طرح استانی شدن انتخابات این روزها به یکی از مباحث اصلی کشور تبدیل شده است، طرحی که سال‌ها است از سوی نمایندگان مطرح شده است اما تاکنون زمینه‌های آن فراهم نشده است. درواقع طرح استانی‌شدن انتخابات مجلس از طریق تغییر و تعیین حدود جدید حوزه‌های انتخابیه، در پی کسب اهدافی نظیر ارتقای سطح کیفی مجلس، افزایش میزان مشارکت عمومی در انتخابات و جلوگیری از وقوع برخی تخلفات همچون خرید رای است.
سوال اینجاست در کشور تا چه اندازه زیرساخت‌ها برای اجرای چنین طرحی فراهم شده است؟ آیا زمینه‌های لازم از جمله وجود احزاب قوی برای آن فراهم شده است؟ در پاسخ به این پرسش‌ها موافقان و مخالفان هر کدام دلایل خود را مطرح می‌کنند.
سوابق طرح استانی شدن انتخابات
بهار ٩۴ بود که نمایندگان دور نهم مجلس شورای اسلامی در ماه‌های باقی‌مانده به انتخابات دهمین دوره این مجلس، طرحی ١٢ ساله را زنده کردند. آنها در این طرح که در آن محدوده جغرافیایی هر استان به عنوان حوزه انتخابیه اعلام می‌شد و اضافه بر آن شرایط خاصی را هم برای رای دهندگان و داوطلبان نمایندگی ملت در نظر گرفته بودند، موضوعات ویژه‌ای را هم برای انتخاب‌شوندگان تدوین کردند و آن اینکه «از هر حوزه انتخابیه در حوزه استانی، نامزد یا نامزدهایی که ١۵ درصد آرای صحیح ماخوذه را به دست آورده و بالاترین رای در استان را کسب کرده‌اند به عنوان نمایندگی به مجلس راه پیدا خواهند کرد».
اما این مواد از این طرح نتوانست نظر اعضای شورای نگهبان را به خود جلب کند و در نهایت از سوی این نهاد، با ایراداتی چند به مجلس بازگشت. ایراداتی همچون سطح مشارکت مردم، قومیت‌ها و مذاهب که از سوی شورای نگهبان بر آن وارد شد و آنها چند ماده را مغایر اصول قانون اساسی دانستند، در بازگشت به مجلس و به دلیل ناامیدی نمایندگان به رسیدن این مصوبه به انتخابات اسفند ٩۴ بدون تغییر ماند تا ادامه کار نه در دستور نمایندگان، بلکه در برنامه وزارت کشور قرار بگیرد. حال با تغییراتی که وزیر کشور عنوان می‌کند باید دید که این لایحه می‌تواند نظر مثبت اعضای شورای نگهبان را به خود جلب کند و به رویای ١۴ ساله مجلسیان پایان دهد یا لایحه جامع انتخابات بدون مبحث استانی شدن در دستور کار وزارت کشور قرار می‌گیرد؟
موافقان چه می‌گویند؟
موافقان این طرح معتقدند اولین حسن استانی‌شدن انتخابات مجلس، تغییر سطح درگیری و اشتغالات ذهنی نمایندگان از مطالبه‌گری‌های شخصی و مسائل ریز شهری به سطح میان‌راهبردی منطقه‌ای، استانی و در بلندمدت به مسائل راهبردی، ملی و ابرچالش‌های کشور شیفت پارادایمی و تغییر الگوواره‌ای فکری پیدا خواهد کرد.
اما مخالفان می‌گویند لازمه چنین طرحی داشتن احزاب قوی در کشور است. موافقان می‌گویند یکی از ایرادات وارد بر برگزاری انتخابات به شکل فعلی این است که کوچک‌بودن محدوده جغرافیایی حوزه‌های انتخابیه، به کاندیداها اجازه می‌دهد تا برای جلب و جذب آرای شهروندان، به شیوه‌های غیراخلاقی نظیر خرید رای متوسل شوند. طرفداران استانی‌شدن انتخابات معتقدند با استفاده از این سازوکار، از آنجا که داوطلبان باید در حوزه‌های انتخابیه بزرگ‌تر به رقابت بپردازند بنابراین توانایی آنها برای انجام تخلفاتی نظیر خرید رای، تا حدود زیادی کاهش می‌یابد.
تا زمانی که احزاب قوی در کشور شکل نگیرد این طرح موفق نخواهد شد
حسین کنعانی‌مقدم، رئیس کمیته اطلاع رسانی خانه احزاب با بیان اینکه هنوز زمینه‌ها و زیرساخت‌های آن در کشور فراهم نشده است، به «ابتکار» گفت: ما هرچه به سمت کیفی شدن انتخابات حرکت کنیم و معنادار شدن رای‌های مردم در انتخابات مختلف، می‌تواند در کیفیت بالای مجلس حتی ریاست جمهوری و دیگر انتخابات اثرگذار باشد.
