دو دستگی در مواجهه با FATF باعث شده که فعالان اقتصادی نسبت به آینده و اوضاعی که پیش رو داریم، نگرانی‌هایی داشته باشند. مخالفان هیچ استدلالی را نمی‌پذیرند و می‌گویند با تصویب FATF وارد مرحله جدیدی از تحریم‌ها می‌شویم. اینها همان افرادی هستند که برجام را هم زیر سؤال می‌بردند و با قاطعیت آن را نفی می‌کردند.هر چند که این روزها مشخص شد برجام چه کارایی برای کشور داشت.
اما موافقان FATF از بُعدهایی آن را نگاه می‌کنند که اگر جدی گرفته نشود، گرفتاری‌های کشور از سال آینده شاخ و برگ بیشتری می‌گیرد. فرشاد مؤمنی، استاد دانشگاه علامه مخالفان با FATF را به نوعی خیانتکار توصیف می‌کند و می‌گوید اگر مشکلی باشد بعد از پذیرفتن اصل عضویت FATF قابل چانه زدن است. در ادامه مصاحبه خواندنی ما با فرشاد مؤمنی اقتصاددان و رئیس مؤسسه دین و اقتصاد می‌آید:
در حال حاضر در زمینه تصویب FATF در مجمع تشخیص مصلحت نظام شاهد دو دستگی در نظرها هستیم. یک گروه مصرانه به دنبال تصویب آن هستند تا گشایشی در وضعیت اقتصادی کشور ایجاد شود. دسته دیگر مخالف هستند و می‌گویند تصویب FATF به منزله ایجاد فرصت برای تحریم‌های بیشتر است و موافقان FATF می‌خواهند کشور را نابود کنند. شما با دیدگاه کارشناسی در این باره چه نظری دارید؟
متأسفانه ما بیش از آنکه استدلال‌های منطقی بویژه از ناحیه مخالفان این مسأله را شنیده باشیم برچسب زنی، اتهام وارد کردن و تهدید کردن را مشاهده می‌کنیم. انصاف این است که اگر گفت‌و‌گویی ملی درباره مسائل حیاتی چون FATF موضوعیت پیدا می‌کرد و افرادی که هیچ نوع انتصاب باندی و جناحی ندارند اما از صلاحیت تخصصی برخوردار هستند می‌آمدند و در این زمینه بحث می‌کردند شاید خیلی بهتر و کم هزینه‌تر موضوع FATF بررسی می‌شد و ما به اجماع ملی در تصویب آن می‌رسیدیم. اصل ماجرا این است که حساسیت‌های شدید نسبت به مسأله پولشویی سه خاستگاه جدی دارد.
یکی از خاستگاه‌ها این است که می‌گویند با توجه به روندهای مربوط به جهانی شدن اقتصاد، افزایش پیوندها و تعامل‌ها در دنیای اقتصادی بین واحدهای مختلف چه کشورها و چه بنگاه‌ها ما در معرض این هستیم که برای فعالیت‌های قاچاق کالا و خدمات مجاز، کسانی آن پول‌های آلوده را با سازوکارهای شناخته شده‌ای تطهیر می‌کنند. یک مسأله مهم دیگر که پولشویی را به مثابه جرم ثانویه مطرح کرده است، احتمال این هست که پول‌های حاصل از قاچاق مواد مخدر در معرض تطهیر قرار بگیرند و سومین مسأله این است که شبهه‌های بسیار جدی وجود دارد که پول‌های پولشویی شده در خدمت تأمین مالی فعالیت‌های تروریستی قرار گیرد.
