در روزهای اخیر در کنار اخبار ضدونقیض درباره احتمال نامزدی ظریف در انتخابات ریاست جمهور، انتشار فایل صوتی محرمانه و تقطیع شده از گفت‌وگوی محمدجواد ظریف، دیگر خبر حاشیه‌ساز این روزها بود. درباره اینکه چه کسی صوت مذکور را منتشر کرده است، انگشت اتهام بسیاری از فعالان سیاسی به سمت وزارت امور خارجه گرفته شده است. با این حال عده‌ای نیز جناح رقیب را با متهم به انتشار این صوت کرده و معتقدند این صوت برای آنان آورده‌های سیاسی و انتخاباتی خواهد داشت. اما هنوز شفافیتی در این خصوص نشده و مجلس پیگیر تحقیق در این پرونده شده است. ظریف در بخشی از این صوت به پیشنهاد همکاری محمدباقر قالیباف در سال‌ها ۹۱ و ۹۲ اشاره کرده است.
گفت‌وگوی معمول و محرمانه
در عصر ارتباطات همه ما در هجوم اخبار هستیم. تعدد اطلاعات روزانه در حد و حجمی قرار دارد که پیگیری و مطالعه تمام اخبار روزانه در ۲۴ زمان روزانه ممکن نخواهد بود. با این حال اخبار و اطلاعاتی هستند که بعضا تا روزها ذهن افراد را به خود مشغول می‌کنند؛ اطلاعاتی که در حواشی خود نقاط گنگ و مبهم فراوانی دارند. شاید کمتر کسی خبر انتشار صوت گفت‌وگوی خصوصی سعید لیلاز، اقتصاددان اصلاح‌طلب و محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه را نشنیده باشد. با این حال هنوز مشخص نیست چه شخص یا نهادی پشت پرده مسئول انتشار فایل صوتی مورد بحث بوده است. روز گذشته سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه در نشست خبری اعلام کرد: «تفاسیر شاذ درباره این فایل برای بعدا باشد. آنچه منتشر شده، یک مصاحبه رسانه‌ای و گفت‌وگوی رسانه‌ای نبود. آنچه انجام شد، یک گفت‌وگوی معمول و محرمانه در دولت بود. رئیس‌جمهور برای انتقال سوابق و تجارب برای دولت بعد نظرشان این بود که اعضای کابینه گفت‌وگوهایی برای ثبت در اسناد داشته باشند. وزارت امور خارجه در بخش‌های این فرآیند از مصاحبه، عوامل مصاحبه و... نقش نداشته است. اینکه چه کسانی و چرا منتشر کرده‌اند، را نمی‌دانیم.» چرایی انتشار این مصاحبه نیز موضوعی است که در ادامه این گزارش بدان اشاره خواهد شد.
مذاکره نافرجام؟
با تمامی احوال، «نمی‌دانیم» سخنان سخنگوی دستگاه دیپلماسی، امری حاشیه‌ساز بود و دیروز نشریه «اخبار و تحلیل‌ها» معاونت سیاسی سپاه، در واکنش به انتشار مصاحبه جواد ظریف نوشت: «اگر قاسم سلیمانی، فرمانده شهید و پیشین نیروی‌قدس سپاه، میدان را هم مانند عرصه دیپلماسی به دولت واگذار می‌کرد، احتمالاً همان‌طور که هنوز برجام بعد از هزاران بار نقض و رفت و برگشت همچنان در وین در دست مذاکره‌های نافرجام است، میدان مبارزه با داعش نیز باید همچنان بعد از سال‌ها ادامه پیدا می‌کرد. چرا باید به وزارت خارجه‌ای که یک فایل صوتی محرمانه در آن قابل حفاظت نیست، اعتماد کرد و اطلاعات حمله سری نظامی را به آن داد؟» این سخنان ناظر بر برخی اظهارات ظریف در فایل صوتی منتشر شده است که او از دوستی خود با سردار شهید قاسم سلیمانی سخن گفته بود.
