باهنر: اگر مردم در انتخابات شرکت نکردند، می توان فهمید که مردم نظر دیگری دارند

گفت وگوی شفقنا با محمدرضا باهنر، دبیر کل جامعه اسلامی مهندسین و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام را می خوانید:

*بسیاری بر این باورند که امام (ره) به عنوان معمار انقلاب اسلامی، در حوزه مذهبی به اجتهاد پویا و مصلحت، در حوزه سیاسی به همزیستی، اسلامیت و جمهوریت و در حوزه جامعه مدنی به موضوعاتی نظیر؛ حق تعیین نوع حکومت توسط مردم با فراندوم، قانون اسلامی و انتخابات، حضور اجتماعی و سیاسی زنان و ….حیاتی دوباره بخشیدند. دیدگاه شما در هر مورد چیست و چه استدلال ها و مصادیقی بر آن می شناسید؟

حضرت امام(ره) یکی از چهره های بزرگ تاریخ معاصر در جهان اسلام هستند. ایشان در آزادسازی کشور و استقلال آن سبکی جدید به کار بست. بارها و بارها از ویژگی های حضرت امام(ره) گفته شده است. اما یکی از ویژگی های مثبت حضرت امام(ره) این بود که سعی داشتند به هر آنچه در فکر و زبان ایشان بود پایبند باشند. ایشان دو جمله دارند؛ عالم محضر خداست در محضر خدا معصیت نکنید. در قسمتی از صحیفه نور آمده است؛ خبرنگاری از حضرت امام(ره) می پرسد: در این حرکت هایی که انجام داده اید هیچ گاه ترسیده اید؟! حضرت امام(ره) با قاطعیت و صراحت کامل می فرمایند: من در تمام عمرم به غیر از خدا از هیچ کسی نترسیده ام. در حرکت ها، تصمیم گیری ها و در مبارزه ها، تبیین ها و جای جای زندگی امام(ره) این دو محتوا موج می زند. امام(ره) در محضر خدا معصیت نمی کند و خداوند را اطاعت می کند و این نگاه در رفتار و کردار او متبلور است. اگر از محرومین دفاع می کند اگر از مبارزه می گوید اگر از گذشت و ایثار می گوید و… تمامی این مشخصات در رفتار و سکنات امام(ره) دیده می شود. این دو مشخصه فلسفه ماندگاری حضرت امام(ره) و نهضت ایشان است به صورتی که استکبار و دشمنان می گفتند امام(ره) زلزله ای ایجاد کرده است و آثار آن در آینده مشخص خواهد شد اما من باید این نظر را کامل کنم، این زلزله هم در تاریخ و هم در جغرافیا رخ داد و هم در بخشی از سرزمین های اسلامی زلزله ای به پا شد و هم در تاریخ نهضت ها و تحول ها و انقلاب ها، تنها انقلابی بود که به ثمر رسید و بعد از چهل سال علاوه بر همه دشمنی ها نظام از مسیر اصلی خود منحرف نشده و متوقف نگشته و برگشت نخورده است و با سلامت به سمت مقابل پیش می رود.

قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، انقلاب های بسیاری حتی در منطقه ما رخ داده بود انقلاب مصر و الجزایر و تونس و انقلاب عراق و… اما یا در نطفه خفه شدند یا به سرعت به انحراف کشیده شدند و یا رنگ باختند و از بین رفتند. ولی انقلاب ایران با صلابت جلو رفته است. اگر این روزها دشمنی ها زیاد می شود به دلیل قدرت روز افزون نظام است.

*وعده ی انقلاب و حضرت امام شکل دادن به جامعه و حکومتی ایده آل از نظر عدالت و آزادی و اخلاق در کنار حفظ استقلال سیاسی کشور بوده است. تا چه اندازه این موارد در دوره ایشان و پس از ایشان محقق شده است؟

باید عموما فرایند ها را در نظر گرفت. اگر بخواهیم مصداقی حرف بزنیم همه نوع مثالی می توان زد. ما از آدم های درجه اول انقلاب که منحرف و خسته شدند و عقب گرد رفتند، داریم تا انقلابی های بعد از انقلاب. اگر فرایند و روند را در نظر بگیریم مقام معظم رهبری بارها و بارها فرموده اند از نظر ریزش ها و رویش ها حتما رویش ها بیش از ریزش ها بوده است، من هم بر همین باور هستم.

اگر از زمان جنگ حرف بزنیم ده بیست فرمانده جوان داشتیم که شهید شدند؛ از جمله شهید همت و شهید باکری و بروجردی و صیاد و دیگران… من دیده ام که حتی در مداحی مراسم ها خوانده می شود که این افراد دیگر نیستند و رفتند و تمام شدند. آنها ستاره های درخشانی بودند ولی من عقیده دارم ما امروز ده ها همت و ده ها بروجردی و ده ها حججی داریم. اینکه بگوییم تمام جوان های کشور اینگونه هستند درست نیست ولی رویش های وسیعی داشتیم.

