یخ مذاکرات برجامی انگار در حال آب شدن است و به زودی شاهد دور تازه‌ای از گفت‌وگوها بین علی باقری مذاکره‌کننده ارشد ایران و انریکه مورا هماهنگ‌کننده مذاکرات از سوی اتحادیه اروپا خواهیم بود؛ احتمالا هم در وین. این خبری است که دیروز یعقوب رضازاده، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با اشاره به جلسه اخیر کمیسیون متبوعش با علی باقری دارد.
او در گفت‌وگویی عنوان کرد که «طبق مباحث مطرح‌شده با توجه به تلاش‌های طرف‌های اروپایی برای به‌نتیجه‌رسیدن مذاکرات برجام، احتمالا در روزهای آینده دور جدید مذاکرات برگزار خواهد شد». آن‌طور که این عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی عنوان داشته است دور جدید گفت‌وگوهای احتمالی بر سر احیای برجام در وین، پایتخت اتریش خواهد بود، این در حالی است که برخی کارشناسان این احتمال را مطرح می‌کردند که دور بعدی مذاکرات دوباره در دوحه و به شکل گفت‌وگوهای غیرمستقیم جمهوری اسلامی ایران و ایالات‌متحده آمریکا با میانجیگری اتحادیه اروپا خواهد بود. بحث اما در شرایط فعلی محل مذاکرات نیست. صرف انجام آن در شرایط کنونی اهمیت ویژه‌ای دارد. به خصوص با در نظر گرفتن جزئیاتی که دیروز العربی الجدید از پیشنهاد اروپایی‌ها که حال در قالب یک پیش‌نویس به قول بورل «نهایی روی میز طرفین برجامی است» منتشر کرد.
توییت دیشب علی باقری‌کنی مبنی بر اینکه ما ایده‌های پیشنهادی شکلی و محتوایی خود را به‌منظور هموار کردن مسیر برای جمع‌بندی سریع مذاکرات وین، که با هدف اصلاح یک شرایط پیچیده خسارت‌بار ناشی از خروج یکجانبه و غیرقانونی آمریکا آغاز شده، به طرف‌های مقابل ارائه دادیم. ما به‌صورت نزدیک با شرکای برجامی خود، به‌ویژه هماهنگ‌کننده، به‌منظور ارائه فرصتی دیگر به آمریکا برای نشان‌دادن حسن نیت و مسوولیت‌پذیری خود کار می‌کنیم. ایران آماده جمع‌بندی مذاکرات در مدت زمان کوتاهی است، اگر طرف مقابل نیز آماده اقدام مشابه باشد نیز بر امیدواری‌ها به ثمربخشی این دور از گفت‌وگوها افزوده است.
اگرچه رویکرد برخی رسانه‌ها و تحلیلگران سابقا مخالف برجام به شدت محل تامل است. همین دیروز روزنامه اصولگرای وطن امروز با اشاره به تحولات اخیر از اینکه بن‌بست مذاکرات به سوی شکست آن حرکت می‌کند، نوشته بود!
در عین حال شاهدیم که برخی از کارشناسان با تاکید بر اینکه دست ایران پر است و زمان به نفع ایران است و از این حرف‌ها سعی در ترغیب تیم مذاکره‌کننده به مطالبه و پافشاری بر خواسته‌های حداکثری دارند. بدیهی است که این پافشاری اگر هوشمندانه و به قدر کفایت نباشد، تبعاتی خواهد داشت و حتی ممکن است این فرصت را نیز همچنان از ما بگیرد. گروه دیگری از کارشناسان اما نگاه خوشبینانه‌تری دارند.
توافق حداقلی
صباح زنگنه، تحلیلگر مسائل بین‌المللی و نماینده پیشین مجلس از جمله کارشناسانی است که نگاهی نسبتا خوشبینانه دارد و معتقد است که احتمالا مذاکرات پیش رو به یک توافق حداقلی انجامد. او در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» گفت: «به نظر می‌رسد که دو کشور ایران و آمریکا پیشنهاداتی را ارائه کرده‌اند که شاید بتواند مورد پذیرش هر دو کشور و جمع‌بندی نهایی شود. البته اگر الان از هر کدام یک سوال شود، می‌گویند که منتظر نظر طرف مقابل هستیم و باید ببینیم که آنها پیشنهادات را پذیرفته‌اند یا خیر. در واقع تا لحظات پایانی هیچ یک از دو طرف مشت خود را کامل باز نخواهند کرد.»
وی افزود: «با توجه به شرایط منطقه‌ای و بین‌المللی به نظر می‌رسد که رسیدن به توافق می‌تواند به ایجاد ثبات در منطقه و استقلال بیشتر کشورها و جریان‌ها انجامد. البته شرایط فعلی ایران نسبت به طرف مقابل دست پرتری دارد، اما این دست پر داشتن حساسیت طرف مقابل و منطقه را بیشتر می‌کند و شبیه حرکت بر لبه پرتگاه است.»
زنگنه ادامه داد: «برای طرف مقابل انتخابات آینده بسیار حساس است. به هرحال احتمال موفقیت جمهوریخواهان بیشتر است، بیماری بایدن و نارسایی‌هایی که وجود دارد نیز شرایط را در جبهه آمریکا غیرقابل ثبات نگه می‌دارد لذا اگر هم توافقی صورت بگیرد، حداقلی از نظر مدت زمان خواهد بود. یعنی تا زمانی که بایدن و دموکرات‌ها بر سر کار هستند، ادامه دارد.»