ظریف فایل صوتی را منتشر کرد
دیدگاه دیگری نیز درباره منشأ انتشار فایل صوتی، گفت‌وگوی ظریف وجود دارد. روز گذشته صادق زیباکلام، استاد دانشگاه و فعال سیاسی اصلاح‌طلب در گفت‌وگو با مدارا اعلام کرد: «یا آقای سعید لیلاز این را پخش کرده یا آقای ظریف این را پخش کرده است. اینکه آقای لیلاز این را پخش کرده باشد را عملا منتفی می‌دانم چون او را می‌شناسم، فردی بسیار اخلاقی و اخلاق‌مدار است و اگر بگوید منتشر نمی‌کنم و نگه می‌دارم قطعا این کار را نمی‌کند و نگه می‌دارد. فردی نیست که به دنبال بهره‌برداری سیاسی باشد. ممکن است فایل صوتی از جانب خود آقای ظریف منتشر شده باشد. اگر ایشان این کار را کرده باشند من فکر می‌کنم نشان‌دهنده عمق فشار روحی، روانی و سیاسی است که در حال حاضر روی آقای ظریف و تیم مذاکره کننده صورت می‌گیرد.» احتمال انتشار این صوت به وسیله خود ظریف امری تامل‌برانگیز به نظر می‌رسد. فشارهای موجود بر شخص ظریف می‌تواند یکی از چرایی‌های انتشار گفت‌وگوی مورد بحث باشد.
مسدود کردن راه ظریف برای انتخابات
احمد زیدآبادی، تحلیلگر مسائل سیاسی نیز درباره علت انتشار این صوت گمانه‌زنی‌هایی انجام داده و در یادداشتی نوشته است: «اصولگرایان قاعدتا پای مدیران دولت روحانی را به میان می‌کشند و افشای فایل صوتی را به منازعه انتخاباتی ربط می‌دهند. پرسش اما این است که درز این مصاحبه، چه کمک انتخاباتی به جناح دولتی می‌کند؟ در واقع نه فقط کمکی نمی‌کند بلکه آنها را در برابر این چالش قرار می‌دهد که اگر آنان در حقیقت تا این اندازه دست‌شان از قدرت واقعی تهی است، پس چرا خود را ابزار دست دیگران کرده‌اند و از پست‌هایشان کناره‌گیری نکرده‌اند؟ و مهمتر از این، اگر قصه همان است که ظریف در مصاحبه نقل کرده است، پس با چه انگیزه‌ای بار دیگر اسب خود را برای رسیدن به پاستور زین کرده‌اند؟ از طرفی، دولتی‌ها و برخی متحدان اصلاح‌طلب آنان نیز به نوبه خود، افشای فایل صوتی را به اصولگرایان نسبت خواهند داد. با این استدلال که آنها از این طریق در‌صدد مسدود کردن راه ورود ظریف به انتخابات برآمده‌اند و با این اقدام به احتمال کاندیداتوری او پایان داده‌اند.» در ادامه گمانه‌زنی‌ها درباره چرایی انتشار این صوت، روز گذشته جلیل رحیمی‌جهان‌آبادی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، در گفت‌وگو با ایرنا ظریف را یکی از صادق‌ترین، دلسوزترین و تواناترین نیروهای نظام جمهوری اسلامی دانست و گفت: «انتشار فایل صوتی در این مقطع زمانی فقط با هدف آسیب زدن به مذاکرات وین انجام شد.»
قالیباف و پیشنهاد کمیته سیاست خارجی
صوت منتشر شده بخشی بریده شده از گفت‌وگویی ۷ ساعته است و باقی بخش‌های این صوت کماکان در دسترس عموم نیست. با این حال در بخشی از این گفت‌وگو وزیر امور خارجه اعلام کرده است: «حدود دی ماه و قبل کاندیداتوری آقای روحانی، پیشنهاد وزارت به من شد و دو سه بار از ایشان درخواست کردم که این درخواست را مطرح نکنند. آقای قالیباف هم پیشنهاد دادند و درخواست داشتند که رئیس کمیته سیاست خارجی ستاد او شوم اما نپذیرفتم. درباره آقای روحانی شرطی برای کار کردن نگذاشتم اما علاقه نداشتم این کار را بپذیرم؛ زیرا هر کاری را می‌پذیری باید در برابر خداوند پاسخگو باشی.
