جایزه ۲۰۱۸ دویچه وله به صادق زیباکلام تعلق گرفت؛ اين خبري بود كه رسانه‌هاي مختلف آن را به سرعت مخابره كردند كه اين رويداد در ميان حواشي ايجاد شده بر سر فيلترينگ تلگرام خبرساز شد. دویچه‌وله هرسال به یک نفر که از نگاه این رسانه در جهت آزادی بیان تلاش کرده است جایزه‌ای اعطا می‌کند.
زیباکلام نيز كه در اين اواخر به ۱۸ ماه زندان و دوسال محرومیت اجتماعی از سوی دادگاه انقلاب محکوم شده بود، و با اعتراض وی این حکم به تجدیدنظر رفته، امسال براي دريافت اين جايزه انتخاب شده است. در همين راستا به سراغ وي رفتيم تا از اين استاد علوم سياسي دانشگاه تهران درباره اين جايزه سوال كنيم كه در ادامه مشروح گفت‌وگوي زيباكلام با «قانون» را مي‌خوانيد.
چگونه اطلاع‌پيدا كرديد كه اين جايزه به شما تعلق گرفته است؟
با من تماس گرفتند و گفتند به دليل نقشی که در این سال‌ها براي بهبود وضعيت آزادی بیان داشتید و همچنین براي محکومیتي كه در ايران براي شما در نظر گرفته شده، دویچه‌وله تصمیم گرفته است که این جایزه را به شما بدهد. در همين راستا از من دعوت شد تا در تاريخ ۲۲ خرداد براي دريافت اين جايزه به آلمان بروم.
چرا اين بنگاه رسانه‌اي شما را برگزيده است؟
دويچه وله كه يك شبكه خبررساني به زبان‌هاي مختلف است هر ساله به يك نفر براي تلاش‌ها و زحماتي كه آن فرد براي آزادي بيان در كشور خود داشته اين جايزه را اهدا مي‌كند. سال گذشته اين جايزه را به سردبير روزنامه حريت دادند زيرا بعد از كودتاي تركيه مورد بغض و كينه رجب‌طيب اردوغان واقع شده بود ولي توجهي به اين فشارها نداشت و اين روزنامه به فعاليت‌هاي خود ادامه داد. امسال نيز اين جايزه را به من دادند و اين باعث افتخار است كه اين جايزه به بنده اهدا شد.
آن‌ها گمان نكردند كه اين تصميم براي شما مشكل ايجاد مي‌كند؟
از طرف اين شبكه قبل از اهداي جايزه تماس گرفتند و گفتند كه شما نامزد اهداي اين جايزه هستيد و برخي ديگر نيز در اين ميان وجود دارند.آن‌ها گفتند كه اين جايزه براي پرونده شما مشكل ايجاد نمي‌كند كه بنده نيز گفتم خير، و با كمال ميل اين جايزه را دريافت مي‌كنم. البته اميدوارم كه اين رويداد پرونده من را خراب‌تر نكند.
اين جايزه چگونه قرار است در اختيار شما قرار بگيرد؟
اين جاايزه را اواخر خرداد طي مراسمي به بنده اهدا خواهند كرد. البته نمي‌دانم اين جايزه چيست ولي هرچه باشد براي من ارزشمند است. اميدوارم مشكلي پيش نيايد و من بتوانم آزادانه بروم و اين جايزه را دريافت كنم و با هواپيما بازگردم و وارد كشور بشوم و به ادامه زندگي بپردازم.
به نظرتان مسئولان مربوط اجازه خروج شما از كشور را خواهند داد؟
البته ممكن است كه مسئولان موافق خارج شدن من از كشور نباشند و امكان دارد تا ۲۲ خرداد دادگاه تجديد نظر من برگزار شود و آن ۱۸ ماه را تاييد كنند كه اگر اينگونه شود نمي‌توانم براي دريافت اين جايزه بروم.
در صورتي كه ممنوع‌الخروج شويد چه خواهيد كرد؟
اگر اين اتفاق رخ دهد دخترم ليلا را براي دريافت جايزه خواهم فرستاد.
