در شرایط کنونی ایران با چالش جدی زیست محیطی در زمینه‌های مختلف مواجه شده است. از یک سو میزان بارندگی در سال‌های اخیر کاهش پیدا کرده و از سوی دیگر برخی از مهمترین اکوسیستم‌های طبیعی ایران با چالش‌های جدی مواجه شده‌اند. این در حالی است که وجود ریزگردها و همچنین ناسالمی آب آشامیدنی استان‌های جنوبی کشور و به خصوص استان خوزستان نیز مزید بر علت شده تا مردم مطالبه جدی از مسئولان کشور در زمینه حل چالش‌های محیط زیستی داشته باشند.
از سوی دیگر برخی از دخالت کشورهای خارجی در اقلیم ایران سخن می‌گویند و عنوان می‌کنند احتمال ابردزدی از اقلیم ایران توسط دشمنان خارجی وجود دارد. به همین دلیل با معصومه ابتکار رئیس سابق محیط زیست کشور و یکی از مدیرانی که در طول تاریخ انقلاب نقش تأثیرگذاری در سیاست‌های محیط زیست کشور داشته گفت‌وگو کردیم. ابتکار که در سال ۲۰۰۸ توسط روزنامه گاردین به عنوان یکی از۵۰ رهبرانی که می‌تواند زمین را نجات دهد معرفی شده در گفت‌وگو با آرمان تصریح می‌کند: «ما از وضعیت تغییر اقلیم آسیب دیده‌ایم. به همین دلیل نیزکسانی که مانع شدند جمهوری اسلامی از منافع معاهدات جهانی مانند معاهده پاریس منفعت ببرند و اخبار و اطلاعات نادرست به مردم دادند، امروز باید نسبت به این وضعیت پاسخگو باشند».
در ادامه متن گفت‌وگوی آرمان با دکتر معصومه ابتکار را از نظر می‌گذرانید.
آیا شما دزدیدن ابرهایی را که به سوی ایران می‌آیند، همان که با عنوان ابردزدی مدتی است مطرح شده، توسط کشورهای خارجی را تأیید می‌کنید؟ به نظر شما از نظر علمی می‌توان ابرها را از یک منطقه دزدید و به جای دیگری برد و باراند؟
طرح مسأله ابردزدی علمی نیست و از نظر علمی نمی‌توان چنین مسأله را تأیید کرد. انسان در عصر صنعتی در اقلیم جهان تغییراتی انجام داده و به همین دلیل در شرایط کنونی اقلیم جهان به هم خورده است. در چنین شرایطی گازهای گلخانه‌ای یک مانع جدی در اتمسفر زمین ایجاد کرده‌اند که گرمایشی که از خورشید به زمین منتقل می‌شود به راحتی نمی‌تواند از اتمسفر زمین خارج شود. به همین دلیل گازهای گلخانه‌ای به راحتی نمی‌توانند از مدار زمین خارج شوند و در نتیجه دمای کره زمین افزایش پیدا کرده است. بالا رفتن دمای کره زمین نیز پیامدهای مختلفی به همراه داشته است.
به عنوان مثال با بالا رفتن دمای زمین یخ‌های قطبی که نقش موثری در تنظیم هوای کره زمین دارند آب می‌شوند. از سوی دیگر با بالا رفتن دمای زمین جریان‌های اقیانوس‌ها که از عوامل موثر در ایجاد بارش و تشکیل ابرها بوده‌اند بهم خورده است. این در حالی است که بسیاری از جزایر و بنادر به دلیل بهم خوردن نظم آب‌های جهان به زیر آب رفته است. در چنین شرایطی در برخی از نقاط جهان بارندگی‌ها شدید و بیش از اندازه شده که خرابی‌های زیادی به بار آورده و در مقابل برخی از نقاط کره زمین با کم آبی مواجه شده و از خشکسالی رنج می‌برند.
کشور ایران نیز از گذشته تاکنون در کمربند خشکسالی جهان قرار داشته و در سال‌های اخیر با توجه به کاهش بارندگی‌ها خشکسالی‌ها بیشتر هم شده است. منحنی‌های منتشر شده از سوی سازمان هواشناسی ایران نشان می‌دهد که در۳۰ سال گذشته چند اتفاق مهم در اقلیم ایران رخ داده است. نخستین اتفاق کاهش بارندگی در ایران و به خصوص در استان‌هایی مانند خوزستان و سیستان و بلوچستان بوده است. این در حالی است که پنج سال گذشته این وضعیت تشدید شده و کشور با کاهش بارندگی بیشتری مواجه شده است. در سال گذشته استان‌های آذربایجان شرقی و غربی وضعیت بارندگی بهتری پیدا کرده‌اند اما استان‌های جنوبی با کاهش بارندگی مواجه بوده‌اند.
