دکتر فیاض زاهد، استاد دانشگاه در گفت وگو با شفقنا آینده در پاسخ به این سوال که مهمترین چالش های سیاست خارجی ایران چیست؟ اظهار داشت: بزرگترین مشکلات ایران به عنوان یک واحد سیاسی و جغرافیایی مساله روابط و مناسبات خارجی است. مناسبات خارجی ابعاد مختلفی دارد بخشی به جایگاه و منزلت بین المللی ایران بر می گردد که خود اهمیتی فرهنگی دارد و از منظر دیپلماسی عمومی محل تامل است و از منظر بازیگری و سر منشا بودن در جهان اسلام نیز تاثیر گذار است و از سویی در بخش اقتصادی و در موضوع سرمایه گذاری خارجی دعوت از ایرانیان صاحب سرمایه برای سرمایه گذاری در داخل کشور و باز کردن قفل های بسته شده بر کنش اقتصاد بین الملل از داخل مثل بیمه و بانک و دانشگاه و حمل و نقل و کشتیرانی و سرمایه گذاری در حوزه پتروشیمی و گاز و نفت و خودرو و مسکن و دارو است.
حل مسائل بین المللی به حل مسائل بزرگتری کمک می کند
وی افزود: جهان هر روز شاهد تحولات جدید و گسترده ای در حوزه دانش است و ایران تا دهه های گذشته از هر حیث ارتباط خوبی با دنیا برقرار کرده بود. به طور مثال شرکت فایزر که یکی از شرکت های تولید کننده واکسن در دنیا است از بیش از ۷۰ سال گذشته در جاده کرج با شرکت های دارویی ایران ارتباط داشته است و دارو تولید می کرد و هنوز هم تولید می کند. شرکت های مختلف دیگری را می توان اسم برد. لذا حل مسائل بین المللی به حل مسائل بزرگتری کمک می کند و آن هم حوزه اقتصاد کشور است که در ده پانزده سال گذشته سی تا سی و پنج درصد کوچکتر شده است. جی دی پی ما در در مقایسه با پاکستان و ترکیه وضعیت بسیار بغرنجی پیدا کرده است نمی خواهیم جی دی پی را با امارات و قطر و کویت و سایر کشور های نفتی دیگر مقایسه کنیم! در حوزه فرار مغز ها و خروج نیروی متخصص حتی در حوزه کادر درمان و در حوزه رانندگان پایه یک و … شاهد تهی شدن کشور هستیم. آماری اخیرا منتشر شد که از هر ۸۶ نفر دریافت کننده جوایز المپیادی ۸۲ نفر از کشور خارج شده اند، این ها نشانه های خوبی نیستند. بخشی از مشکلات اقتصادی به دلیل بسته شدن پنجره ها و درهای گشایش و امتداد ارتباط با جامعه جهانی است. بعد از جنگ دوم جهانی اکثریت کشور ها فهمیدند که اقتصاد باید از حالت دولت محور به حالت کمپانی تغییر ماهیت بدهد از این رو شرکت ها چند ملیتی شدند. ببینید که کارخانه بویینگ که شرکتی آمریکایی است چگونه پا گرفته است. موتور بوئینگ را معمولا رویزرویس می سازد بخش های دیگر در هلند و پاکستان و چین ساخته می شود تکنولوژی و دانش آمریکایی است اما نمی توان امروز تمام قطعات را داخل آمریکا ساخت. بی ام و نیز امروز تمام قطعات خود را در داخل تولید نمی کند.
امروز پرونده هسته ای ایران قفلی بر مناسبات سیاسی زده است
زاهد در خصوص اینکه به باور برخی کارشناسان ایران طی چند سال گذشته بر دشمنان خود افزوده است. پرونده هسته ای ایران هنوز پس از دو دهه کشمکش هنوز بلاتکلیف است و کشور همچنان دچار مشکلات است دیدگاه شما چیست؟ تصریح کرد: امروز پرونده هسته ای ایران قفلی بر مناسبات سیاسی زده است و ما را درگیر خود کرده است. انرژی هسته ای باید در خدمت ایران باشد اما امروز ایران در گرو پرونده هسته ای است و این برای کشوری که جزو قدرت های اول و دوم منطقه است فاجعه ای محسوب می شود. فاجعه بزرگتر این است که ما برای تولید انرژی کشوری هستیم با داشتن کویر های فراوان که زمانی آن را نقمت می دانستیم، امروز می بینیم که نعمت هستند می توانیم تولید انرژی پاک داشته باشیم. دنیای آینده دنیای انرژی های فسیلی و اتمی نیست و دنیای انرژی های تجدید پذیر و پاک است.
