشتند که نباید اجباری در کار باشد. حالا برخی می‌گویند که حجاب اجباری را قبول نداریم و برخی هم همین اعتقاد را دارند اما چون ملاحظاتی دارند، نمی‌گویند.»
این نماینده پیشین مجلس گفت: «در واقع دو دیدگاه وجود دارد و یک گروه از علما می‌گویند که حجاب اگرچه از جمله احکام دین است اما نباید اجبار کرد. گروه دیگری اما تندرو بوده و منافع خود را در همین دیده و می‌خواهند به خاطر مسائل سیاسی و … خود را نزد مردم مقدس جلوه دهند و چنین می‌گویند. به نظر من اینها اشتباه می‌کنند.
همان‌طور که رضاخان نتوانست به اجبار حجاب را از سر زنان بردارد، اینها هم نمی‌توانند.»
قوامی تاکید کرد: «به اعتقاد من اگر مسوولان عقلانی عمل کنند، این طور رفتار نمی‌کنند که مردم ناراضی شوند. من در ویدئویی دیدم که یک خانمی به یک خانم دیگر که روسری هم به سر داشت، تذکر داد بعد پلیس آمد و او را کشید و سبب شد که جیغ و داد کند و روسری بیفتد و… . باید دقت داشته باشیم که اگر بی‌حجابی حرام است، دست زدن به زن نامحرم هم حرام است. با یک فعل حرام که نمی‌توان مانع یک فعل حرام دیگر شد. به نظر من مسوولان و تصمیم‌گیرندگان باید هوشیار بوده و دقت کنند که بی‌جهت مردم و جامعه را ناراضی نکنند. خیلی از مردم در این شرایط فرار کرده و می‌روند. وقتی یک نفر با وضع مالی خوبی ببیند که دخترش را در خیابان می‌گیرند و این مسائل وجود دارد، سرمایه‌اش را در کشور نگه نمی‌دارد و می‌رود، لذا این برخوردها عقلانی نیست.»
لزوم اعمال قدرت
منصور حقیقت‌پور، فعال سیاسی و نماینده پیشین مجلس اما نگاه متفاوتی دارد. او از زور و خشونت دفاع نمی‌کند اما معتقد است که هم گشت ارشاد باید باشد و هم با بدحجابی باید برخورد شود. او باور دارد که نوجوان شیرازی یا آنانی که حجاب از سر برمی‌دارند از رسانه‌های آن طرف آبی پول گرفته‌اند یا از سوی آنها فریفته شده‌اند لذا باید با آنها برخورد شود. جالب اینکه وی محدودیت‌های عجیب و غریبی مثل عدم ارائه خدمات اداری به زنان به اصطلاح بدحجاب را شیوه‌ای درست می‌داند که ناقض حقوق شهروندی هم نیست!
حقیقت‌پور در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» گفت: «شخصا معتقدم که حجاب یک قانون است و مختص به جمهوری اسلامی ایران هم نیست. ضمن اینکه زنان ما در دوره رژیم گذشته هم حجاب داشتند و حتی در دوره رضاخان برای حفظ حجاب خود شهید هم دادند. بنابراین در اصل بودن حجاب تردیدی نداریم اما درباره حدود آن اختلاف‌نظرهایی وجود دارد. این اصل اما باید در کشور رعایت شود. اینکه رعایت آن باید با اعلام قدرت و زور باشد اما بحث دیگری است.»وی افزود: «معتقد هستم که اعمال زور در این حوزه تا حالا جواب نداده است و ما باید رفتارهای اقناعی برای توسعه حجاب را مورد توجه قرار دهیم.»این نماینده پیشین مجلس گفت: «مساله فعلی در جامعه ما این است که دشمنان ما حجاب را تبدیل به یک ابزار سیاسی کرده‌اند. مثلا یک نفر اگر ۲۰۰ دلار می‌گیرد و فیلم برداشتن روسری خود را برای شبکه من‌و‌تو می‌فرستد برای آن است که آنها می‌خواهند با این هزینه نشان دهند که مردم در جمهوری اسلامی ناراضی هستند.»
او ادامه داد: «با موضوع حجاب دو برخورد وجود دارد که باید آنها را از هم تفکیک کرد. یک عده امر حجاب را سیاسی کرده‌اند که به نظر من ریشه آنها در بیرون از ایران است. یک عده هم در داخل ایران می‌خواهند حجاب را با اعمال قدرت تامین کنند. اینها دو مساله متفاوت است. خطای اول را آن گروهی می‌کنند که می‌خواهند حجاب را به یک مساله سیاسی تبدیل کنند.»
