به گزارش آفتاب یزد، «برجام در معرض خطر». این گزاره را برنی سندرز سناتور دموکرات بر زبان جاری می‌کند. او پس از مصوبه ضد ایرانی سنا این جمله را توئیت کرده است. نگرانی این سناتور میانه‌رو آمریکایی اکنون احساس مشترک خیلی هاست. چه در ایران و چه در ایالات متحده.
اعتدالیون نسبت به سرنوشت توافق مهم هسته‌ای در دولت تندرو ترامپ مضطرب هستند. میانه‌روها اگرچه در آمریکا در اقلیت محض قرار دارند اما بارها در این باره هشدار داده‌اند. در ایران نیز اعتدالی‌ها در وضعیت خطیری قرار دارند.
آنان از یکسو تحت فشار تندروهای آمریکایی هستند و از سوی دیگر دلواپسان شمشیر را از رو بسته‌اند و هر لحظه فشار را بر دولت روحانی افزایش می‌دهند. حالا این مصوبه ضدایرانی، میدان را برای فشار هر چه بیشتر بر دولت منتخب، فراخ‌تر کرده است. اما مهم‌تر از آنکه دولت حسن روحانی با هجمه دلواپسان چه خواهد کرد، پاسخ به یک پرسش بدیهی، مهم تر به نظر می‌رسد:
«برجام چه می‌شود؟»
جزئیات مصوبه سنا
سنای آمریکا روز پنج‌شنبه طرح تحریم‌های جدید علیه ایران و روسیه و تدوین و منسجم کردن تحریم‌های کنونی ضد این دو کشور را با ۹۸ رای موافق تصویب کرده است. یعنی تنها برنی سندرز و رند پال به این طرح رای مخالف دادند. طرح تحریم جدید ایران به خاطر حمایت از تروریسم و نقض حقوق بشر به ۵۱ رای نیاز داشت و به راحتی در سنا تصویب شد. بر اساس این طرح، دولت آمریکا ظرف مدت ۹۰ روز، باید تحریم‌های جدیدی علیه افراد و نهادهای فعال در توسعه برنامه‌های موشکی ایران تصویب کند.
همچنین براساس یکی دیگر از طرح‌ها، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به طور مستقیم تحت تحریم‌های ظالمانه قرار خواهد گرفت. در صورت تصویب، این اولین بار خواهد بود که سپاه تحریم می‌شود. آمریکا پیشتر در سال ۲۰۰۷ نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را تحریم ناجوانمردانه کرده بود.
بر اساس گزارش تسنیم، طرح «مقابله با اقدامات بی‌ثبات‌کننده ایران» سه محور دارد:
تحریم‌های موشک بالستیک:
براساس این طرح، افراد مرتبط با برنامه موشک بالستیک ایران و کسانی که با آنها معامله دارند را هدف قرار می‌دهد.
تحریم‌های جدید تروریسم:
برای اولین بار، آمریکا تحریم‌هایی علیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران به اتهام حمایت از تروریسم اعمال می‌کند.
اجرای تحریم تسلیحاتی:
اگر این طرح قانون شود، کلیه افرادی که در فروش، تامین قطعه، تعمیر و انتقال تانک، خودرو زرهی، تسلیحات با کالیبر بالا، هواپیماهای جنگی، بالگردهای تهاجمی، کشتی، موشک و سامانه‌های موشکی به ایران، نقش‌آفرین باشند، توسط رییس‌جمهور مورد تحریم قرار می‌گیرند و دارایی آنها متوقف می‌شود.
نقض یا عدم نقض ؟ مسئله این است!
تحریم‌کنندگان بر این باورند که تحریم‌های جدید تعارضی با مفاد برجام نداشته است به دلیل آنکه این محدودیت‌ها مربوط به بخش‌های نظامی و مسائل حقوق بشری ایران می‌شود اما در مقابل تحریم‌شدگان به شدت با این ادعا مخالفند، به طوریکه قاطبه کنشگران سیاسی نسبت به این محدودیت‌های تحمیل شده، واکنش نشان داده‌اند.