آرمان ملی، محمدهادی علیمردانی
شگفتی اردیبهشت
چندی قبل، آفتاب یزد در گزارشی با عنوان: «بودجه‌ی این شورا چقدر است»، پرده از پروژه‌ای با عنوان: «شورای تدوین، گردآوری و مستندسازی آثار رئیس جمهور» بر می‌دارد، پروژه‌ای که زیر نظر مستقیم «محمدقوچانی»
و با بودجه‌ای هنگفت در حال انجام است. آیا نشر این فایل صوتی زیر سر این شورا بوده است؟
فایل صوتی گفتگوی محمدجواد ظریف و سعید لیلاز که قرار بود به عنوان سندی برای آینده بماند و منتشر نشود، روز یکشنبه به طور غیر منتظره‌ای منتشر شد. مصاحبه لیلاز با وزیر خارجه جمهوری اسلامی در روز ششم اسفند سال ۱۳۹۹ - آن طور که در متن گفته می‌شود - و در قالب برنامه‌ای با عنوان «تاریخ شفاهی دولت تدبیر و امید» ضبط شده است. این فایل روز یکشنبه پنجم اردیبهشت ۱۴۰۰ برای نخستین‌بار توسط یک شبکه تلویزیونی ماهواره‌ای منتشرشده است.
در این فایل صوتی درباره نقش شهید سرلشکر قاسم سلیمانی در دیپلماسی مطالبی مطرح شده است. ظریف در این فایل درباره کارشکنی روسیه در برجام نیز سخن گفته است. ظریف در بخش دیگری از این فایل صوتی که به صورت تقطیع شده منتشر شده است؛ گفته در تمام این سال‌ها «ما هزینه میدان کردیم. میدان هزینه ما نکرد.» در بخشی از این فایل ظریف عنوان می‌کند که در جلساتی که داشتیم دائماً شهید سلیمانی به من می‌گفت که فلان موضوع را به فلان شخصیت فلان کشور بگو و مسائل را پیگیری کن و همیشه فرماندهان میدان بودند که مسائل خود را پیگیری می‌کردند و اینگونه نبود که من از آنها بخواهم که فلان کار را بکنند که از جمله آن می‌توان به بحث سوریه اشاره کرد که البته این مسئله موضع نظام بود. واکنش‌های اولیه در قالب: «محرمانه بود»، «قرار نبود منتشر شود»، «تقطیع شده است» و مواردی از این دست مطرح می‌شود اما در مواجهه با چنین واکنش‌هایی می‌توان گفت: «اگر قرار بر انتشار نبود چرا انجام شد یا چرا ضبط شد یا چرا از آن مراقبت نشد؟»
چندی قبل، آفتاب یزد در گزارشی با عنوان: «بودجه‌ی این شورا چقدر است»، پرده از پروژه‌ای با عنوان: «شورای تدوین، گردآوری و مستندسازی آثار رئیس جمهور» بر می‌دارد، پروژه‌ای که زیر نظر مستقیم «محمدقوچانی» و با بودجه‌ای هنگفت در حال انجام است. در همان گزارش «عبدالرضا داوری و محمد ابطحی» از نزدیکان «خاتمی و احمدی‌نژاد» که پرسیدیم به صراحت گفتند: «چنین مسئله‌ای در آن دو دولت سابقه نداشته و موضوع، برای آنها نیز تازه و بدیع است». یکی از نکات مهم در این مصاحبه، حضور «سعید لیلاز» اقتصاددان است که در نقش «مصاحبه کننده» سوالاتی را از «محمدجواد ظریف» می‌پرسد مصاحبه‌ای که در جاهایی تاکید می‌شود: «اینجا را ضبط نکن» و این یعنی این مصاحبه قرار بوده تدوین و اصلاح شود (!) اما اینک بخش‌هایی از این مصاحبه، در گستره‌ای وسیع در حال دست به دست شدن است و این یعنی؛ یک پای ماجرای «درز فایل صوتی محمدجواد ظریف»، همان دار و دسته‌ای است که «شورای تدوین، گردآوری ومستندسازی آثار رئیس جمهور» را سرپرستی و هدایت می‌کنند. در همین رابطه؛ امیرآبادی نایب رئیس مجلس یازدهم در واکنشی قابل تامل به این موضوع می‌گوید: «افراد خائن را به قوه‌قضائیه معرفی می‌کنیم از موضوع انتشار و درز اطلاعات صحبت‌های وزیر امور خارجه در مجلس تحقیق و تفحص و به فوریت طرح آن را تدوین می‌کنیم. عوامل درز اطلاعات محرمانه و سری کشور در این باره به قوه قضائیه معرفی خواهند شد.» البته تحقیق و تفحص امر پسندیده‌ای است اما درز دهندگان این مصاحبه را «خائن» معرفی کردن، اندکی عجیب است!
