لزوم تداوم خویشتنداری تهران در قبال باکو

حمله به سفارت آذربایجان در ایران، در شرایطی که از مدت‌ها پیش، شاهد تنش در روابط ایران و آذربایجان بوده‌ایم، می‌طلبد تا با دقت دوچندان، روابط دو کشور را زیر ذره‌بین ببریم. این در حالی بود که ما در این مدت، گهگاه شاهد بودیم که آقای الهام علی‌اف رییس‌جمهوری آذربایجان از الفاظ ناصحیح در رابطه با ایران استفاده می‌کند و در واقع محرک اصلی این مواضع، دولت ترکیه است. چراکه از زمانی که ترکیه نتوانست وارد اتحادیه اروپا شود و رییس‌جمهوری پیشین فرانسه در شورای روابط خارجی اتحادیه اروپا اعلام کرد که اتحادیه اروپا محفلی مسیحی است و جایی برای مسلمانان ترکیه در آن نیست، رجب طیب اردوغان وارد گود شد و سعی کرد تفکر عثمانی‌گری را در کشورهای عربی پیاده کند که البته به توفیق چندانی دست نیافت؛ چراکه اردوغان از اعضای برجسته اخوان‌المسلمین است و به همین دلیل در عربستان و مصر اختلافاتی به‌وجود آمد و در نهایت به تحریم قطر انجامید و البته اردوغان نیز نتوانست پس از ناکامی در اروپا، متحدانی در دنیای عرب برای خود دست و پا کند. 

اما ترکیه که به‌شدت نیازمند سرمایه‌گذاری خارجی است و به همین دلیل نیز به چین نزدیک شده، سعی دارد با راه‌اندازی بزرگراهی با همکاری آذربایجان در این مسیر گام بردارد. اما از آنجا که ایران را سد راه خود در مسیر این بزرگراه می‌بیند، سعی در جلب حمایت بیشتر آذربایجان دارد و می‌خواهد این کشور را بیش از گذشته به خود نزدیک کند. با این حال ایران تاکنون خویشتنداری کرده که رفتاری بسیار مناسب و دیپلماتیک داشته است.

هرچند در حال حاضر در شرایط بسیار ناگواری قرار گرفته‌ایم و باتوجه به اینکه آذربایجان به یکی از پایگاه‌های مستحکم و قدرتمند اسراییل نیز تبدیل شده و روابط نزدیکی میان باکو و اورشلیم به‌وجود آمده، این شرایط بیش از گذشته رو به وخامت و دشواری گذاشته است.

بنابراین الهام علی‌اف به‌دلیل این روابط نزدیک با برخی کشورهای منطقه، در حال فشار آوردن به ایران است و حتی بعید نیست که سعی کند از طریق ترکیه، اسراییل و حتی عربستان سعودی، این فشار خطرناک را تشدید کند. در این شرایط و به‌دلیل تداوم این فشار، جمهوری اسلامی باید همچنان بر این سیاست خویشتنداری خود پافشاری کند. هرچند یکی از راه‌های دیپلماتیک این است که ایران به شورای امنیت‌سازمان ملل شکایت کند. اما به نظر می‌رسد در حال حاضر شرایط مناسبی برای پیگیری این شکایت نداریم و فضا برای ما مهیا نیست. باید دقت کنیم فضای بین‌المللی در حال حاضر نسبت به ایران خشمگین است و اختلافاتی که با اتحادیه اروپا داریم، در شرایط کنونی مزید بر علت شده که علی‌اف به تهدیدات خود علیه ایران ادامه دهد.

راهکار دیگر، حل این تنش از طریق روسیه است؛ امروز در شرایطی که تعداد کشورهای همسایه دوست با ایران رو به کاهش گذاشته و به همین خاطر در شرایط کنونی، چاره‌ای نداریم که در این فقره نیز به روس‌ها متوسل شویم؛ چراکه اگرچه روس‌ها بیشتر از ارمنستان حمایت می‌کنند، اما آذریابجان نیز از روسیه حرف‌شنوی دارد. همچنین باتوجه به اینکه ممکن است این وضعیت در آینده رو به وخامت بیشتر بگذارد، ما باید با دقت فراوان، این موضوع را زیرنظر داشته باشیم و به هیچ عنوان دست به تهدیدات و اقدامات متقابل نزنیم؛ چراکه چنین رویکردی، صرفا سطح تنش میان تهران و باکو را افزایش خواهد داد.