بهرام قاسمی سخنگوی وزارت امور خارجه در واکنش به تصویب تحریم‌های جدید علیه ایران در سنای آمریکا، گفت: «هیئت نظارت بر اجرای برجام اقدامات متقابل و متناسب را برای تامین منافع ملی ایران با قاطعیت اتخاذ خواهد کرد». بهرام قاسمی اظهار کرد: «دولت ایالات متحده آمریکا براساس برجام که یک سند بین‌المللی است، تعهداتی دارد که باید آنها را بطور کامل و با حسن نیت انجام دهد.
در این زمینه مقررات داخلی کشورها ملاک عمل نیست و دولت‌ها نمی‌توانند با توسل به چنین مقرراتی از زیر بار تعهدات قانونی خود شانه خالی کنند.» قاسمی خاطرنشان کرد: «همانگونه که جمهوری اسلامی ایران تاکنون دقیقا به تعهدات خود عمل کرده، همه طرف‌های برجام موظف و متعهد هستند به‌طور کامل به تعهدات خود عمل نمایند.» قاسمی تصریح کرد: «جمهوری اسلامی ایران مفاد و متن این قانون و روند تصویب آن در مجلس نمایندگان و امضای احتمالی توسط رئیس جمهور آمریکا را با دقت زیر نظر و بررسی دارد و هیئت نظارت بر اجرای برجام اقدامات متقابل و متناسب را برای تامین منافع ملی کشور با قاطعیت اتخاذ خواهد کرد.»
قاسمی در پایان تاکید کرد: آنچه که در خصوص نیروهای نظامی و توانمندی‌های موشکی ایران در این طرح مطرح شده است کاملاً ناموجه و غیرقانونی است. مجددا تاکید می‌کنیم برنامه‌های دفاع موشکی جمهوری اسلامی ایران کاملا مشروع بوده و حتی با قطعنامه ۲۲۳۱ مغایرتی ندارد و هیچ اقدامی قادر نخواهد بود جمهوری اسلامی ایران را از حق دفاعی مشروع خود منع نماید.»
علی اکبر ولایتی، عضو هیئت ویژه نظارت بر برجام اما با صراحت از نقض برجام سخن گفته و چنین اظهار کرده است که :« اقدام سنای آمریکا در وضع مجدد تحریم‌ها علیه کشورمان مسلما برخلاف روح و جسم برجام است.وی افزود: قطعا هیئت نظارت بر برجام نیز این مسئله را بررسی و پاسخ مناسبی به اعمال تحریم‌های آمریکا خواهد داد.
تحریم مجدد کشورمان توسط آمریکا برای جبران شکست‌های آنها در منطقه است.دکتر ولایتی تصریح کرد: با شکست‌های متوالی که آمریکا در کشورهای عراق و سوریه از جمهوری اسلامی ایران خورده است، سعی می‌کند با اعمال تحریم بر این شکست‌ها سرپوش بگذارد.»
سید حسین نقوی حسینی ، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس مصوبه جدید کنگره آمریکا را عبور از برجام دانسته است. او با تاکید بر این که «برجام الزام‌آور است»، گفت: «با توجه به تصویب طرح جامع تحریم‌های ایران در مجلس نمایندگان سنای آمریکا، دولت باید براساس قانون اقدام متقابل و متناسب عمل کند که البته این مصوبه سنا، نقض آشکار برجام است.
آمریکایی‌ها با روی کار آمدن دولت ترامپ از برجام عبور کردند به طوری که برای‌شان مهم نیست برجام اجرا شود یا نشود.» وی یادآور شد:« آمریکایی‌ها به قول خودشان به سمتی رفتند که برجام یکطرفه اجرا شود یعنی ایران تعهداتش را عمل کند اما آنها جلو هرگونه انتفاع ملت ایران از اجرای برجام و عمل به تعهدات طرفین را بگیرند. این تغییر تاکتیک را آمریکایی‌ها با اعمال تحریم‌های غیرهسته‌ای پیش بردند با این توجیه که این تحریم‌ها ارتباطی به برجام ندارد.