این نماینده پیشین مجلس در پاسخ به اینکه آیا ممکن است ایران با این تصور که دست پر را دارد، بر خواسته‌های حداکثری پافشاری کرده و مانع از بین رفتن این فرصت شود؟ گفت: «این خطر وجود دارد. البته خواسته‌های ایران حداکثری به این معنا خواهد بود که بتواند از منافع اقتصادی این توافق بهره‌مند شود. حالا خواسته‌هایی در داخل برجام و خواسته‌هایی هم خارج از آن است. ظاهرا ایران هنوز بر آن خواسته‌های حداکثری خود اصرار نکرده و منتظر آن است که توافقی صورت بگیرد و پیگیری آن خواسته‌ها را برای مراحل بعدی می‌گذارد.»
امیدواری به فرصت جدید
علی بیگدلی تحلیلگر مسائل بین‌المللی امیدوار است که مذاکرات آتی یک فرصت برای احیای برجام باشد اما معتقد است که خیلی هم نمی‌توان به نتیجه آن گفت‌وگوها خوشبین بود. او در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» گفت: «به نظر می‌رسد که تا حدودی از انتظارات ایران برآورده شده است. بر اساس افشاگری‌ای که این روزنامه عربی درباره پیش‌نویس مورد نظر اروپایی‌ها انجام داده است، تا حد زیادی به انتظارات ایران پاسخ مثبت داده شده است.
این پاسخ نیز در سه حوزه بوده که حوزه اول خواسته لغو تحریم ایران است. البته اشاره نشده که تحریم‌های سپاه هم برداشته خواهد شد اما قطعا بخشی از تحریم‌های تجاری سپاه برداشته خواهد شد تا هیات مذاکره‌کننده ایرانی بتواند از این دستاورد برای خود در مقابل مخالفان داخلی سپاه یک سپری بسازد.»وی افزود: «مساله دوم این است که مشکلات ایران با آژانس برطرف شود. به این خاطر که آژانس گزارش داده بود ایران در سه سایتی که اجازه بازرسی را نمی‌دهد، فعالیت دارد. ایران خواستار کنار گذاشته شدن این خواسته آژانس برای بازرسی از آن سایت‌ها است و به نظر می‌رسد که طرف مقابل قبول کرده است. مساله سوم اما بحث تضمین است که بایدن گفته ما تضمین می‌کنیم آمریکا در برجام بماند اما به این موضوع اشاره ندارد که در نظام حقوقی آمریکا چیزی به اسم تضمین نداریم و رییس‌جمهور آمریکا چنین اختیاری دارد.»
بیگدلی ادامه داد: «به هرحال به این نتیجه رسیده‌اند که در شرایط فعلی به یک توافق دست یابند تا آمریکا که گرفتار جنگ اوکراین است و انرژی ایران می‌تواند در ماه‌های سرد زمستانی به اروپایی‌ها کمک کند، از فرصت استفاده کرده باشند لذا احتمال برگزاری نشست در روزهای آینده وجود دارد و امیدوار هستیم که ایران بتواند با این حجم از انتظارات به یک توافقی برسد.»
این کارشناس مسائل بین‌المللی درباره اینکه می‌توان به احیای برجام در نشست آتی خوشبین بود یا خیر؟ گفت: «در حال حاضر نمی‌توان با خوشبینی کامل گفت که این نشست به نتیجه قطعی می‌رسد. به هیچ وجه چنین نیست. منتها ایران نیز تحت فشار است و ناچار است برای رها شدن از این تنگناهای اقتصادی که بسیار آزاردهنده شده، گشایشی در وضعیت اقتصادی خود ایجاد کند. بارها گفته‌ام که راهی برای رهایی از این تنگناها غیر از حل مساله برجام نیست چون نگاه به شرق به هیچ وجه نمی‌تواند مشکلات اقتصادی ما را برطرف کند.اصلا جبهه شرق توانایی حل مشکلات اقتصادی ما را ندارد.»
وی تاکید کرد: ایران به این نتیجه رسیده است و امیدواریم که رخوت حاکم بر مذاکرات کاهش یابد و راهی هم غیر از این نیست. اینکه آقای باقری گفته مذاکرات در وین را به زودی آغاز می‌کنیم نشان می‌دهد که ایران تا حدی توافق را به جایی رسانده و با بخشی از آن موافق است اما به طور قطعی نمی‌توان گفت که حتما توافق حاصل می‌شود.»همان‌طور که علی بیگدلی می‌گوید، برگزاری دور جدید گفت‌وگوها فرصتی برای احیای برجام است.
لذا باید از این خون تازه که به رگ‌های مذاکرات برجامی رسیده استقبال کرد و امیدوار بود که تصمیم‌گیرندگان در کشورمان بدون توجه به جوسازی و بزرگ‌نمایی‌های برخی از فرصت‌های شرایط کنونی، به تهدیدات شرایط کنونی و دشواری‌هایی که مردم تحت تاثیر تحریم و آثار آن بر اقتصاد کشور، نظر داشته باشند و تمام تلاش خود را به کار بگیرند که بالاخره و بعد از مدت‌ها این گره باز شود. درباره اینکه توافق احتمالی آنچنانکه صباح زنگنه معتقد است حداقلی و تا پایان دوره دموکرات‌ها در آمریکا است یا ادامه‌دار می‌شود اما نمی‌توان از حالا قضاوتی کرد لذا بهتر است که نیمه پر لیوان را ببینیم و آرزو کنیم که تکلیف این توافق در گفت‌وگوهای پیش‌رو روشن شود.
- 17
- 4