با وجود این توضیحات که خیلی‌ها به آن باور دارند چرا مخالفان در تصویب آن مقاومت می‌کنند؟
فکر می‌کنم هیچ ایرانی شرافتمند و دلسوزی در جمهوری اسلامی ایران حاضر نیست که حکومت ایران در مقیاس جهانی در معرض چنین اتهام‌هایی قرار گیرد. بنابراین کسی که حسابش پاک است نباید از محاسبه باکی داشته باشد و اصل ماجرا را بپذیرد و خودش را در معرض چنین تهمتی قرار ندهد. نهایت این است که در جزئیات ایرادهایی وجود دارد که آن را می‌توان از طریق برخورد فعال همدلانه تلاش برطرف کرد. آنهایی که می‌گویند اشکالاتی در مصوبات و یا اجرای FATF وجود دارد گویی به معنای آن است که این افراد تمام مصوبه‌های سازمان‌های بین‌المللی را پذیرفته و قبول دارند. در حالی‌که ما می‌دانیم این‌گونه نیست.
با اینکه چند ده سال عضو هیأت رئیسه سازمان بین‌المللی کار بودیم در مورد بسیاری از مصوبات آنها هم حرف و حدیث داشتیم. اما نه در مواجهه با آن ایرادها به هموطنانمان اَنگ و بَرچسب زدیم و نه آن سازمان را صهیونیستی و امپریالیستی خطاب کردیم. با بیان کارشناسی تلاش کردیم در میان کشورهای دارای حق رأی همدلی بیشتری با دیدگاه خودمان ایجاد کنیم و جاهایی که قاعده گذاری‌ها کاستی‌هایی دارد را برطرف کنیم. چه کسی در ایران هست که بتواند ادعا کند که عدم شفافیت بلاهای شدید بر سر این اقتصاد نیاورده است.
چه کسی هست که بتواند ادعا کند که ایران به لحاظ سرزمینی در معرض این قرار ندارد که در ماجرای قاچاق مواد مخدر، قاچاقچی‌ها از ایران به صورت یک کانال ترانزیتی استفاده نمی‌کنند. این موارد قطعی است که متأسفانه وجود دارد. وقتی بدیهی‌ها و امور مسلم را عده‌ای نادیده می‌گیرند و موضوع اصلی بحث را به جاهای دیگری می‌کشند، صرفنظر از آنکه آنها چه انگیزه‌ای دارند، مسلم است که آبروی ایران را در معرض پرسش و اتهام قرار می‌دهند.با نفی FATF ثابت می‌کنیم ایران کشوری است که می‌خواهد به قاعده‌های شفاف‌سازی و اطمینان دهنده«نه» بگوید.
وقتی حجم قاچاق در کشور زیاد است نمی‌توان منکر پولشویی شد. اما مخالفان FATF می‌گویند از آنجا که ایران همواره با قاچاقچیان برخورد کرده است هیچ کشوری نمی‌تواند اَنگ پولشویی را به ایران بزند.چنین استدلالی قابل قبول است؟
آمارهای رسمی می‌گوید سالی حداقل ۱۰ میلیارد دلار و حداکثر ۲۵ میلیارد دلار قاچاق کالا و خدمات صورت می‌گیرد. اصل مبادله آن مجاز است اما به شیوه قاچاق وارد کشور می‌شود. رسانه‌های رسمی حکومت هم هر سال صدها بار می‌نویسند قاچاقچیان مواد مخدر دستگیر و یا تعدادی اعدام شدند. این حجم از قاچاق کالا و مواد مخدر نشان می‌دهد که پولشویی صورت می‌گیرد. وقتی وزیر خارجه می‌گوید ایران در معرض پولشویی قرار دارد، بلوایی به پا شد.
با توجه به حجم قاچاق معلوم است این بلوا نسبتی با علم، واقعیت و اخلاق ندارد. به صورت روزمره اعلام می‌کنیم که قاچاقچی مواد مخدر دستگیر شده است، قاچاقچی که به خاطر رضای خدا این کار را انجام نمی‌دهد.پس معلوم است که در فرآیند قاچاق پول‌های ناپاک زیادی در ایران وارد می‌شود و بنابراین ما به‌طور جدی در معرض پولشویی قرار داریم و وقتی که این را اعلام می‌کنیم و بعد می‌گوییم با سازوکارهای افشا کننده این مسأله و شفاف کننده مشکل داریم این منطقی است که از ناحیه هیچ کس پذیرفته نیست. معتقدم شیوه برخوردی که مخالفان این مسأله اتخاذ کردند شیوه درستی نیست و حرف‌هایی می‌زنند که صرفنظر از جهات دیگر فاقد بنیه کارشناسی است.