خطر بزرگ این است که ایران در حال فقیر شدن است
وی ادامه داد: ما ناچاریم که با همسایگان خود ارتباطات خوبی داشته باشیم. عربستان سعودی و امارات و قطر و کویت و دیگر کشورهای همسایه ایران با سرعت بالایی در حال پیشرفت هستند. خطر بزرگ این است که ایران در حال فقیر شدن است و جبران این عقب ماندگی کار یکی دو سال و یک برنامه و دو برنامه نیست. برخی در گذشته پلت فرم قدرتمندی را به یادگار گذاشته بود که دولت های مختلف کمابیش به آن افزودند و خدمات مهمی در دوره های مختلف انجام گرفت البته نباید فراموش کرد که ما بعد از انقلاب دچار جنگی ۸ ساله شدیم و بعد از جنگ فرصت کوتاهی پیدا شد و تلاش هایی در زمان آقایان هاشمی و خاتمی شد که ایران وارد مرحله سازندگی شود ولی بعد از این دو دولت تحریم ها مجددا آثاری به مراتب هولناک تر از جنگ به ایران تحمیل کرد و هر روز شاهد اعتراضات گسترده و کاهش بی اعتمادی و فروکاسته شدن از قدرت نفوذ ایران هستیم. اصلاح این وضعیت نیازمند تغییر رویه در حوزه سیاست خارجی است.
روسیه نمی تواند محور اصلی گسترش مناسبات قرار بگیرد
این کارشناس مسائل بین الملل افزود: من در دو سرمقاله گفتم که اصرار به برجسته کردن روابط با کشوری چون روسیه که از نظر تکنولوژی عقب مانده است و از نظر تاریخی مورد تنفر مردم ایران است و از نظر بین المللی رفیق و شریک قابل اعتمادی نیست تا آنجایی خوب است که آمریکایی ها و غربی ها را تحریک کند اما اگر خودمان نقشمان را فراموش کنیم و از یاد ببریم که روسیه نمی تواند محور اصلی گسترش مناسبات قرار بگیرد چون نمی تواند کمک چندانی به ما بکند و این به دلیل همین ویژگی است که عرض کردم. بهتر است که ایران در رفتار سیاسی خود سبد متنوعی داشته باشد. من خوشحالم که وزیر امور خارجه در اظهارات اخیر خود و همچنین آقای رییس جمهور در سفر اخیر خود به روسیه و با نحوه برخورد پوتین و مقامات روسیه با ایشان به موضوع سیاست گسترش روابط خارجی متوازن اشاره کردند. ما نیازمند آن هستیم که با همه کشور های دنیا ارتباط بگیریم. نقد روسیه به این معنی نیست که آمریکاییها بهتر هستند چه بسا آمریکایی ها از روس ها کثیف تر باشند. آمریکاییها در دوران آقای خاتمی پاسخ رییس جمهور ایران را با عبارت محور شرارت دادند. پاسخ دولت آقای روحانی توسط آمریکایی ها با خروج ترامپ از برجام داده شد که هزینه سنگینی برای ایران داشت. چه بسا آمریکایی ها بدتر از روس ها باشند. موضوع این است که باید از تعارض میان آمریکایی ها و قدرت های دیگر از جمله چین و روسیه استفاده کنیم. این توازن می تواند به بازگشت عقلانیت و تامین منافع ایران کمک کند.
با برجام ما به طور موقت وارد مرحله ای از تنفس می شویم
وی در مورد اینکه پیش بینی شما از تحولات آینده چیست؟ آیا احیای توافق برجام می تواند در حل و فصل چالش های آینده به ما کمک کند.؟ گفت: با برجام ما به طور موقت وارد مرحله ای از تنفس می شویم. متاسفانه نوع نگاه بخشی از حاکمیت نسبت به رابطه با جامعه جهانی و نسبت به حوزه سیاست خارجی نگاهی بدبینانه و نامتناسب است. من فکر نمی کنم مقامات ایرانی ندانند که در حوزه روابط خارجی چه اتفاقی می افتد توصیه من این است که از آنجایی که حاکمیت یک دست شده و نگران تنش های اجتماعی رو به گسترش است بهتر است به خود فضای تنفس بدهد. اگر دولتی اصلاح طلب بر سر کار بود و مساله اش را با آمریکا و غرب حل می کرد گفته می شد این ها چه و چه هستند! اما امروز بهتر است که اصولگرایان این لطف را به تداوم قدرت و استمرار حاکمیت بکنند چون منافعی برای ایران و مردم ایران دارد این تنش های هر روزه برای زندگی مردم ایران را افسرده کرده است. اداره کشور با این سیاست خارجی سخت و نفس گیر خواهد بود.
- 12
- 4
