اگر این تعلل و تاخیر آمریکایی‌ها در پاسخگویی به توافق مورد نظر ایران یا گزارش‌هایی که به نقل از کاخ‌سفید، مبنی بر قریب‌الوقوع نبودن توافق می‌رسد را نادیده بگیریم؛ شاهد افزایش اخبار مثبت درباره مذاکرات احیای برجام و افزایش احتمال حصول توافق هستیم؛ موضوعی که گویی از همین حالا اثر خود را بر بازارهای مختلف نیز گذاشته است.
بر همین اساس هم باید به فکر این بود که در صورت حصول توافق، آثار فعلی و روند کاهش قیمت‌ها ادامه یابد و در ادامه مسیر بتوانیم از منافع احیای برجام به بهترین نحو استفاده کنیم تا مثل زمانی که برجام در دولت روحانی امضا شده بود، در پی برخی مسائل داخلی شاهد فرصت‌سوزی نباشیم. اگرچه یک سویی دولت و سایر قوا و نهادها این نوید را می‌دهد که کمتر از فقره قبلی شاهد اختلافات داخلی و فرصت‌سوزی باشیم.
با این وجود لازم است به موقع و دقیق نگاهی به منافع احتمالی احیای برجام داشته باشیم و برای استفاده از آن برنامه‌ریزی کنیم.
به خصوص که تیم مذاکره‌کننده و دولت مستقر در همه یک سال گذشته که روی کار آمده دائما بر اینکه خواهان یک توافق خوب و پایدار است، تاکید کرده است.
در همین راستا، یک کارشناس ارشد روابط بین‌الملل، با بیان اینکه یک قرارداد خوب در درجه اول قراردادی است که ثبات و ماندگاری بلندمدت برجام را تضمین کند، گفت: «حال اینکه چقدر این شرط تامین شود تا حدود زیادی بسته به این است که ایران در آینده برای حفظ برجام چه راهبرد و برنامه‌ای در نظر داشته باشد. اگر بنا باشد مانند زمان دولت روحانی فشارهای داخلی مانع ابتکارعمل در حوزه سیاست خارجی شود و دست وزارت خارجه برای طراحی یک نقشه راه در این راستا بسته باشد، طبیعتا تداوم برجام با چالش‌های مشابه گذشته روبه‌رو خواهد شد. یعنی، رییس‌جمهور بعدی آمریکا مانع سیاسی، اقتصادی، ساختاری و راهبردی زیادی برای خروج مجدد از توافق نخواهد دید.»
درس از اشتباهات گذشته
رضا نصری در گفت‌وگو با ایسنا افزود: «اگر بازیگران حوزه سیاست داخلی از اشتباهات گذشته درس گرفته باشند و این بار اجازه دهند دولت و دستگاه سیاست خارجی برای تداوم برجام و ممانعت از کارشکنی آمریکا برنامه‌ریزی و نقشه‌راهی طراحی کنند، قطعا دولت بعدی آمریکا نیز به راحتی سابق قادر نخواهد بود توافق را زیر پا بگذارد.»
این کارشناس ارشد روابط بین‌الملل در پاسخ به این سوال که به نظر شما انتظار مردم از تاثیرات این توافق احتمالی چیست؟ اظهار کرد: «انتظار مردم همان جمله‌ای است که به تصریح در متن برجام آمده. یعنی «عادی‌سازی روابط اقتصادی و تجاری ایران با جهان»! اگر این عادی‌سازی صورت بگیرد، به تدریج فعالیت‌های صنعتی، تجاری و اقتصادی در داخل کشور با معیارها و ملزومات تعامل با بازیگران جهانی تطبیق خواهد یافت. در واقع، برخلاف تصوری که در برخی محافل حاکم است، عادی‌سازی روابط اقتصادی و تجاری فقط به معنی فروش آزاد نفت نیست!
عادی‌سازی یعنی هر شهروند و شرکت نوپای ایرانی بتواند- با حداقل مانع حقوقی و حیثیتی- در مقیاس کلان جهانی به فعالیت اقتصادی مبادرت ورزد و برای خود و کشورش ثروت‌آوری کند. به نظرم انتظار مردم نیز ایجاد چنین فضایی است.»وی همچنین در پاسخ به این سوال که چقدر ضرورت دارد به این توافق با یک نگاه ملی در چارچوب تامین منافع کشور و مردم ایران نگاه کرد با توجه به اینکه این توافقی است که به نوعی دو دولت در تصویب و احیای آن نقش دارند؟ خاطرنشان کرد: «در دولت روحانی سیاست داخلی به شدت بر سیاست خارجی سایه انداخت و مانع بسیاری از طرح‌ها و ابتکارات دولت وقت شد. در آن زمان، مخالفان دولت روحانی واژه «برجام» را به یک دشنام سیاسی تبدیل کردند و اجازه ندادند دولت وقت از برجام به عنوان یک «محور» برای مدیریت تنش با آمریکا و غرب استفاده کند.