حقیقت‌پور البته رویکرد گروه دوم و داخل ایران را خطا ندانسته و گفت: «قانون باید در مملکت اعمال شود. قانون هم می‌گوید که خانم‌ها باید حدودی را در حجاب رعایت کنند. هر قدر که در این زمینه کار فرهنگی و اقناعی شود، خوب است اما اگر توسعه بدحجابی سازماندهی شده بود، چه کنیم؟ مثلا به ۵۰ تا دختر نوجوان می‌گویند بیایید فلان نقطه و با فلان وسیله ورزشی بازی کنید تا ما فیلم بگیریم. ما باید با این قضیه ارشادی برخورد کنیم یا باید اعمال قدرت کنیم؟ یا کانون‌های اصلی آنها را شناسایی و برخورد کنیم. این دیگر حق حکومت است.»
حق حاکمیت و حق شهروندی
وی افزود: «به نظر من حکومت باید این امر را به خوبی اجرا کند و در حد نصیحت و نهی از منکر عمل کند. اما برخورد فیزیکی نباید داشته باشند. دقت کنیم که مقام معظم رهبری هم عزت زن مسلمان، عزت زن ایرانی و این هویتی که بعد از انقلاب پیدا کرده است را مورد تاکید قرار داده‌اند. با تلاش‌هایی که برای بی‌هویت کردن خواهران ما می‌کنند باید برخورد منطقی و اصولی کنیم.»
این فعال سیاسی اصولگرا تاکید کرد: «باید حساب‌شده برخورد شود، نباید مردم را به لج انداخت، زیرا به هر حال جوانان در سنینی ممکن است لجبازی کنند. ما باید برخورد منطقی و خوب داشته باشیم. تمام این خواهرانی که امروز حجاب بد دارند، عزادار امام حسین هستند یا در تجمع غدیر بودند یا در استادیوم آزادی برای «سلام فرمانده» آمدند. در این‌باره برخی تحریک می‌شوند یا برخی مغرضانه پول گرفته و اقدام می‌کنند و… حساب اینها را باید از عامه مردم جدا کرد.»
وی همچنین گفت: «به نظر من باید از قدرت خود استفاده کنیم اما این قدرت صرفا با تکیه بر زور نیست. ما قدرت‌های دیگری هم داریم. این حق نظام است که بگوید دختری که حجابش را درست نمی‌کند، در دانشگاه و کلاس راه نمی‌دهم. حق دولت و حاکمیت است و کشورهای دیگر هم همین کار را می‌کنند. فرانسه محجبه‌ها را به دانشگاه راه نمی‌دهد. هند و آلمان و… هم همین طور. چطور قانون آنها قانون است اما قانون ما قانون نیست! ما هم می‌گوییم اگر کسی حجاب درست نداشته باشد اجازه رانندگی در سطح شهر به او نمی‌دهیم یا اجازه ورود به بانک را به او نمی‌دهیم.»
حقیقت‌پور اینکه اعمال این طور محدودیت‌ها موجب نقض حقوق شهروندی زنان است را رد کرد و گفت: «اتفاقا حق شهروندی یعنی زنان حق شهروندان دیگر را رعایت کرده و حجاب خود را رعایت کنند. حقوق شهروندی دو سویه است. مثلا من به عنوان یک مغازه‌دار می‌گویم اگر بی‌حجاب بیایی پسر جوان من تحریک می‌شود و حق شهروندی او را زیر پا می‌گذاری و این درست نیست.»
دو راهی مسوولان
حقیقت‌پور و همفکران او قائل به حق شهروندی برای زنی که روسری‌اش قدری عقب‌تر باشد، نیستند اما این چیزی را عوض نمی‌کند. درباره اینکه اکثریت مردم ایران یا زنان ایران درباره حجاب چه باوری و چه خواسته‌ای دارند نیز بدون برگزاری همه‌پرسی، نمی‌توان قضاوت کرد لذا دو راه بیشتر پیش روی مسوولان امر نیست؛ یا با همین فرمان پیش رفته، زنان بدحجاب را هر جا که مایل هستند مثل ایام انتخابات و برخی راهپیمایی‌ها خودی انگارند اما در روزهای دیگر غیرخودی، فریفته شده، پول گرفته و دشمن و…؛ طبیعی است که نتیجه این نگاه ادامه برخوردهای کنونی است و افزودن بر خشم و نارضایتی جامعه که به باور کارشناسان عاقبت خوشی ندارد.
راه دوم نیز این است که تا دیر نشده دست از لجبازی برداشته و بدون تقسیم‌بندی مردم به گروه‌هایی مثل باحجاب و بی‌حجاب به فکر تامین معاش و رفاه و امنیت آنان بوده و به عبارت دیگر اصلی‌ترین وظایف دولت را انجام دهند. بدیهی است که راه دوم موجب تامین رضایت و آسودگی خاطر مردم خواهد شد و این می‌تواند امتیاز بزرگی برای دولت باشد.
آرزو فرشید
- 20
- 6
