تبعات سنگین مذاکرات در دولت رئیسی برای مردم ایران؛ واقعا چه امتیازاتی به دست آوردید؟

تا به امروز تمام گفتنی‌ها در مورد مذاکرات برجام عنوان شده است. بارها کارشناسان به تبعات عدم توافق و مزایای توافق اشاره کردند؛ ولی همچنان همان حرف‌ها، همان پافشاری‌ها و همان نتایج. در این بین عده‌ای هنوز به حصول توافق امیدوارند و عده‌ای دیگر نیز نا امیدتر از سابق هستند.

تحولات اخیر در روند مذاکرات برجام نیز از دور شدن دستیابی به توافق حکایت دارد؛ مثلا روز گذشته تروئیکای اروپایی در بیانیه‌ای ادعاهای خود را درباره مذاکرات هسته‌ای با ایران تکرار کردند. در این بیانیه تاکید شده که «اوایل ماه آگوست و بعد از یک سال و نیم مذاکره، هماهنگ‌کننده برجام متونی را ارائه کردند که بازگشت ایران به پایبندی به تعهدات برجامی و بازگشت آمریکا به توافق را میسر می‌کند و در این بسته نهایی، هماهنگ‌کننده تغییراتی ایجاد کرد که ما را به منتهای انعطاف‌پذیری قابل انجام رساند.

متاسفانه انتخاب ایران این بود که این فرصت حیاتی دیپلماتیک را مغتنم نشمرد. ایران در عوض به تداوم برنامه هسته‌ای خود فراتر از توجیه غیرنظامی ملموس ادامه داد.» همچنین بر اساس این بیانیه آلمان، انگلیس و فرانسه معتقدند «هنگامی که در حال نزدیک‌تر شدن به یک توافق بودیم، ایران مسائل جداگانه‌ای را دوباره باز کرد که به تعهدات الزام‌آور قانونی تحت معاهده منع گسترش سلاح‌های اتمی (NPT) و توافق پادمانی انجام شده با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مربوط است.» آنها درخواست اخیر ایران را با تعهدات الزام‌آور قانونی در تناقض دانسته و دچار تردیدهایی جدی در قصد ایران برای رسیدن به نتیجه موفقیت‌آمیز درباره برجام شده‌اند.

سه کشور اروپایی عضو برجام افزودند: «موضع ما روشن و استوار است. ایران باید به ‌طور کامل و بدون تاخیر و با حسن‌نیت با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همکاری کند. بر عهده ایران است که پاسخ‌های فنی موثقی را به سوالات آژانس درباره محل تمامی مواد هسته‌ای در قلمرو خود فراهم کند. برجام به هیچ شکلی نمی‌تواند برای رها شدن ایران از تعهدات الزام‌آور قانونی استفاده کند که برای رژیم جهانی عدم گسترش تسلیحات اتمی ضروری هستند.» آنها گفته‌اند: «نظر به ناتوانی ایران در رسیدن به جمع‌بندی درباره توافق روی میز، با شرکای بین‌المللی خود درباره بهترین شیوه رسیدگی به تداوم تشدید برنامه هسته‌ای ایران و عدم همکاری با آژانس در زمینه توافق پادمانی مشورت خواهیم کرد.»

همچنین رابرت مالی روز پنجشنبه در مذاکرات رفع تحریم‌های وین با رهبران چند «سازمان یهودی در آمریکا» از جمله «فدراسیون‌های یهودی شمال آمریکا»، «کنفرانس روسای سازمان‌های بزرگ آمریکایی-یهودی»، «اکثریت دموکرات حامی اسراییل» و لابی آیپک مخالف برجام دیدار کرده است.در این میان «آنتونی بلینکن» وزیر امور خارجه آمریکا در نشست خبری با «ینس استولتنبرگ» دبیرکل ناتو اعلام کرد که «ایران از برخی درخواست‌های خارج و غیرمرتبط با خود برجام کوتاه آمد، با این حال ما قرار نیست توافقی حاصل کنیم که الزامات حداقلی ما را برآورده نکند» و همچنین تصریح کرد که « واشنگتن فقط در صورتی وارد توافق می‌شود که موجب پیشبرد امنیت ملی ما شود اما آنچه شاهد بوده‌ایم به ‌نظر می‌رسد که ما را به عقب ببرد و نه رو به جلو.» که همه اینها نشان‌دهنده دور شدن از مسیر دستیابی به توافق است.