منتقدان FATF عنوان کردند با تصویب این موضوع استقلال کشور زیر سؤال می‌رود. واقعاً چنین اتفاقی می‌افتد؟
اخیراً منتقدان FATF مطرح کردند که اگر FATF تصویب شود، استقلال کشور از دست می‌رود. وقتی کسی این حرف را می‌زند کاملاً معلوم است الفبا و فلسفه وجودی سازمان‌های بین‌المللی را نمی‌داند. تعریف کلاسیک شکل‌گیری سازمان‌های بین‌المللی از اینجا عبور می‌کند که کشورها به تجربه و بواسطه اصطکاک‌های پرهزینه و برجسته کردن خطر جنگ در تعامل با سایر کشورها آگاهانه و داوطلبانه بخش‌هایی از حق حاکمیت ملی خودشان را واگذار می‌کنند به سازمان بین‌المللی برای اینکه از اقتدار ناشی از آن حق حاکمیت بتوانند امکان تسهیل مبادله‌ها در همه عرصه‌های حیات جمعی را فراهم کنند. این مسأله به هیچ وجه منحصر به امور اقتصادی نیست.
عضویت داوطلبانه و آگاهانه در یونسکو، صندوق بین‌المللی پول و یا سازمان بین‌المللی کار هم محدودیت‌هایی در تصمیم‌گیری کشورها ایجاد می‌کند اما پیوستن به آنها خیلی بهتر از نپیوستن است. بنابراین، این موضوع شناخته شده است و به معنای نفی استقلال نیست. نمی‌خواهم بگویم مخالفان FATF، فقط چنین حرف‌های بی‌پایه‌ای می‌زنند. به شرحی که اشاره شد در مطالب برخی کارشناسان منصف و آگاه یک سلسله نگرانی‌های اصولی هم در این زمینه مطرح می‌شود که متأسفانه در لابه‌لای این هیاهوها این نگرانی‌های اصولی هم کنار زده می‌شود.
توصیه شما برای شرایط فعلی چیست بخصوص آنکه مجمع تشخیص مصلحت نظام چند وقتی است که تصویب آن را به هفته‌های آینده موکول می‌کند؟
توصیه مشفقانه من این است که ما این مسأله(FATF) را بپذیریم. برای خارج شدن از تهمت‌ها که گویی ما از قاچاق مواد مخدر و تأمین مالی تروریسم بهره‌هایی می‌بریم اصل عضویت را باید بپذیریم. درباره آن مواردی که اختلاف نظر وجود دارد، می‌توان با گفتمان مشکلات را حل کرد. مثل اینکه دشمنان ایران چون اسرائیل و امریکا از نفوذ خودشان استفاده می‌کنند و می‌روند برخی از سازمان‌هایی که ما سازمان‌های رهایی‌بخش و آزادیخواه می‌دانیم مصوبه می‌گیرند که ایران تروریستی تلقی شود.
با سازوکارهای درست می‌توان این چالش‌ها را حل و فصل کرد. بر اساس توضیحاتی که وزیر امور خارجه ارائه کرد، مواردی که برخی‌ها ایراد می‌گیرند در قالب مذاکره حل شدنی است. ما با برانگیختن اجماع باید کاری کنیم که خودمان را از معرض اتهام خارج کنیم و نشان دهیم که ما هر ساله چند ده شهید در مسیر مبارزه با مواد مخدر می‌دهیم. بنابراین کسانی که بستری فراهم کنند که ایران در موضع چنین تهمتی قرار گیرد ظلم به شهیدان این کشور است.
ما خودمان قربانی مناسباتی هستیم که به خاطر جایگاه ترانزیتی کشورمان(مسیر قاچاق مواد مخدر) اتفاق افتاده است. به خاطر این مسیر ترانزیتی ما بسیار صدمه دیدیم و همچنین اعتیاد گسترده یکی دیگر از آسیب‌هایی است که در این حوزه می‌بینیم.