آنها به دنبال تحریم‌هایی بیشتر از دوران قبل از برجام هستند.آنچه شورای کمیته روابط خارجی سنا امروز در مجلس نمایندگان سنا مطرح کرد تنها یک طرح عادی قانونی تحریمی علیه ایران نیست، بلکه یک طرح مادر است که زمینه‌ساز تحریم‌های گسترده‌تری علیه ایران خواهد شد و نیاز به مصوبه قانونی ندارد چون با دستور اجرایی رئیس‌جمهور عملیاتی می‌شود. طرح مادر اعمال تحریم‌ها علیه ایران که در راستای تاکتیک‌های قبلی آمریکایی‌هاست.»
پایان برجام؟
اکنون با توجه به مصوبه سنا، پرسش‌ها‌ی فراوانی پیش روی ناظران قرار دارد.اما شاید مهمترین سوال این باشد: «مرگ زودرس برجام فرا رسیده است؟» علی بیگدلی، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه شهید بهشتی به بخشی از این پرسش‌ها پاسخ داده است .او بر این باور است که تحریم‌های جدید کنگره به هیچ وجه ارتباطی با برجام ندارد.
او در این باره به «آفتاب یزد» گفت: در آخرین موارد سند برجام آمده است که ایران حق ندارد موشک‌هایی را آزمایش کند که قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای داشته باشد حالا اختلاف بر سر این است که آیا این موشک‌هایی که ما آزمایش می‌کنیم قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای را دارد یا نه. تیلرسون وزیر امور خارجه آمریکا هم گفته است که «ما نمی‌توانیم به تنهایی در مورد برجام تصمیم بگیریم برای اینکه کشورهای متحد ما در اتحادیه اروپا هم عضو این نشست بوده‌اند و آن را امضاء کرده‌اند. برجام را نمی‌توان تغییر داد چون اگر دست به آن زده شود، کامل به هم می‌ریزد اما اگر بخواهیم از برجام عبور کنیم باید با متحدین‌مان در اتحادیه اروپا صحبت کنیم.»
این کارشناس سیاست خارجی ادامه داد: بنابراین با این شرایط موجود در خاورمیانه، آمریکا تمایلی به برهم زدن برجام ندارد. منتهی اختلاف بر سر این است که طرح آمریکایی می‌گوید موشک‌های شما از قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای برخوردار است اما طرف ایرانی می‌گوید چنین چیزی صحت ندارد.
درباره تحریم سپاه
وی در بخش دیگری از اظهارات خود می گوید :در مورد تحریم سپاه هم که باید گفت شخصیت‌ها و چهره‌های برجسته سپاه و حتی شرکت‌های خارجی که کمک به ساخت موشک‌ها می‌کنند هم تحریم شده‌اند. تحریم دوم اما مربوط به حقوق بشر است، ۴ مسئله داریم که در فضای کنگره آمریکا، فضای تحریم را بر ما مهیا کرده است؛ مسئله موشکی، حقوق بشر، دخالت ایران در کشورهای منطقه‌ای و حمایت ایران از تروریسم.
این ۴ مورد موجب متشنج شدن فضای کنگره علیه ایران شده است و متاسفانه اکثریت اعضای کمیته روابط مجلس سنا هم یهودی هستند و به این سرعت علیه ما تصمیم گرفته‌اند و مصوبه‌شان را به مجلس نمایندگان فرستاده‌اند که با احتمال تصویب صددرصدی‌شان این قانون در اختیار رئیس‌جمهوری قرار می‌گیرد تا او به امضای آن بپردازد. اما یک مورد ویژه‌‌ای در این مصوبه وجود دارد که طبق آن رئیس‌جمهور مختار است تغییراتی را در این تحریم‌ها بدهد، حالا میزان و نوع این تغییرات در‌ها‌له‌ای از ابهام قرار دارد. اما با توجه به فضای حاکم، احتمال تقلیل این تحریم‌ها اندک است، ولی تشدید آن شاید.
