اصولگرايان؛ اقبال از تحريم يا هراس از مذاكره؟

اصولگرايان دلواپس طي يک ماهه اخير و پس از ترور سردار سليماني چندين بار به وزير امور خارجه تاخته‌اند که چرا از «مذاکره» سخن گفته است. در پي مصاحبه محمدجواد ظريف با «اشپيگل» آلمان اين هجمه‌ها به اوج خود رسيد و اين جريان اقدام به سازماندهي يک تجمع اعتراضي در «باغ ملي» و روبه‌روي ساختمان وزارت امور خارجه کرد. مساله اما به همين جا محدود نشد؛ گروهي از اصولگرايان مجلس شوراي اسلامي از قوه قضائيه خواستند که با ظريف برخورد قانوني صورت گيرد.

هرچند صحبت ظريف از مذاکره مستقيم با آمريکا حکايت نداشت و او تنها موضع رسمي نظام جمهوري اسلامي ايران را که از سوي نهادهاي بالادستي به او ابلاغ شده بود بيان مي‌کرد، با اين حال نگاهي به اتفاقات گذشته و به ويژه حوادثي که زمان آغاز رياست‌جمهوري حسن روحاني در کشور رخ داده نشان مي‌دهد که ضديت اصولگرايان نه با «مذاکره در مقطع کنوني» که با «اصل مذاکره» است. به طوري که حتي در زمان تلاش دولت براي به نتيجه رسيدن توافق هسته‌اي و حصول برجام که مطالبه اکثريت مطلق جامعه بود نيز موانع زيادي بر سر راه دولت ايجاد شد.

موفقيت برجام و گشايش اقتصادي ويژه‌اي که به سبب حصول اين توافق ايجاد شد هم نتوانست از کينه و دشمني اين طيف سياسي نسبت به طرفداران «ترميم روابط ايران با جهان» بکاهد و تلاش همزمان تندروهاي داخلي و خارجي در نهايت به خروج آمريکا از توافق هسته‌اي و بازگشت تحريم‌ها عليه ايران انجاميد. از آن زمان تاکنون دولت و وزارت امور خارجه در مقاطع مختلف پيشنهاد مذاکره مستقيم با ايالات متحده را رد کرده‌اند اما اصولگرايان همچنان به حملات عليه دولت و مقصر جلوه دادن اين نهاد براي مشکلات ايران ادامه مي‌دهند. روز سه‌شنبه رئيس شوراي مرکزي حزب موتلفه اسلامي در نشست خبري با حمله مجدد به طرفداران ديپلماسي از دولت اصلاحات تاکنون، مذاکره را «دريوزگي سياسي» خواند.

مصطفي ميرسليم که پيشتر در انتخابات رياست‌جمهوري ۹۶ انتقادات زيادي را نسبت به عملکرد دولت مطرح کرده بود، تصريح کرد: «ريشه اصلي مشکلات کشور، سياست‌هاي اشتباه است نه تحريم‌ها. اگر خودکفايي داشته باشيم، تحريم‌ها اثرگذار نيست. رهبري از هجده سال پيش با نامگذاري اقتصادي بر سال‌ها، بر حل مشکلات اقتصادي تاکيد دارند، اما عده‌اي از مذاکره براي حل مشکلات حرف مي‌زنند. اينها بايد خجالت بکشند.

مذاکره دريوزگي سياسي است. ما نبايد توان داخلي خود را از ياد ببريم. بايد قدر جوانان خود را بدانيم. ما دنبال انزوا نيستيم، اما بايد بر توان داخلي خود اتکا کنيم». تاکيد اين فعال سياسي اصولگرا بر رشد اقتصادي در شرايط تحريم در حالي مطرح مي‌شود که نگاهي به تجربه ديگر کشورها نشان مي‌دهد در شرايط تحريم شديد و توقف صادرات و واردات در کشور امکان پيشرفت جدي در صنايع کشور وجود ندارد؛ مساله‌اي که از سوي رئيس‌جمهور نيز چندين بار مورد اشاره قرار گرفته است. رئيس‌جمهور ۲۴ مهر ۹۸ گفته بود: «رشد و توسعه بدون رابطه و تعامل با دنيا نمي شود و اگر صادرات نباشد و بانک‌ها قفل باشند و نتوانيم ارتباط برقرار کنيم، نمي‌توان به رشد و توسعه رسيد».