راهی برای خروج از بن‌بست فعلی نیست

امیرعلی ابوالفتح از آن دسته کارشناسانی است که معتقد است در چند هفته اخیر قدم‌های رو به جلو برداشته شده و مقداری از اختلافات برطرف شده است. کارشناس مسائل سیاسی در ادامه به «جهان‌صنعت» گفت: همچنین اختلافات بسیاری باقی مانده و دستیابی به توافق در آینده نزدیک دور از انتظار است. به این دلیل که فاصله میان مطالبات ایران با خواسته‌های آمریکا بسیار زیاد است و چند مورد از دغدغه‌های ایران نه‌تنها برطرف نشده بلکه با رفتارهای تهدیدآمیز از طرف دولت آمریکا مواجه شده که در نتیجه آن در تهران بی‌اعتمادی را نسبت به آمریکا افزایش داده است. در چنین شرایطی به نظر نمی‌رسد که راه مشخصی برای خروج از این بن‌بست وجود داشته باشد.

وی در ادامه درخصوص اینکه خواسته ایران درمورد مسائل پادمانی منطقی است، بیان کرد: توافق برجام یک موضوع کاملا مرتبط با فعالیت‌های هسته‌ای است که ایران نیز اصرار دارد در ابتدا تکلیف موضوع پادمان روشن و سپس توافق صورت بگیرد؛ از این جهت که اگر ابتدا توافق حاصل شود و ایران نیز به تعهدات برجامی خود عمل کند ولی سپس با این ادعا که آژانس از گزارش ایران راضی نشده می‌تواند زمینه را برای اعمال تحریم‌های جدید ایجاد کند. بنابراین باید ابتدا موضوع پادمانی حل و فصل شود. به لحاظ منطقی این خواسته ایران است ولی حالا اینکه آمریکایی‌ها نمی‌پذیرند باعث می‌شود که توافق به این زودی‌ها حاصل نشود.

ابوالفتح تاکید کرد: با اینکه توافق قریب‌الوقوع نیست ولی ما نیز به عقب برنگشتیم و این حرف اخیر آنتونی بلینکن مبنی بر اینکه پاسخ‌های ایران ما را به عقب برده، در واقع جنگ میان روایت‌هاست و آمریکایی‌ها در تلاشند که مسوولیت‌ها را برعهده ایرانی‌ها بگذارند. در حالی که مسلم است که آمریکایی‌ها باید تحریم‌ها را بردارند. بنابراین من معتقدم مذاکرات به عقب نرفته و فقط سرعت پیشروی آن کند شده و من نیز خیلی نسبت به حاصل توافق در آینده نزدیک خوش‌بین نیستم.»این کارشناس مسائل سیاسی بیان کرد: «گذشت زمان و طولانی شدن مذاکرات نه به نفع ایران و نه به نفع آمریکاست. بر اساس گزارش‌های فصلی آژانس نیز ۴۰ کیلو میزان اورانیوم ۶۰ درصدی غنی شده ایران افزایش می‌یابد و آمریکایی‌ها نیز ادعا می‌کنند زمان ساخت بمب اتم برای ایران روزبه‌روز کمتر می‌شود.

بنابراین نه ایران و نه آمریکا تمایلی به طولانی‌تر شدن مذاکرات ندارند ولی شرایطی که ۲ طرف مطرح می‌کنند متفاوت است. هم موضوعات باقی‌مانده برای ایران حیاتی است که نمی‌شود به دلیل زمان آنها را نادیده گرفت، در مقابل نیز آمریکایی‌ها معتقدند که به دلیل گذشت زمان و صرفه‌جویی در وقت حاضر به کوتاه آمدن از مواضع خود نیستند.»