> نگاهی به برخی واکنش‌های داخلی و بین‌المللی
= سردار علایی «نخستین فرمانده نیروی دریایی سپاه»: انتشار سخنان ظریف نشان داد در ایران هیچ حرف محرمانه‌ای وجود ندارد. فعالیت دستگاه‌های موازی گاهی به منافع ملی ضربه می‌زند. دست اندرکاران باید چاره اندیشی کنند.
= منوچهر متکی، از وزرای سابق امور خارجه: این کلام آقای ظریف که گفته هیچ‌وقت میدان فدای دیپلماسی نشده و این دیپلماسی است که فدای میدان شده نشان می‌دهد که ایشان نه از میدان برداشت و تعریف درستی دارد و نه از دیپلماسی. کافی است ایشان به آمریکا نظری بیندازد و ببیند که میدان و دیپلماسی در آن چگونه با یک خط مشی و رویکرد شانه به شانه تکمیل‌کننده هم هستند. گفتگوی حاج قاسم با پوتین و دعوت او به منازعه سوریه، تیر خلاصی بود برای اینکه روسیه را متقاعد کند به این میدان وارد شود. بسیار متاسفم که این مصاحبه برای کسی که آمریکا او را ترور نظامی کرد، یک «ترور سیاسی ناجوانمردانه» بود.
= جلیل رحیمی جهان آبادی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در گفت‌وگو با ایرنا: ظریف بارها برعدم نامزد شدن در انتخابات ریاست جمهوری تاکید کرده است؛ در انتشار فایل مصاحبه او اینکه این فرآیند با کمک عناصر داخلی با هدف آسیب زدن به انتخابات یا بهره‌برداری از انتخابات باشد، اشتباه است و نباید انگشت اشاره به سمت خودی‌ها برود. هدف صهیونیست‌ها آسیب به دستگاه دیپلماسی کشور، ایجاد تشتت داخلی و تضعیف وزیر امور خارجه است تا به زعم خود در مذاکرات وین ایران را زمین‌گیر کنند.
= حمیدرضا جلائی‌پور: به نظر من در کنار سخنان پر نکته ظریف توجه به پنج نکته‌اش در خور توجه است.
روسیه در جریان شکل‌گیری برجام کارشکنی کرده است. - از سال ۹۳ به بعد روسیه زمینه‌ساز کشاندن نیروهای زمینی ایران به سوریه بوده است نه به عکس. - در ده سال گذشته «میدان» بر «دیپلماسی» موثر بوده نه بالعکس. و تا این وضعیت هست مخاصمات با آمریکا به درستی درمان نمی‌شود. - ظریف از حمله موشکی ایران به پایگاه الاسد و اسقاط هواپیمای اوکراین خبر نداشته است. - خروج آمریکا از برجام به نفع روسیه شده و به ضرر صنایع گاز ایران بوده است. - چه کسانی و چرا این مصاحبه ظریف را نشر دادند؟ ظاهرا و فعلاً نمی‌دانیم. انتظار این است رهبری به دستگاه‌های ذی‌ربط ماموریت دهد که عاملان نشت مصاحبه را شناسایی کنند. من حدس می‌زنم رهبری عملا در کنار ظریف هست تا برجام به ثمر برسد. ولی می‌توان احتمال داد هدف نشت دهندگان مصاحبه، کارشکنی در برجام بوده است و همچنین به ظریف به عنوان یکی از نامزدهای مورد اصلاح‌طلبان ضربه وارد شود.
= خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه در نشست هفتگی خود با خبرنگاران: آنچه منتشر شده به هیچ وجه از ابتدا یک مصاحبه نبود و قرار هم نبوده مصاحبه‌ای باشد و هیچ گفت‌وگوی رسانه‌ای نبود. یک گفت‌وگو در چارچوب گفت‌وگوهای معمول و محرمانه‌ای است که در داخل دولت انجام می‌شود. رئیس جمهوری برای انتقال این دولت به دولت آینده و تجربیات و سوابق وزرا به دولتمردان بعد نظرشان این بود که اعضای کابینه گفت‌وگوهایی را برای ثبت در اسناد داشته باشند و این هم در همین چارچوب انجام شده است.
= محمدعلی سبحانی، کارشناس ارشد روابط بین‌الملل: در مواردی که تصمیماتی خلاف دیدگاه کارشناسی وزارت خارجه گرفته شده حرفش را صراحتا زده و مصلحت اندیشی نکرده است.
= زهره اللهیان، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، از احتمال درخواست «تعقیب قضائی و حقوقی» علیه ظریف خبر داده و گفته است «اظهارات» ظریف از «محبوبیت» سلیمانی «نکاسته و نخواهد کاست.»
= حجت الاسلام محمدتقی نقدعلی، نماینده خمینی‌شهر هم خواستار عذرخواهی ظریف شده و گفته در سخنان ظریف به قاسم سلیمانی «توهین و اهانت» شده است.
= منصور حقیقت‌پور، نایب رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس هم گفته است محمدجواد ظریف «تمام خطوط نظام را زیر سوال برده و خطا و فول وی مستحق کارت قرمز است.» او خواستار برخورد شورای عالی امنیت ملی با ظریف شده و گفته «یک تار موی حاج قاسم سلیمانی را به آقای ظریف نمی‌دهیم.» او همچنین گفته وزیر خارجه ایران از «خطوط قرمز» عبور کرده و مجلس به «وظیفه قانونی خود در این باره عمل خواهد کرد.»
= مایک پمپئو وزیر خارجه دولت ترامپ: ترور [شهادت] سردار سلیمانی توسط دولت ما تاثیر گسترده‌ای بر ایران و خاورمیانه داشته است. اگر حرف مرا قبول ندارید از ظریف بپرسید! جو بایدن هنوز فکر می‌کند کار ما اشتباه بوده است. اشاره پمپئو به بخشی از فایل صوتی جنجالی ظریف است که در آن می‌گوید: «معتقدم کشور بعد از رفتن شهید سلیمانی یک ضربه سنگینی را تحمل کرد. آمریکا با به شهادت رساندن شهید سلیمانی ضربه‌ای به کشور زد که با نابودی یک شهر نمی‌زد.»
> شگفتی اردیبهشت
در دنیا علی الخصوص آمریکا معمولا ماه قبل از برگزاری انتخابات تحولات مهمی رخ می‌دهد که می‌تواند نتایج انتخابات را تحت الشعاع خود قرار دهد. صرفنظر از واکنش‌های تند و تیز و تاییدآمیز نسبت به این فایل صوتی اما باید اذعان کرد که این مصاحبه بر روند نتایج انتخابات ریاست جمهوری تاثیر‌گذار خواهد بود. چه بسا همین مصاحبه سرمنشاء یک دوگانه در انتخابات آتی باشد. البته این بدین معنی نیست که پس حتما ظریف کاندیدای انتخابات است اما سخنان او می‌تواند در این مصاحبه جریانی را تولید و آن جریان از یک کاندیدای خاص حمایت کند. در انتخابات سال‌های ۹۲ و ۹۶ نیز دوگانه مذاکره و مقاومت به شدت پیگیری می‌شد و به نظر می‌رسد این دوگانه با تغییراتی و براساس سخنان ظریف در این مصاحبه در انتخابات سال جاری تکرار شود.
*رضا بردستانی
- 19
- 1