در انتخابات استانی یکسری مزیت‌ها دارد و یکسری مضرات؛ اول اینکه زیر ساخت انتخابات استانی باید به سمت احزاب قدرتمند حرکت کند تا بتوانند از درون آنها یک انتخاب یک مرحله‌ای و یا دو مرحله‌ای شکل بگیرد. کنعانی‌مقدم در ادامه افزود: در چنین شرایطی افرادی به جامعه معرفی شوند که هم صلاحیت‌های عمومی و خصوصی را داشته باشند و هم کارآمدی آنها مورد توجه قرار گیرد. این افراد به جای اینکه منطقه‌ای فکر کنند به فکر منافع ملی هستند.
به همین خاطر حرکت به سمت استانی شدن انتخابات بسیار به نفع کشور است. اما چون در حال حاضر زیرساخت‌های آن وجود ندارد و احزاب قدرتمند و قوی در کشور فعال نیستند ممکن است این مسئله با مشکلاتی مواجه شود و نتیجه آن یک انتخابات خوب نباشد. این فعال سیاسی با بیان اینکه در چنین شرایطی ممکن است حلقه‌های قدرت برای مردم تصمیم بگیرند، گفت: در نبود احزاب قدرتمند انتخابات کشور تحت تاثیر این حلقه‌ها قرار می‌گیرد. من تا زمانی که احزاب قدرتمند شکل نگیرد مخالف استانی شدن انتخابات هستم. وی افزود: البته اگر جبهه‌های قدرتمند شکل بگیرد و اینها هر کدام و با توجه به گرایشاتی که دارند اگر حدود ۴۰ الی ۵۰ حزب را بتوانند با خود همراه کنند می‌توانند به مردم لیست بدهند و مردم از بین آن لیست‌ها انتخاب کنند.
فواید استانی شدن انتخابات بر مضرات آن فزونی دارد
علی صوفی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب اما نظر دیگری دارد. او با بیان اینکه در حال حاضر انتخابات در شهرستان‌ها بیشتر حالت قومی و قبیله‌ای دارد، به «ابتکار» گفت: یکی از ضعف‌هایی که همیشه مجلس ما دچار آن بوده است این است که انتخابات در حوزه‌های کوچک رنگ و بوی سیاسی نداشته است و بیشتر حالت قومی و قبیله‌ای دارد و کسانی هم که انتخاب می‌شوند از نظر سیاسی آن جایگاهی را ندارند که در سطح تصمیم‌گیری‌های کلان مجلس نقش ایفا کنند.
البته اگر احزاب در کشور فعال بودند ما شاهد این نقیصه نبودیم چرا که رقابت، رقابت مثبتی می‌شد. اما در حال حاضر احزاب حضور ندارند و ما شاهد این ضعف بزرگ در کشور هستیم. به گونه‌ای که ما می‌بینیم برخی از نمایندگان با افتخار می‌گویند ما اساسا سیاسی نیستیم. سوال اینجاست پس شما اینجا چکار می‌کنید مگر می‌شود کسی سیاسی نباشد ولی در یک جایگاه سیاسی قرار بگیرد. وی افزود: ما نمایندگانی داریم که برآمده از احزاب هستند اما متاسفانه تک‌روی می‌کنند. آنها به دنبال اهداف شخصی خود هستند و مهمترین هدف‌شان این است که در چهار سال بعدی هم بتوانند در مجلس حضور پیدا کنند. این لطمه بسیار بزرگی به مجلس زده است. به گونه‌ای که مجلس را از کارایی انداخته است.
علی صوفی با طرح این سوال که اگر انتخابات استانی شود که اثر دارد، گفت: در شرایط کنونی پول نقش تعیین کننده‌ای دارد و نمایندگان در حوزه‌های کوچک انتخابیه با خریدن آراء می‌توانند به مجلس راه پیدا کنند. اما اگر انتخابات استانی شود در سطح استان دیگر پول نمی‌تواند نقشی ایفا کند چرا که میزان مشارکت در سطح استان بسیار بالا است و چنین آرای اندکی نمی‌تواند تاثیرگذار باشد.
این فعال سیاسی افزود: اگر نمایندگان در حوزه انتخابیه حد نصاب آرا را کسب کنند در مرحله بعدی وارد رقابت استانی می‌شوند. در واقع در سطح شهرستان باید تراکم آراء به حدی باشد که بتوانند حدنصاب را برای راهیابی به مجلس کسب کند و اگر از رقبای خود در سطح استان هم پیش بیفتند برنده انتخابات می‌شوند.
الهام برخوردار
- 9
- 5