چه امتیازاتی به دست آوردید؟

برخی کارشناسان هم تاکید دارند که نرسیدن به توافق و طولانی شدن مذاکرات تبعات سنگینی برای مردم ایران به دنبال دارد. مانند مهدی ذاکریان، کارشناس روابط بین‌الملل که معتقد است اقتصاد و معیشت مردم با چالش مواجه شده و اتفاقاتی که درحال رخ دادن است به نفع مردم نیست.

او به «جهان‌صنعت» گفت: درخصوص صورت نگرفتن توافق هرکس تحلیل و ادعای خاص خود را دارد و معمولا نیز ایران مشکلات را به آمریکا و آمریکا نیز به ایران محول می‌کند. در حالی که فرقی ندارد آمریکا مقصر باشد و یا سایر کشورها و یا حتی ایران؛ مهم نیست که چه عنصر و یا کدام فرد در عدم رسیدن به توافق نقش داشته باشد؛ چراکه دود نرسیدن به توافق فقط به چشم مردم می‌رود و به ضرر آنها خواهد بود.کارشناس روابط بین‌الملل درباره ادعای صبر کردن برای آغاز زمستان سرد اروپا بیان کرد: حکایت افرادی که چنین اظهارنظراتی می‌کنند حکایت ملانصرالدین است.

خب همگی قبول داریم که زمستان اروپا سرد است ولی بحث اینجا است که فقط ایران تولیدکننده انرژی نیست؛ عربستان، عراق، قطر، امارات و بسیاری از کشورهای دیگر تولیدکننده انرژی هستند و آیا گمان می‌کنید این کشورها بیکار می‌نشینند؟

همین حرف‌ها را در دولت آقای احمدی‌نژاد می‌گفتند و گمان می‌کردند که دنیا به نفت ایران محتاج است. اکنون همین حرف‌ها را می‌زنند، آن هم در زمانی که تا دهه آینده امکان از دست رفتن ارزش انرژی‌های فسیلی و جایگزین شدن آنها وجود دارد ولی گویا ایران در خواب زمستانی فرو رفته است.ذاکریان با تاکید بر اینکه اکنون قیمت نفت و گاز بالاست، ادامه داد: ایران در حال از دست دادن فرصت‌هایش است و نشسته تا زمستان سرد اروپا آغاز شود.

در حالی که اگر توافق صورت نگیرد، چگونه می‌خواهند نفت یا گاز بفروشند؟ پس بنابراین باید سعی کنند که در ابتدا به توافق رسیده و سپس انرژی‌های خود را به فروش برسانند. ما تحریم هستیم. درست است که در بازار خاکستری مشتری‌های خاص خود را داریم ولی ضرر‌های مالی آن به مردم تحمیل می‌شود. اعلام می‌کنند که صبر کنید تا در زمستان اروپا امتیاز بگیریم؛ چه امتیازی می‌توانید بگیرید؟ در این یک سال که از مذاکرات آقای عراقچی می‌گذرد، چه امتیازاتی به دست آوردید؟وی تصریح کرد: مشاهده، مبنای تحقیق است.

بنابراین اگر تحقیق و بررسی دقیق صورت بگیرد می‌بینند که طولانی شدن مذاکرات و نرسیدن به توافق چه تبعاتی خواهد داشت. حتی بنا به گفته برخی که معتقدند تحریم نعمت است، می‌توانند با اسناد و ادله ثابت کنند که ما درخصوص توافق و مزایای آن اشتباه می‌کردیم و به طور مثال تحریم در مسائلی مانند تولید ناخالصی و افزایش آرامش مردم یا حتی افزایش روابط خارجی ایران نعمت بوده است.ذاکریان افزود: پیشرفت در حوزه سیاسی به این معناست که روابط ما با سایر کشورها حسنه باشد و شهروندان ما بتوانند به نصف کشورهای دنیا بدون ویزا سفر کنند. ولی وقتی حتی در سفر به عراق برای اربعین هم دچار مشکل می‌شوند، ادعاهای آقایان بی‌معنی است. درکل هر زمان که منافع ملی در اولویت قرار بگیرد و منافع فردی، حزبی و جناحی تعطیل شوند، به دنبال آن روابط خارجی بسیار خوبی شکل خواهد گرفت.

هستی عبادی