صورت متن مصوبه ناقض برجام نیست
اما نظر علی خرم، تحلیلگر مسائل خارجی و نماینده سابق ایران درسازمان ملل کمی با بیگدلی متفاوت است.او بر این باور است که صورت متن مصوبه کنگره ناقض برجام نیست اما دولت و کمیته بررسی برجام باید موشکافانه به بررسی حقوقی این متن بپردازد. خرم به «آفتاب‌یزد» گفت: اگر در متن‌بندی کلمه‌ای در مورد مسائل هسته‌ای ایران گفته نشده باشد که احتمالا هم چنین است، این مصوبه را نمی‌توان ناقض برجام دانست.
اما باید در نظر داشت که ممکن است آثار ثانویه مصوبه، برجام را نقض کند و خود آن به شکل ظاهری و مستقیم ناقض توافقنامه نباشد. به همین خاطر باید با دقت بررسی کرد متنی که تمام تِم آن بحث تروریسم و مباحث موشکی و مسائل حقوق بشری است در کجا به نقض برجام می‌پردازد. البته پیشتر هم بحث تحریم‌های هسته‌ای از ۳ موضوع مطرح شده تروریسم، موشکی و حقوق بشر جدا بود. مگر اینکه در فلان بندهای مصوبه، موردی آورده باشند که از نظر حقوقی به نقض برجام بینجامد.
وی ادامه داد: مسلما وجود بند ناقض برجام، تبعات فراوانی برای خود آمریکا دارد. یعنی آمریکا آستین بالا زده است و برجام را در لفافه نقض کرده حالا ممکن است به چانه‌زنی بپردازد و بگوید که ما آن را نقض نکرده‌ایم و بخواهد به گونه‌ای سران جهان را دور بزند. در چنین شرایطی مباحث حقوقی مطرح می‌شود و دولت بایستی با دقت عمل، عمل کند.
این کارشناس سیاست خارجی در ادامه گفت: من احساس می‌کنم این مصوبه در عین ناعادلانه بودنش جای نگرانی ندارد، اگر هم نگرانی اکنون در میان برخی سران نظام وجود دارد بایستی مبنای حقوقی داشته باشد. به همین جهت اگر متن آن مصوبه مجلس نمایندگان آمریکا که طی روزهای آینده مشخص می‌شود، را در اختیار داشته باشیم می‌توانیم دریابیم که آیا نقض کرده برجام را یا نه.
لزوم بررسی دقیق مصوبه سنا
نماینده سابق ایران در سازمان ملل در پاسخ به این سوال که اکنون باید واکنش حکومت ایران نسبت به تحریم‌های جدید چه باشد، عنوان کرد: ایران باید ابتدا سند را با دقت مورد بررسی قراردهد و ادله حقوقی خود را آماده سازد، سپس بایستی اول از همه با اروپایی‌ها وارد مذاکره شود و بعد هم روسیه و چین. ایران باید سعی کند که در آن گروه ۱+۵ کشورهای باقیمانده به جز آمریکا را به حمایت از خود جلب کند که آنها به موضع‌گیری و ابراز نگرانی بپردازند. البته تمام اینها در صورتی است که نقض برجام صورت گرفته باشد.
نتیجه گیری
دولت حسن روحانی نشان داده که در چنین برهه‌هایی معقول و با تدبیر عمل می کند و اسیر جنجال‌ها و حاشیه سازی‌ها‌ی مخالفان خود نمی‌شود.بهر حال دلواپسان پس از مصوبه اخیر سنا حملات خود به دیپلماسی دولت را شدت بخشیده‌اند تا از قبال اقدام خصمانه آمریکایی بتوانند کاسبی کنند اما مسئولان مرتبط قطعا بایستی به‌گونه‌ای عمل نمایند که گزکی به دست غربی‌ها ندهند.واکنش وزارت خارجه به مصوبه آمریکایی موید همین مهم بود.چه بسا از این فرصت بتوان با رایزنی بیشتر به منزوی شدن بیشتر آمریکا در میان اروپایی‌ها کمک کرد .هر چند باید منتظر بود و دید دستگاه سیاست خارجی دولت یازدهم چه تدبیری را خواهد برگزید.
- 11
- 4