این در حالی است که وضعیت کل بارندگی کشور روند کاهشی را طی می‌کند و از سوی دیگر ما با افزایش دمای کشور نیز مواجه شده‌ایم. براساس آمارها در طول۳۰ سال گذشته ایران ۸/۱سلیسیوس گرم‌تر از گذشته شده است. اهمیت تغییر اقلیم نیز در همین نکته است. بدون شک ما از وضعیت تغییر اقلیم آسیب دیده ایم. به همین دلیل کسانی که مانع شدند جمهوری اسلامی از منافع معاهدات محیط زیستی در جهان مانند معاهده پاریس منفعت ببرند و اخبار و اطلاعات نادرست به مردم دادند، امروز باید نسبت به این وضعیت پاسخگو باشند.
چه کسانی در این زمینه اخلال ایجاد کردند؟
توافق پاریس از جمله توافقات بین‌المللی است که با همکاری جمهوری اسلامی منعقد شده است. ایران از جمله کشورهای مهم و تأثیرگذار این معاهده بین‌المللی بود که نقش مهمی در انعقاد این توافق داشته است. به همین دلیل نیز مطالبات جمهوری اسلامی در اقدامی کم‌نظیر و یا حتی بی‌نظیر به صورت کامل و صددرصدی در این توافق لحاظ شده است. این در حالی است که این وضعیت برای دیگر کشورهای جهان وجود نداشت و اغلب کشورها پس از نوشتن متن توافقنامه تنها آن را امضا کردند.
با این وجود برخی تا آنجا که امکان داشت در داخل کشور برعلیه این توافق فعالیت کردند و با شائبه‌سازی‌های منفی به تخریب این توافق پرداختند. در نهایت نیز ما از یک جریان صحیح بین‌المللی و دستاوردهایی که این توافق برای کشور داشت عقب ماندیم و نتوانستیم مطالبات خود را در این زمینه محقق کنیم. این در حالی است که پشت این اتفاق یک جریان خاص وجود دارد که مشخص نیست در پشت پرده با چه کسانی هستند و چه اهدافی را دنبال می‌کنند. نکته قابل تأمل در این زمینه این است که به جای ایران در شرایط کنونی اسرائیل، عربستان و امارات متحده عربی در این توافق فعالیت می‌کنند. در نتیجه جریانی که ایران را از توافق پاریس حذف کرد برخلاف منافع ملی رفتار کرد و ضربات سنگینی را به منافع بین‌المللی ایران وارد کرد.
آیا این جریان خاص در چارچوب دولت پنهان فعالیت می‌کرد؟
به هر حال برخی از موقعیت‌هایی خاصی در کشور برخوردار هستند و به کسی نیز پاسخگو نیستند. نکته قابل تأمل در این زمینه این است که دولت پنهان در اغلب مناسبات سیاسی کشور به صورت غیرمستقیم دخالت می‌کند و این مسأله بر کسی پوشیده نیست. این وضعیت نیز نوعی موازی‌کاری در سیاست‌گذاری ایجاد کرده است.
به نظر شما مهمترین دلیل مشکلات زیست محیطی مردم خوزستان و به خصوص آب این منطقه چیست؟ دولت چه تدبیری برای حل این مشکل دارد؟
در هر جامعه‌ای گردش آزاد اطلاعات لازم است و این مسأله به بالا رفتن آگاهی مردم کمک خواهد کرد. با این وجود افکار عمومی باید بین اخبار موثق و اخبار جهت دهی شده و دروغ تفاوت قائل شود و هر خبری را به عنوان واقعیت تلقی نکند. در شرایط کنونی برخی از شهرهای استان خوزستان مانند آبادان و خرمشهر با مشکل آب آشامیدنی مواجه هستند و مردم این شهرها نیز به درستی و بحق از مسئولان مطالبه دارند که مشکل آب آشامیدنی این مردم هرچه زودتر حل شود. این در حالی است که دولت نیز رسیدگی به این مشکل را وظیفه خود می‌داند و از همه توانایی‌های خود برای حل مشکل مردم خوزستان استفاده کرده و در آینده نیز استفاده خواهد کرد.