او در دي ماه نيز تصريح کرد که «من بلد نيستم بدون ارتباط با دنيا رونق اقتصادي ايجاد کنم». با اين وجود انزوا‌طلبان تندرو نه‌تنها کماکان بر سر راه ديپلماسي مانع مي‌گذارند، بلکه مي‌خواهند دستاوردهايي نظير برجام را که اکنون تکيه‌گاه حقوقي و سياسي کشور در عرصه بين‌الملل است، از بين ببرند. در همين راستا برخي اصولگرايان چندين بار مطرح کرده‌اند که جمهوري اسلامي بايد در پاسخ به بي‌عملي اروپايي‌ها از برجام خارج شده و راه ديگري را در پيش گيرد؛ مساله‌اي که صداي برخي از هم‌حزبي‌هايشان را نيز درآورد.

اذعان به اهميت باقي ماندن در برجام

مهدي طائب، چهره شناخته شده جريان اصولگرا و فرمانده قرارگاه عمار پيرامون موضوع برجام مي‌گويد: «بي‌گدار به آب زدن و خروج از برجام خسارتي محض براي ايران خواهد بود و نبايد اجازه دهيم که طبق خواسته آمريکا و غربي‎ها ايران اين توافق بين‌المللي را ترک کند». او مي‌افزايد: «مواضع ظريف در مصاحبه با نشريه آلماني درست است چرا‌که در صورت خروج از آن پرونده ايران به شوراي امنيت روانه مي‌شود و در اين وضعيت وزيرخارجه سخن صحيحي داشته است». طائب تصريح مي‌کند که «سخن وزيرخارجه در مصاحبه با اشپيگل دو پهلو است و مي‌خواهد اين مساله را روشن کند که آمريکا درصدد است که با خروج ايران از برجام وضعيت خفقاني را در سطح بين‌المللي براي کشور رقم بزند». با اين وجود او نيز کماکان اصل «مذاکره» را منتفي دانسته و تعليق به محال مي‌کند. طائب تاکيد دارد: «مذاکره خارج از مسائل برجامي غير‌ممکن است».

مخالفت با اصل مذاکره

هرچند در شرايط کنوني و با وجود ترامپ در راس امور آمريکا، احتمال مذاکره و موفقيت‌آميز بودن آن در هاله‌اي از ابهام است و اکثريت کارشناسان او را فردي غيرقابل اعتماد مي‌دانند، با اين وجود مخالفت بسياري از افراد نه از سر بي‌اعتمادي به ترامپ که به دليل مخالفت با «اصل مذاکره» است. آنها گويي عليه اصل مذاکره موضع‌گيري مي‌کنند و موضع‌گيري عليه اصل مذاکره يعني کساني که اعتراض مي‌کنند کاري با امتيازاتي که مي‌گيريم يا مي‌دهيم ندارند.

آنها از موضوعي بسيار بزرگ‌تر نگراني دارند. محمدجواد ظريف روز گذشته در همين باره گفت: « امروز ديپلماسي نه فقط ابزار نهادينه کردن دستاوردهاي قدرت و کاستن هزينه‌هاي شکست، بلکه خود يک عامل قدرت است. يعني شما بدون ديپلماسي نمي‌توانيد دستاوردهاي قدرت را نهادينه کنيد». او تصريح کرد: «برخي دوستان ما فکر مي‌کنند اگر بپذيرند ديپلماسي مهم است؛ يعني بپذيرند ما بايد واداده باشيم. ديپلماسي در کنار قدرت نظامي است. همين ساختمان که به نام شهيد سليماني نام‌گذاري شده هر سه‌شنبه شاهد يک جلسه مهم بين بنده و آقاي سليماني بوده که چگونه مي‌شود ديپلماسي در کنار ميدان استفاده شود. هر زمان ديپلماسي نياز به ميدان دارد از آن استفاده کنيم و برعکس».