با قطع اینترنت نسل زد عقب‌نشینی نمی‌کند/ اینترنت آزاد عامل اعتراض جوانان و نوجوانان است؟

روزنامه هم‌میهن نوشت: تجربه نشان داده فیلتر کردن فضای مجازی، راهکار توقف بحران و اعتراض‌ها نیست. جامعه‌ای که مطالبه‌گر است و درچارچوب منافع و مصالح ملی درخواست‌هایی دارد و دنبال خشونت نیست با محدودیت اینترنت، اعتراض‌اش از بین نمی‌رود، چراکه اساسا اعتراض‌ها از دل فضای مجازی بیرون نیامده که با فیلتر کردنش متوقف شود. فیلترینگ‌های گسترده یادآور دورانی است که ویدیو و وی‌اچ‌اس ممنوع بود و ماشین به ماشین، می‌گشتند تا اگر نوار یا حتی کاست پیدا کنند، جرایم سنگین همراه با شلاق برای مردم ببرند!

ولی تجربه نشان داد که تکنولوژی مدرن راه خودش را می‌رود و توقف‌ناپذیر است و با این کارها نمی‌توان جلوی پیشرفت علم و مطالبات مردم را براساس شرایط زمان گرفت. اتفاقا مرور تاریخ باید تجربه مهمی برای کسانی باشد که در دولت، چنین موضوعاتی را برنامه‌ریزی می‌کنند یا پیشنهاد می‌دهند که حاصل محدودیت‌های گسترده برای مردم، آن چیزی نیست که مدنظر سیاسیون است. «فیلترینگ» تجربه رَوایی نیست. شاید بتوان اعتراض‌ها را برای مدتی متوقف یا سرعتش را کند کرد، اما از جایی به بعد، «سردرد می‌آورد». در این مورد یعنی فیلترینگ گسترده، به ویژه کسانی که تاکید می‌کنند نسل امروز صرفا به واسطه فضای مجازی به خیابان آمده است، باید به این موضوع دقت کنند که نسل امروز جهان دیگری دارد.

نسل جدید به هر دلیلی که باشد خواسته‌های روشنی دارد، به همین خاطر نمی‌توان آنها را متوقف کرد. نگاه آن‌ها به آینده است و سال‌هاست که از گذشته عبور کرده‌اند. این نسل برای زندگی، مولفه‌های دیگری دارد. ما نسل قدیمی‌ها با نسل جدید بیگانه هستیم، چراکه آنها زبان دیگر و متفاوتی دارند که باید دغدغه‌شان را شنید. «نسل زد» درهم‌تنیده هستند، زبان و ادبیات خاص خودشان را دارند. قطع ارتباط مجازی و فیلترینگ می‌تواند در کوتاه‌مدت باعث درون‌کاوی شود و بازتولید راه‌‌حل‌های دیگر شود. «نسل زد» نسلی است که جهان دیگری دارد، خوانش دیگری از زیستن دارد و دغدغه‌های آنها کاملا متفاوت از ما است. بیان ساده‌ای که از شروین حاجی‌پور چند سال پیش دیدم؛ در آن گفت‌وگو مشخص می‌کند که این دهه باید آسیب‌شناسی شود و با مسدود کردن گفت‌وگو به‌نظر نمی‌رسد به جایی برسند. نسل جدید زبان خودش را پیدا می‌کند، چون دائم این زبان در حال بازتولید است؛ این نسل مبتکر و تازه‌جو است و دامنه قناعت و مطالبات‌اش با نسل‌های پیشین کاملا متفاوت است. به‌جای هر مانع‌سازی و انسداد در مناسبات باید حرف آن‌ها را شنید. این نسل بیمار نیست که به آنها کپسول و قرص بدهیم تا حال‌شان خوب شود. دغدغه دارند و این دغدغه‌ها را به شکلی مسالمت‌آمیز بیان می‌کنند چراکه نمی‌خواهند آینده‌ای تاریک نصیبشان شود. مسئولین و سیاستگذاران نمی‌توانند با فیلترینگ، نوجوانان را به سمت مسیر دلخواه خودشان هدایت کنند. این نسل، از تلویزیون و رادیو رهنمودهای ما را شنید ولی راه‌اش را جدا کرد چون رویکرد، نگاه و مطالبات‌شان نسبت به نسل قبلی کاملا متفاوت است.

پس این انسدادها اصلا متوقف‌کردنی نیست که با یکی دو ساعت صحبت کردن بتوان زاویه دید آنها را تغییر داد. آنها اگر میخواستند همفکر نسل‌های قبلی یا توصیه‌پذیر باشند، طی ۱۵-۱۴سال برنامه‌های آموزشی تلویزیون، همسو با سیاستگذاران دولتی می‌شدند، اما این اتفاق رخ نداد و خودشان را جدا کردند. ویدیویی دیروز دیدم که یک دختر جوان آغوش‌اش را باز کرده و می‌گوید در روزهایی که مشکلات زیاد و غم‌های بسیاری داریم یکدیگر را در آغوش بگیریم. این همان نسلی است که زبان متفاوتی دارد و با آرامش و رفتاری مسالمت‌آمیز می‌خواهد مطالباتش اجرایی شود.

