تهران باید نگران گرم شدن رابطه پوتین – ترامپ باشد؟

یک دیدار در حاشیه اجلاس ۲۰ . یک گفتگوی ۱۳۷ دقیقه‌ای. یعنی حتی بیشتر از دو ساعت. آن هم بین دو رهبر از دو کشور که زمانی دشمن هم بودند و جنگ سرد به راه انداختند. اما از همان اولش هم معلوم بود که این‌بار با همه این سالها و دهه‌ها فرق می‌کند. چون حالا دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا شده است. همان رئیس جمهوری که می‌گفتند روس‌ها در انتخاب شدنش به عنوان رئیس جمهور نقش داشتند.

چند روز پیش ترامپ آمریکایی در کنار پوتین روس ، در حاشیه اجلاس ۲۰ ، آنقدر با یکدیگر گرم می‌گیرند و حرف می‌زنند که حتی گذر زمان هم یادشان می‌رود. دو طرف کلی با یکدیگر خوش و بش می‌کنند و تعارف. ترامپ خطاب به همتای روسش می‌گوید که افتخاری نصیبش شده که در کنار او (پوتین) است.

پوتین هم با کلی ذوق و شوق از این می‌گوید که این یک توافق تاریخی و یک دیدار منحصر به فرد است. از اینها گذشته ترامپ در جدیدترین توئیتش درباره این دیدار گفته: دو بار با قدرت از پوتین درباره مداخله روسیه در انتخابات آمریکا سوال کردم، تکذیب کرد. درباره آتش بس درسوریه مذاکره کردیم که جان انسانها را نجات می‌دهد؛ زمان کارکردن سازنده با روسیه است!"

آری(!) دو طرف در مورد موضعی به توافق رسیده‌اند که کسی در خواب هم نمی‌دید. "سوریه".

آمریکا و روسیه بر سر آتش بس در مناطقی از این کشور جنگ زده آن هم بعد از آن همه رقابت‌های نظامی‌که داشته اند به توافق رسیده‌اند. توافق و دیدار پوتین و ترامپ اما ؛ چیزی نیست که ایرانی‌ها به این راحتی از آن بگذرند.

نگرانی دوباره از روس‌ها

این توافق در ایران بازتاب‌های فراوانی داشته و برخی کارشناسان نسبت به این موضوع احساس نگرانی کردند.همان نگرانی اعتماد بیش از حد ایرانی‌ها به روسیه. اکنون برخی در داخل می‌گویند که مبادا روسیه با این گفتگوی بالای دو ساعت و توافق با آمریکا بر سر سوریه، دوباره به ایران پشت کرده و با به حاشیه کشاندن نقش کشورمان در این کشور (سوریه) ما و حزب الله را در محاق ببرد.

خاطرات تلخ

روس‌ها که ما آنها را به عاملین اصلی قطعنامه‌های ترکمانچای و گلستان می‌شناسیم در دوران پس از انقلاب نیز تا دل‌تان بخواهد دست ایران را در پوست گردو گذاشته‌اند. از بدعهدی‌شان در تحویل نیروگاه اتمی‌بوشهر و ساخت چند ده ساله آن بگیرید تا سکوت‌شان در برابر قطعنامه‌های ضد ایرانی در سازمان ملل و عدم وتوی آن، از بدقولی‌ها در استفاده از پایگاه هوایی همدان تا وعده‌های سر خرمن و تاخیر و تعلل در تحویل سامانه موشکی «اس ۳۰۰» به ایران.

همه اینها نشان می‌دهد که روسیه در طول تاریخ پسا انقلاب هم ، کم به ایران نا مروتی نکرده. این کشور بخصوص در عصر پوتین، همواره از کشور ما به عنوان یک کارت بازی استفاده می‌کرد، کارت بازی‌ای که هر وقت می‌خواست از آمریکا و اروپا امتیاز بگیرد به آن (ایران) نزدیک می‌شد و هر وقت به اهدافش می‌رسید، از ایران دور می‌شد.

و حالا خیلی‌ها می‌گویند دوباره روسیه از کارت ایران بهره برده، این بار در توافق با آمریکا و برای آنکه منافع خویش را دنبال کند و ایران را از بازی به در کرده. (!)

اتحاد شرق و غرب؟

اکنون بسیاری معتقدند پوتین به جای بشار اسد تبدیل به رهبر سوریه شده ، ورق را عوض کرده تا ایران را با سوریه عصر اسد که فرجامی‌نامشخص دارد تنها بگذارد تا منافع آمریکایی‌ها را تامین و با این کار باردیگر برای ما هزینه آفرینی کند .

پرسش دیگری که در کنار این موضوع پیش می‌آید این است که آیا در آینده و پس از این دیدار باید شاهد فشارهای بیشتری به ایران باشیم؟ چرا که گویی بلوک شرق و غرب دست در دست هم داده تا چراغ سبزی به سایر کشورهای دیگر هم برای اعمال فشار به ایران نشان دهند.

نشان به آن نشان که چند ساعت بعد از این دیدار، پاکستان مدعی پرتاب سه راکت از سمت ایران به کشورش شده و مواضع نه چندان مطلوبی نسبت به ایران گرفته است. از سویی دیگر گویی قطر هم، مواضعش که بعد از تحریم‌های کشورهای عربی به ایران بسیار نزدیک شده بود و امیر آن کشور مدام با حسن روحانی تماس می‌گرفت در چرخشی نسبی نسبت به مواضع دوستانه قبلی، بیان کرده است:" روابط با تهران متمایز و راهبردی نیست."