فقدان «مدیریت تنش» نیز در نهایت موجب شد دولت ترامپ بتواند به راحتی توافق را زیر پا بگذارد.
اما از این پس بازیگران سیاست داخلی باید درک کنند که امروز در مقابل «برجام» یک رقیب جدید به اسم «پیمان‌های ابراهیم» سبز شده و اگر این بار اجازه ندهند «برجام» سکو و محور مدیریت کاهش تنش با غرب و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس شود، این «پیمان ابراهیم» خواهد بود که به نظام نوین منطقه شکل خواهد داد. یعنی یا ایران باید با محوریت «برجام» کشورهای منطقه را پای میز مذاکره بیاورد و نسبت به ایجاد یک نظم نوین و یک رژیم امنیت جمعی بومی اقدام کند، یا اسراییل با محوریت «پیمان‌های ابراهیم» این کار را انجام خواهد داد!»
کاهش روند قیمت‌ها
جلال میرزایی فعال سیاسی اصلاح‌طلب نیز رویکرد مشابهی دارد. او در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» اظهار کرد: «در دولت آقای رییسی دیگر مثل قبل موضوع احیای برجام و مذاکرات یک موضوع اختلافی در سیاست داخلی نیست که روند مذاکره متاثر از آن باشد. الان دیگر دولت دنبال احیای برجام است و اصلاح‌طلبان نیز نقدی به روند مذاکره ندارند و صرفا خواهان تسریع این روند هستند.»
این نماینده پیشین مجلس تاکید کرد: «نکته ظریفی که در این بحث وجود دارد و باید به آن توجه کرد این است که نفس احیای برجام آثار مثبتی در معیشت و زندگی مردم دارد. در همین چند روز اخیر شاهد بوده‌ایم که هر اندازه اخبار مثبت منتشر می‌شود، قیمت دلار و طلا که بر سایر قیمت‌ها هم اثرگذار است، رو به کاهش گذاشته، لذا معتقد هستیم که احیای برجام تاثیر مثبتی بر بازار کسب‌و‌کار خواهد داشت و روند افزایش قیمت‌ها را متوقف خواهد کرد. حتی فراتر، با برگزاری مذاکرات- چون توقف‌هایی داشتیم که در بازار آثار منفی داشت- شاهد اثرگذاری بر بازار هستیم.»
وی ادامه داد: «به نظر من همان برجام که تیم دولت روحانی امضا کرده بود هم اگر احیا شود و دستاورد جدیدی اضافه نشود، آثار مثبت دارد و موجب خروج کشور از فضای فعلی خواهد شد.»
میرزایی در پاسخ به اینکه آیا عوامل داخلی بر استفاده از فرصت‌های احیای برجام نقش ندارد؟ گفت: «به نظر من وقتی در داخل کشور اراده‌ای وجود دارد که سبب شده مذاکرات پیش برود و حاضر شدیم که به نوعی در مواضع خود تعدیل ایجاد کنیم تا برجام احیا شود، همان اراده موجب خواهد شد که در مباحث دیگر مثل FATF هم تصمیماتی متناسب با شرایط اتخاذ شود که به دنبال آن گشایش‌های بیشتری ایجاد شود.»
تسهیل روابط با دنیا
فعال سیاسی اصلاح‌طلب در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر اینکه احیای برجام چقدر به افزایش تعاملات ایران با دنیا اثرگذار خواهد بود؟ گفت: «قطعا برجام میتواند راه‌ها را هموارتر کند. به عنوان مثال اگر اخبار ماه‌های اخیر را رصد کنیم خواهیم دید که عربستانی‌ها برای ازسرگیری روابط سیاسی با ایران یا اماراتی‌ها برای توسعه روابط خود با ایران و داد و ستد بیشتر منتظر برجام هستند لذا حتما احیای برجام بر توسعه سیاست خارجی ما اثرگذار خواهد بود و یک‌سری موانع را از پیش‌رو برخواهد داشت و به تسهیل روابط کمک خواهد کرد.»
میرزایی در پاسخ به اینکه آیا به استفاده از فرصت‌های برجام و عدم فرصت‌سوزی مثل دفعه اول که برجام احیا شد، خوش‌بین هستید؟ گفت: «درباره این مساله در حال حاضر نمی‌توان پیش‌گویی کرد. به نظر من احیای برجام بر کاهش تنش‌ها و توقف روند حاکم بر بازار اثر دارد و موجب فروکش التهابات می‌شود. فضای کسب‌و‌کار را رونق می‌دهد، همچنین بر نرخ رشد اقتصاد کشور، تولید ناخالص ملی و… اثرگذار است و فرصت‌های خوبی را فراهم خواهد کرد. اما اینکه دولت رییسی چطور میتواند از این فرصت‌ها استفاده کند و تصمیمات دیگری بگیرد را باید صبر کرد و در یکی، دو ماه بعد از احیای برجام مورد ارزیابی قرار داد.»