اینترنت آزاد عامل اعتراض جوانان و نوجوانان است؟

 در دوازده سیزده سال اخیر، هر بار اعتراضات خیابانی رخ داد، اولین اقدام عملی که از سوی دولت اجرایی شد، فیلترینگ گسترده فضای مجازی و قطع کردن اینترنت بود. یکی از تفاوت‌های اعتراضات اخیر در قیاس با گذشته، حضور دهه هشتادی‌ها در خیابان است که با زبانی متفاوت کنشگری می‌کنند. در این ۱۵ روزی که اینترنت‌ها با محدودیت مواجه شده و تنها در زمان‌های مشخصی در دسترس است، حداقل ۱۱هزار میلیارد تومان ضرر و زیان به اقتصاد کشور وارد شده است. همچنین یکی دیگر از قسمت‌های بد ماجرا، کسب‌وکارهایی هستند که در بستر آنلاین شبکه‌های اجتماعی فعالیت می‌کنند. در کنار این‌ها بسیاری از تئوریسین‌های دولتی عقیده دارند اگر اینترنت را به‌طور کامل قطع کنند، اعتراضات خیابانی به طور کامل متوقف خواهد شد. چنین تفکری را در این گزارش بررسی کردیم که آیا قطع اینترنت یا افزایش فیلترینگ، باعث توقف اعتراضات دهه هشتادی‌ها می‌شود یا خیر.

«تحلیل معکوس» با فیلترینگ گسترده

برخی از تندروها بارها در تریبون‌های مختلف خواستار فیلترینگ شدیدتری از امروز هستند و معتقدند اینستاگرام باید به‌طور کل از دسترس خارج شود و فیلترینگ چنان شود که دیگر کسی نتواند به سایت‌ها و پلتفرم‌های خارجی دسترسی داشته باشد. این تفکر اما در حالی مطرح می‌شود که با فیلترینگ اینستاگرام و تلگرام نه‌تنها اعتراض‌ها فروکش نکرده، بلکه روز شنبه مشاهده شد که بخش‌های دیگری از جامعه به خیابان آمدند که پیشتر تمایلی به حضور خیابانی نداشتند. یکی از تفاوت‌های اعتراضات اخیر در قیاس با آبان‌ ۹۸ و یا خرداد ۸۸ حضور نوجوانان دهه هشتادی است که در سن کمتر از ۱۸ سال به خیابان آمدند و اعتراضات خود را بیان کردند.

یک جامعه‌شناس درباره اینکه آیا فیلترینگ باعث توقف اعتراض دهه هشتادی‌ها می‌شود یا خیر به «هم‌میهن» گفت: «کسانی که در این زمینه تصمیم‌گیر هستند، نگاه مثبتی به شبکه‌های مجازی ندارند؛ از تصویب طرح صیانت تا مطالبی که در رسانه‌ها شنیده می‌شود، این است که رویکردی رادیکال نسبت به این موضوع دارند و نه‌تنها راهکاری برای رفع بحران اقتصادی ندارند، بلکه قصد عقب‌نشینی هم در این زمینه ندارند. البته این موضوع را هم باید اشاره کنم که اگر بحث فیلترینگ تا پیش از ۳۰شهریور به تعویق افتاده بود، اختلافات درون دولتی نسبت به این موضوع بود که باعث شد پروژه فیلترینگ به تعویق بیفتد. در این نسل مدل ورود به گفت‌وگو با نسل‌های قبلی متفاوت است. جهان‌بینی آنها کاملا متفاوت است و بعید به‌نظر می‌رسد که با محدودیت شبکه‌های اجتماعی اعتراض این نسل متوقف شود. آنها مطالباتی دارند که اصلا ارتباطی به فضای مجازی ندارد. برخلاف تصور عموم، نسل جدید دهه هشتادی کنشگر و دغدغه‌مند است و با گفتمان پیش می‌رود».

صدای نسل جدید شنیده می‌شود؟

در روزهای آغازین اعتراض دهه‌هشتادی‌ها بسیاری معتقد بودند این فریادی است که به‌زودی فروکش می‌کند و صرفا یک شوخی مجازی است. اما به مرور مشخص شد که چنین نیست و این افراد بعد از تعطیلی مدارس به خیابان می‌آیند و مطالبه‌گر نیز هستند. پیش از شروع اعتراض‌ها، مشخص نبود که نوجوانان ۱۵-۱۴ساله آیا نسبت به مسائل سیاسی اجتماعی صحبت می‌کنند یا خیر، اما با ویدیوهایی که منتشرشده نشان می‌دهد نسبت به مسائل روز جامعه صحبت می‌کنند و اطلاعات بالایی در این زمینه دارند. دهه‌هشتادی‌ها سال‌ها بود کنشگری می‌کردند، مطالبه داشتند و نسبت به دغدغه‌شان در «فضای واقعی و حقیقی» صحبت می‌کردند، اما اعتراضات اخیر به نوعی توفیق اجباری بود تا دولت ببیند با نسل متفاوتی روبه‌رو است که در کنار حضور در فضای مجازی و فعالیت در شبکه‌های اجتماعی و حتی بازی‌های اینترنتی دغدغه دارد؛ با بیانی متفاوت و به دور از آشوب.

فریدون صدیقی