برخی بسیار ناامیدانه از کم شدن تدین مردم نسبت به قبل از انقلاب حرف می زنند، ولی اینطور نیست. ما از قائم مقام رهبری داشتیم که نتوانسته است تاب بیاورد یا کسانی که در جنگ رشادت هایی داشتند ولی بعدها خسته شدند و برگشتند. ولی این رشد و نمو مستمر و همیشگی است. در زمان مولا علی( ع)  نیز همه مردم یک دل و یک صدا نیامدند. روایت داریم که در زمان حکومت امام زمان(عج) تمام دنیا پر از عدل و داد می شود ولی این روایت به این معنا نیست که در آن روزها ظالمی وجود نخواهد داشت!

*این نقد و دیدگاه وجود دارد که حضرت امام قبل از پیروزی با بعد از پیروزی دیدگاه های متفاوتی درباره جمهوریت مطرح کرده اند، آیا این دیدگاه صحت دارد و اگر چنین است دلایل تغییر نظر امام چه بوده است و اگر چنین نیست، دلایل وارد آوردن این اتهام به ایشان چیست؟

من فرق چندانی قائل نیستم. در هر صورت نظر امام(ره) تلفیق اسلام و جمهوریت بود که این یکی از مسائلی است که در اوج تئوری حضرت امام(ره) قرار دارد. امام(ره) توانست این دو مساله را با هم مطرح کند. برخی گمان می کردند اگر جمهوریت بزرگ شود جای اسلامیت را تنگ خواهد کرد و پررنگ شدن اسلامیت، جمهوریت را ضعیف خواهد کرد در حدود بیست سال قبل رهبر انقلاب تعبیر زیبایی داشتند و فرمودند: جمهوری اسلامی کلمه ای مرکب نیست، این کلمه بسیط است. جمهوری اسلامی یکپارچه است. تبیین این دو با هم یعنی حق انتخاب مردم در چارچوب اسلام، کار امام(ره) بود. امام(ره) از اولین رهبرانی بودند که بعد از انقلاب اعلام کردند مردم باید نوع حکومت را انتخاب کنند. انقلابیون نزدیک به امام(ره) از این مساله متعجب بودند و امام(ره) را نقد می کردند و می گفتند مردم با گوشت و پوست خود به خیابان ها ریخته اند و فریاد می زنند که ما اسلام را می خواهیم چرا رفراندوم برگزار می کنید؟ بسیاری از انقلاب هایی که پیش از ما موفق شده بودند تا ده ها سال به بهانه انقلاب به آرا عمومی مراجعه نمی کردند. به طور مثال بعد از انقلاب مصر یا عراق انتخابات معنایی نداشت. قزافی سی سال در لیبی بود و به عنوان فرمانده انقلاب هیچ انتخاباتی برگزار نکرد. اما امام خمینی فورا از همه پرسی حرف زد و بعد گفت قانون اساسی و بعد گفت انتخابات مجلس و… امام(ره) جمله مشهوری دارد و می فرماید: میزان رای ملت است. اگر مردم نخواهند ما نیستیم. امروز تمام ارکان حکومت ما بر رای مردم است.

* آیا این روحیه مردم سالاری طی سالیان بعد حفظ شد؟ برخی مطرح می کنند که ۴۰ سال از انقلاب و ۳۰ سال از زمان رحلت امام (ره) گذشته است آیا می توان رفراندوم مجددی برگزار کرد؟

ما هر چند سال یکبار انتخابات داریم و مردم در انتخابات شرکت می کنند. اگر مردم در انتخابات شرکت نکردند می توان فهمید که مردم نظر دیگری دارند. نیاز نیست هر حکومتی هر سال رفراندوم برگزار کند. مردم باید در حضور و بروز خود با اکثریت همراه نظام باشند وقتی اکثریت همراهی نکردند می توان متوجه شد که نظر مردم متفاوت است ولی در انتخابات ریاست جمهوری ۶۰ درصد از مردم شرکت می کنند و این خود رفراندومی است که در تایید مشروعیت نظام است. و این مهم نیست که به چه کسی رای می دهند هر کسی که پای صندوق می آید یعنی به نظام معتقد است.

*درباره حضور روحانیت در مناصب اجرایی حضرت امام در حالی که اول نظرشان بر حضور روحانیون در مناصب اجرایی نبود، بعدا تغییر نظر دادند. دلایل آن تغییر نظر چه بود؟ آیا همچنان بستر آن دلایل باقی است یا شرایط تغییر کرده است ؟