اگر او نيز نتواند از ايران خارج شود؟
اگر نگذارند دخترم نيز از ايران خارج شود تا در آن مراسم براي دريافت جايزه شركت كند بنده از ميان افرادي كه در خارج از كشور هستند و مي‌توانند اين مسئوليت را برعهده بگيرند حسن يوسفي اشكوري را لايق حضور در آن مراسم مي‌دانم زيرا معتقدم او نيزقرباني آزادي بيان است. اين فرد بغض و كينه‌اي نسبت به نظام ندارد ولي عقايدي دارد كه در داخل بسياري از افراد آن را قبول ندارند و خوشايندشان نيست.
به نظر شما وضعيت آزادي بيان در ايران چگونه است؟
من معتقدم مبارزه براي آزادي بيان يك مبارزه بسيار طولاني در ايران محسوب مي‌شود و يكي از اهداف مشروطه نيز همين آزادي بيان بود. سال‌هاست چه در زمان پهلوي و چه بعد از انقلاب آزادي بيان و حمايت از آن هزينه‌هايي را ايجاد مي‌كند. البته نسبت به قبل از انقلاب آزادي بيان به طور نسبي تحقق پيدا كرده است ولي با كشورهايي مانند هند، پاكستان و تركيه بسيار فاصله داريم. ما در زمان پهلوي رسانه آزاد و مستقل نداشتيم ولي امروز هستند روزنامه‌هايي كه بدون وابستگي به قدرت فعاليت كنند و اين خود قدمي رو به جلوست.در كل اميدوارم آزادي بيان به طور كامل در ايران تحقق پيدا كند البته نااميد نيستيم و همين‌گونه كه در اين ۴۰ سال مبارزه براي آزادي بيان وجود داشته و پيشرفت‌هايي نيز كرديم اميدوارم همين رويه ادامه داشته باشد.
اگر شما بخواهيد جايزه‌تان را به فرد ديگري اهدا كنيد چه گزينه‌هايي را در ذهن داريد؟
مردان و زناني در ايران هستند كه استحقاق آن‌ها براي دريافت اين جايزه بسيار بيشتر از من است. براي مثال نرگس محمدي، نسرين ستوده، عبدالفتاح سلطاني، محمد ملكي و بسياري از هم‌ميهنان ما لايق اين جوايز هستند اما اگر بخواهم يك نفر را در اين بين افراد انتخاب كنم به نظر من عباس امير انتظام است.
به نظر شما فضاي مجازي چه كمكي به آزادي بيان مي‌كند؟
فضاي مجازي كمك فراواني به آزادي بيان خواهد كرد و به همين دليل آينده را بسيار روشن و تابناك مي بينم و معتقدم كه با همين وسيله آزادي بيان در آينده بسيار بيشتر خواهد شد.
به نظرتان اجازه حضور شما در مراسم دويچه وله فضاي تاريكي را كه برخي عليه ايران ايجاد كرده‌اند نمي‌شكند؟
اين جايزه به خبرنگاران آمريكايي نيز داده شده و اين اقدام معنايش نبود آزادي بيان در آمريكا نيست. همين كه جايزه‌اي داده مي‌شود به معناي آن است كه در ايران آزادي بيان به حد نسبي وجود دارد؛ اگر اينگونه نبود پس چرا به يك عربستاني يا اهل كره‌شمالي اين جايزه داده نشده است. در اين كشورها خبري از آزادي بيان نيست زيرااگر روزنه‌اي از اين آزادي بود، افرادي پيدا مي‌شدند كه بتوانند برخلاف وضع موجود سخن بگويند و هزينه بپردازند.
به نظر شما اين جايزه سياسي نيست و مسئولان اين رسانه براي آنكه در برابر اقدامات دستگاه‌هاي داخلي ايران واكنش نشان دهند اين تصميم را نگرفته اند؟
همه افرادي كه در رسانه‌ها يا دستگاه‌هاي سياسي فعاليت دارند نگاه و ذهنيت سياسي دارند و اين در همه جاي جهان وجود دارد ولي براي مثال در يك رسانه مانند بي‌بي‌سي اين موضوع كمرنگ است و شما بي‌طرفي را مشاهده مي‌كنيد، اتفاقي كه در صداوسيماي ايران هيچگاه رخ نمي‌دهد. بنابراين رسانه‌اي مانند دويچه وله نيز نگاه سياسي خود را دارد.
- 9
- 4