با این وجود برخی در همین مدت کوتاه تلاش کردند وضعیت را وخیم و غیرقابل ترمیم نشان دهند تا از این آب گل آلود به سود خود ماهی بگیرند. به عنوان مثال در فضای مجازی تصویر فردی در عراق منتشر شده بود که پشتش را به مرز ایران کرده بود و از ایران به دلیل انتقال آب به عراق تشکر کرده بود. بدون شک این یک خبر کذب و دروغ بود که در راستای برهم خوردن آرامش منطقه طراحی شده بود. نکته قابل توجه نیز این بود که برخی در عدم صحت این خبر دچار خطا شده و گمان می‌کردند این خبر صحت دارد. این در حالی است که چنین خبری از اساس کذب بود و تنها برای بحران‌آفرینی منتشر شده بود. به نظر می‌رسد اتاق جنگ تل‌آویو هر روز خبرهای مختلفی را برای از بین بردن اعتماد مردم نسبت به نظام منتشر می‌کنند.
این در حالی است که در داخل کشور نیز برخی آب به آسیاب دشمن می‌ریزند و تلاش می‌کنند وضعیت را به شکلی نشان بدهند که مردم از وضعیت موجود ناراضی هستند. نکته دیگر اینکه هیچ دولتی کامل نیست و همه دولت‌های دارای نقاط ضعف و قوت هستند. به همین دلیل نیز دولت اعتدال ممکن است در برخی زمینه‌ها دارای ضعف‌هایی باشد. همان طور که در برخی از زمینه‌ها قوت دارد و موفق شده به وعده‌هایی که به مردم داده عمل کند. با این وجود برخی تلاش می‌کنند ضعف‌های دولت را بزرگ جلوه دهند تا وجهه دولت در افکار عمومی تخریب شود.
تغییرات در کابینه به چه میزان جدی است و این تغییرات بیشتر در چه زمینه‌هایی صورت خواهد گرفت؟
برخی از خبرهای منتشر شده در این زمینه در حد شایعه بوده است. به نظر من مهمترین تغییری که دولت باید در پیش بگیرد تغییر در سیاست‌هاست ونه مدیران. رئیس‌جمهور در دیدارهای اخیر خود با مدیران دولتی از آنها خواسته که تلاش و جدیت بیشتری در اجرای سیاست‌ها داشته باشند تا کارآیی دولت و نظام بالاتر برود.
چرا باوجود اینکه انتظار می‌رفت آقای روحانی در کابینه از وزیر زن استفاده کند، در نهایت این اتفاق رخ نداد؟
آقای رئیس‌جمهور از ابتدا تلاش داشتند که از پتانسیل بالای زنان در مدیریت کشور استفاده کنند. با این وجود در نهایت شرایطی به وجود آمد که ایشان در معاونت‌های ریاست جمهوری از زنان استفاده کردند. البته آقای رئیس‌جمهور با صدور دستورنامه۳۰ درصدی به همه دستگاه اجرایی کشور تلاش کردند تا پایان دولت دوازدهم ۳۰ درصد از مناصب دولتی در اختیار زنان قرار بگیرد.
پیگیری‌های ما نیز نشان می‌دهد که تحولات جدی در این زمینه در دستگاه اجرایی کشور به وجود آمده و این دستورنامه تا حدود زیادی اجرایی شده و بقیه نیز در آینده اجرایی خواهد شد. در شرایط کنونی درحدود۲۸ معاون وزیر زن و یا پست‌های همطراز معاونت وزیر زن در دولت وجود دارد که آمار قابل توجهی نسبت به گذشته بوده است. از سوی دیگر در حدود۶۰ مدیر کل زن، فرماندار وبخشدار زن انتخاب شده‌اند که آمار بی سابقه‌ای بوده است. در شرایط کنونی در هر استان در سطوح مختلف مدیریتی زنان حضور دارند که این مسأله نشان می‌دهد دولت اعتدال عزم جدی برای به‌کارگیری زنان در دستگاه اجرایی کشور داشته است.
در شرایطی که در دولت۲۸ معاون وزیر زن وجود دارد به نظر می‌رسدکه هیچ مشکلی برای انتخاب وزیر زن در آینده وجود نداشته باشد و احتمال اینکه این اتفاق رخ بدهد وجود دارد. به هر حال حضور زنان در پست‌هایی مانند معاونت زنان می‌تواند زمینه ساز به کار‌گیری زنان در سمت‌های بالاتر مانند وزیر باشد.
احسان انصاری
- 15
- 6