امروز اگر بخواهیم کاملا دموکراتیک و ساده صحبت کنیم باید بگوییم که نه می توان روحانیت را منحصرا برای پست های بالا مطرح کنیم و نه می توانیم آنها را محروم کنیم. ما نمی توانیم بگوییم رییس جمهور نباید روحانی باشد ولی اگر روزی گفته شد رییس جمهور حتما باید روحانی باشد این ضد دموکراسی است. حضرت امام(ره) در روزهای اول انقلاب به دلیل بحث ها و شایعاتی که وجود داشت می خواستند روحانیت چندان قدم پیش نگذارد و نگویند روحانیت به دلیل پست و مقام فعالیت می کند. ولی اتفاقاتی رخ داد و بنی صدر آنطور از آب درآمد و شهید رجایی به شهادت رسید و نتوانست راه خود را ادامه بدهد و به همین دلیل امام(ره) رضایت دادند و حضرت آیت الله خامنه ای کاندیدا شدند و با رای مردم به ریاست جمهوری انتخاب شدند. در زمان نخست وزیری بنی صدر ما بزرگان زیادی برای جایگزینی داشتیم. حضرت آیت الله خامنه ای و مرحوم بهشتی و مرحوم هاشمی رفسنجانی و… بودند ولی امام(ره) فرمودند: روحانیون کاندیدا نشوند که بنی صدر و حبیبی و جلال الدین فارسی کاندیدا شدند.

*آیا امام (ره) نظر خاصی بر روی کاندیدای های ریاست جمهوری داشتند و از مناسب بودن برخی افراد برای سمت های مختلف اسم می بردند؟!

آن زمان چهره ها کاریزما بودند و از پیش از انتخابات مشخص بود چه کسی انتخاب می شود. بنی صدر ابتدا گفت من کاندیدا نمی شوم و به دیدار امام(ره) رفت و بعد از خروج از جلسه گفت حالا که به خدمت امام(ره) رسیده ام کاندیدا می شوم. برداشت برخی اینطور بود که امام(ره) به او گفته اند کاندیدا بشود. امام(ره) نمی گفتند کسی کاندیدا بشود یا نشود. ولی معلوم بود که نظر امام(ره) روی بنی صدر نبود. اما امام(ره) در زمان انتخابات به هیچ کسی اعلام نمی کردند که کاندیدا بشود یا نشود. حتی در زمان بنی صدر نیز بارها افرادی همچون شهید بهشتی نزد امام(ره) آمده بودند و گفته بودند که بنی صدر منحرف می شود ولی امام(ره) تا آخرین لحظات بنی صدر را تحمل کردند ولی کار به جایی رسید که دیگر حکومت نمی توانست کار کند. بعد ها امام(ره) راضی به حضور روحانیت شدند وقتی حضرت آیت الله خامنه ای کاندیدا شدند دیگر کسی در مقابل ایشان به رقابت برنخاست. حتی کسانی مثل مرحوم آقای عسگر اولادی که کاندیدا شده بودند در برنامه تلوزیونی می گفتند ما هم به آقا سید علی رای می دهیم. امروز در بحث حضور غیر روحانیت در تنها جایی که محدودیتهایی وجود دارد قوه قضاییه است. حتی امروز در مجلس خبرگان افرادی با لباس شخصی داریم که معمم نیستند ولی درس حوزه خوانده اند. بنابر این امروز نمی توان روحانیت را از حضور در پست های دولتی وسیاسی منع کرد. امروز هیچ کجا در انحصار روحانیت نیست و همچنین روحانیت در هیچ کجا منع نشده است. تا چندی پیش استاندار قم یک روحانی بود و اتفاقا بسیار موفق عمل کرده بود و کارهای عمرانی زیادی در استان انجام داده بود. یا حتی در بسیاری از استان ها مدیران کل دادگستری استان روحانی نیستند.

*تا چه اندازه پس از امام (ره) به میراث ایشان وفادرای شد؟ مهمترین موارد فاصله یا انحراف از ایشان چه بوده است و به چه دلیل رخ داده است و مسئولیت آن متوجه چه کسانی است؟ وظیفه حامیلن درجه اول امام در شرایط فعلی چیست؟  راه حفظ و ارتقاء میراث حضرت امام چیست؟

میراث امام(ره) نظام جمهوری اسلامی ایران بوده و هست و خواهد بود. برخی عقیده داشتند این نظام بعد از امام(ره) از بین می رود. این نظام چهل سال پابرجا بود و هر روز مقتدرتر و قوی تر شده است. اگر با ریزش ها و رویش های افراد در مورد میراث امام(ره) قضاوت کنیم باز باید گفت رویش ها بسیار بیشتر از ریزش ها بود. می توانیم از انقلابی های سطح بالایی صحبت کنیم که منحرف شده اند ولی از آن طرف کسانی هستند که آمدند و رشد کردند و چیز فهم شدند. امروز در حوزه های علمیه افراد فیلسوف و عرفا بسیار زیادنند. در زمان قبل از انقلاب این افراد کم بودند و به یکباره شهید مطهری گل می کرد یا علامه طباطبائی دیده می شد ولی امروز طلبه های جوان بسیاری داریم که در حوزه های علوم انسانی کار می کنند. میراث امام(ره) به صورت کلی حفظ شده است ولی هر کسی به اندازه لیاقت خود از این میراث بهره برده است. اما به هیچ وجه نمی توان گفت انقلاب به صورت کل و در حالت کلی به انحراف رفته است.