اگر اصل عضویت توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام پذیرفته شود، بخش قابل توجهی از مشکلات در مذاکرات حل می‌شود.
بله. این خیلی ناروا است که تحت عنوان ژست‌های رادیکال و انقلابی خودمان را در معرض تهمت قرار دهیم. درباره جزئیات آن ادعاهایی می‌شود که در بین آنها که انتقاد جدی به عضویت ایران در FATF دارند، حرف‌های شنیدنی و قابل اعتنا هم مشاهده می‌کنم.
راهکار این است که در گفت‌و‌گوهایی کارشناسی مطرح و برای آن راه حل انتخاب شود. با صراحت می‌گویم هر کوششی که پیوستن و اصل عضویت ایران به FATF را زیر سؤال ببرد نه تنها خدمت به کشور تلقی نمی‌کنم بلکه از بسیاری جهات شائبه خیانت را هم در آن پررنگ می‌بینم. توصیه من این است که FATF را از بازی سیاست زدگی خارج و به بازی با منطق کارشناسی تبدیل کنیم. هزینه این برخورد سیاست زده برای کشور می‌تواند حتی سنگین‌تر از ماجرای تحریم‌ها باشد.
دولت موافق تصویب FATF است و برای آن جنگیده است اما به نظر می رسد مخالفان زورشان بیشتر است.
آنهایی که به لحاظ نهادی مسئولیت کشور را برعهده دارند باید با سرپنجه تدبیر همت کنند به اینکه ما با شیوه اصولی‌تر در مقایسه با آن چیزی که اکنون مشاهده می‌کنیم، اصل عضویت را بپذیریم. همه باید بدانند مثل همه سازمان‌های دیگری که ما عضو شدیم همه وجوه مصوبات آن را نپذیرفتیم. مگر ما در مورد صندوق بین‌المللی پول انتقادات بسیار رادیکال‌تر نداریم و مگر شواهد بی‌شمارتری درباره اینکه صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی خطاهای فاحش و راهنمایی‌های نادرست به کشورهای در حال توسعه عضو کردند، نداریم؟ در مورد مواد اختلاف فرصت چانه زنی وجود دارد.
ما عضویت را زیر سؤال نبردیم اما در عین حال انتقاداتمان را هم مطرح می‌کنیم. چرا که موضوع FATF حساسیت بیشتری دارد و اگر نپذیریم در مقیاس جهانی ایران را کشوری همدل با قاچاق مواد مخدر و تروریسم معرفی کردیم. عدم عضویت در FATF از هیچ جنبه‌ای به صلاح کشور نیست.
۸ نکتـــه
اجازه دهید ثابت کنیم حامی تروریسم نیستیم
آبروی ایران را در معرض پرسش و اتهام قرار ندهید
عدم عضویت در FATF از هیچ جنبه‌ای به صلاح کشور نیست
با نفی FATF ثابت می‌کنیم ایران کشوری است که می‌خواهد به قاعده‌های شفاف‌سازی و اطمینان دهنده«نه» بگوید
شیوه برخوردی که مخالفان با FATF اتخاذ کردند شیوه درستی نیست و حرف‌هایی می‌زنند که صرفنظر از جهات دیگر فاقد بنیه کارشناسی است
همه باید بدانند مثل همه سازمان‌های دیگری که ما عضو شدیم همه وجوه مصوبات آن را نپذیرفتیم
با صراحت می‌گویم هر کوششی که پیوستن و اصل عضویت ایران به FATF را زیر سؤال ببرد نه تنها خدمت به کشور تلقی نمی‌کنم بلکه از بسیاری جهات شائبه خیانت را هم در آن پررنگ می‌بینم
چه کسی در ایران هست که بتواند ادعا کند که عدم شفافیت بلاهای شدید بر سر این اقتصاد نیاورده است
مرجان اسلامی فر
- 19
- 6