عملیاتی کردن شعارها
مهدی آیتی نماینده پیشین مجلس نیز مثل دیگر کارشناسان تاکید دارد که احیای برجام صرفا کافی نیست و باید به فکر استفاده از فرصت‌های آن بود. او در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» گفت: «نکته اصلی و ابتدایی این است که قرارداد و تفاهم باید برد- برد باشد. در یک توافق برد- برد نیز هرگز طرفین به همه خواسته‌های خود نمی‌رسند.
یعنی یک بدهوبستان است و ایران باید از مسائلی صرف‌نظر کند تا امتیازاتی را به دست آورد. طرف مقابل نیز همین‌طور. در این بدهوبستان نیز طبیعتا هر کدام از طرفین منافع خود را در نظر می‌گیرند. حالا این مذاکرات برجام که بیست و چند سال است در جریان بوده و انرژی بسیاری گرفته است، به نتیجه برسد باید اولویت‌بندی‌هایی کرد. الان که پیش‌بینی می‌شود، ایران و آمریکا به نقطه نهایی توافق رسیده‌اند و احتمالا مسائل کوچکی باقی مانده است. به هر جهت قراردادی میتواند به نفع مردم ایران باشد که طی آن اقتصاد، سیاست خارجی، امنیت، معیشت مردم و رفاه آنان، اشتغال و همه آن چیزهایی که در قانون اساسی ما آمده است، تامین شود.»
وی توضیح داد: «ما در قانون اساسی خود اصول مهمی مثل حقوق شهروندی، حقوق بشر، آزادی بیان، آزادی قلم و اندیشه، آموزش‌وپرورش رایگان، بهداشت رایگان و… داریم که در مملکت ما اصلا خبری از آن نیست. تولید، صادرات، امنیت شغلی، امنیت روانی و… همه در قانون اساسی آمده، اما فقط روی کاغذ است. چرا ما در این چهل و چند سال فقط شعار داده‌ایم و نتوانسته‌ایم اصول قانون اساسی را محقق کنیم. به این خاطر که دائما دچار بحران، جنگ، درگیری، تحریم و مبارزه بوده‌ایم.»
آیتی تاکید کرد: «ما به این نیاز داریم که کشور بعد از چهل‌و چند سال به آرامش و صلح و آشتی با دنیا برسد. اگر ما در توافق برجام به این اهداف برسیم، می‌توان گفت که توافق موفق و با امتیاز خوب انجام داده‌ایم و تاریخ و نسل‌های آینده قضاوت مثبتی درباره آن خواهند داشت. بنابراین تعریف یک توافق خوب این است که بتوانیم در پرتو آن به اجرای اصول قانون اساسی برسیم. اگرنه شعار دادن و حرف زدن بدون اینکه بتوانیم در ایران درباره امنیت، آرامش، رفاه، مسکن، آموزش‌وپرورش، صنعت، کشاورزی و… به موفقیتی برسیم و وضعیت را سامان دهیم به هیچ دردی نخواهد خورد.»
نیاز به سیاستمداران خبره
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب در پاسخ به اینکه آیا صرف امضای توافق و احیای برجام برای اینکه به اهدافی از جمله آشتی با دنیا برسیم، کافی است یا نیاز به توجهات ویژه بعد از احیای برجام نیز داریم؟ گفت: «توافق روی کاغذ است و اجرایی و عملیاتی شدن آن ارزشمند است. همان‌طور که گفتم قانون اساسی ما چهل و چند سال است که نوشته شده اما آن‌طور که شایسته است، اجرا نشده است. برجام نیز مثل همان است و اینکه روی کاغذ باشد و در اجرا، منافع ما را تامین نکند، فایده ندارد. برجام وقتی به خوبی اجرا خواهد شد که مدیران لایق و توانمند، سیاستمداران خبره آن را اجرایی کنند. ما باید بتوانیم سرمایه‌گذاران خارجی، توریست خارجی را به ایران آوریم، اقتصاد مالی را سامان دهیم، پول ملی را با ارزش کنیم و اینهاست که ارزشمند است. الان تولید ما زمین خورده، صادرات عملا نداریم، ۵ میلیون جوان تحصیلکرده و بیکار داریم؛ این مسائل باید حل شود.»
وی تاکید کرد: «ما به سیاستمدارانی نیاز داریم که هم ایران و هم دنیا را به خوبی بشناسند. با شعار دادن و حرف‌های احساساتی زدن یا مردم را تحریک کردن به جایی نمی‌رسیم. نمی‌شود به این روش ادامه داد و ضمن افزایش مشکلات به مردم به خاطر موضوعاتی که مساله اساسی نیست مثل حجاب یا نگهداری از حیوانات خانگی و… فشار آورد.»
وقت برنامه‌ریزی
درست است که هنوز تکلیف برجام معلوم نشده و توافقی هم صورت نگرفته است اما اگر خوش‌بین باشیم و باور کنیم که حصول توافق نزدیک است، باید به آنچه کارشناسان درباره استفاده از فرصت‌های حاصل از آن می‌گویند هم دقت داشت و از همین حالا مشغول برنامه‌ریزی برای بهترین استفاده از منافع احیای برجام شد.
- 16
- 3