آیا این اظهارنظرهای کشورهای قطر و پاکستان را باید ناشی از همان توافق ترامپ و پوتین دانست؟ آیا از این پس ایران در موضع سوریه به حاشیه می‌رود؟ و آیا باید از آن چه که بین ترامپ و پوتین گذشته به عنوان بازی دوباره روس‌ها یاد کرد؟

روسیه به دنبال چیست؟

فریدون مجلسی دیپلمات سابق با بیان اینکه روسیه همواره به فکر منافع خودش بوده و در این شکی نیست، به آفتاب یزد گفت: «منافع روسیه در حال حاضر کریمه است. این کشور به دنبال تثبیت امتیازاتی است که در شرق اوکراین به دست آورده . دولت روسیه می‌خواهد از تحریم‌ها خارج شود و امتیازاتی از سوریه و بشار اسد نیز بگیرد، چون در آنجا پایگاه نظامی‌دارد. ضمنا ادامه دوستی با ایران در چنین شرایطی هزینه‌بر است. فراموش نکنیم ایران در بیشتر موارد مانند گاز و نفت رقیب روسیه است.»

این کارشناس درباره اینکه آیا گفتگوی اخیر ترامپ و پوتین نشان می‌دهد که اتحاد بین روسیه و آمریکا درباره سوریه شکل گرفته و این به معنای منزوی کردن ایران است، گفت: «این موضوع بدان بستگی دارد که ایران نقش خودش را چگونه ایفا بکند؟ اولا بخش عمده این توافق برروی آتش بس در جنوب شرقی سوریه است.

یعنی دقیقا همان بخشی که با ارتفاعات جولان و اردن تا کناره‌های لبنان همسایه است، در آن بخش‌ها اسرائیل از تهدید درون سوریه رها می‌شود و این نشان می‌دهد که بخش عمده مذاکرات آمریکا و روسیه برای رسیدن به توافقی بوده که نیت آن حمایت از اسرائیل و بازگذاشتن دریچه‌ای به سمت اردن و عربستان برای حمایت‌های بعدی است."

نفع ایران در چیست؟

مجلسی درباره اینکه آیا این موضوع به زیان ایران و حزب‌الله خواهد بود، گفت: «به نظر می‌آید اتفاقا این تصمیم به سود ایران و حزب‌الله نیز هست. وقتی حزب‌الله از این منطقه کنار بکشد دیگر هدف جنگی و آسیب‌های عربستان نخواهد بود.حزب‌الله اکنون یک نیروی قوی سیاسی و نظامی‌شده است و اکنون که در چنین شرایطی است باید به تحکیم موضع خودش بپردازد و وارد فاز سیاسی و بین‌المللی شود."

وی ادامه داد:‌ »در مورد ایران هم باید دید که چه امتیازاتی در سیستم کانتونیزه کردن سوریه به دست می‌آوریم. (کانتونیزه نوعی فدرالیسم با حضور ملیت‌ها و قومیت‌های سوریه است ). از سویی در عوض امتیازاتی که روس‌ها به آمریکا و اسرائیل دادند، امتیازاتی هم گرفته‌اند، به هر حال اگر اسد بر سر کار نباشد وجود پایگاه رسمی‌روسیه در مدیترانه نیز نمی‌تواند تداوم پیدا کند برای همین دولت روسیه به دنبال رسمی‌کردن دولت سوریه و بشار اسد است. این همان چیزی است که ایران نیز به دنبال آن است . پس ایران هم از مذاکرات اخیر ترامپ و پوتین سود برد ."

وی ادامه داد :" به نفع ایران است که به خاطر ارتباطات خاصی که با سوریه دارد با کاستن از رنگ سیاسی خود و قبول برخی از اصول بین‌الملل موقعیت خودش را از لحاظ بین‌المللی، حقوقی و اقتصادی تقویت کرده و سعی کند بعد از خروج داعش از موصل- یعنی مرحلهجدیدی که امکان دارد موجب پراکنده شدن ویروس‌های داعش شود - به همکاری در جلوگیری از پخش این ویروس‌ها چه در منطقه رقه و حکومت مرکزی و چه در سمت دولت داخلی عراق همکاری‌ کرده تا ترکش‌های آن به سمت ایران اصابت نکند.»

این دیپلمات سابق درباره اینکه آیا ایران باید هم اکنون از مذاکرات اخیر پوتین و ترامپ احساس نگرانی کند گفت: «این موضوع بستگی به سیاست‌هایی دارد که ایران اتخاذ می‌کند ما نباید ناراحت این باشیم که ببینیم سیاست دیگران موجب چه تغییر و تحولی در وضعیت ما خواهد شد. روس‌ها امتیازات خودشان را گرفته و امتیازات خودشان را نیز داده‌اند، اکنون ایران هم باید خودش برای دادن امتیازات و گرفتن امتیازات اقدام کند. یکی از این امتیازات آن است که کشور ما برنامه‌های شورای امنیت را به عنوان نقشه راه خودش بپذیرد."

منزوی شدن ایران دروغ است

اما حسن بهشتی‌پور کارشناس مسائل بین‌الملل درباره دیدار روسای جمهور روسیه و آمریکا و آثار آن، در گفتگو با آفتاب یزد معتقد است: «قبل و پس از این دیدار در رسانه‌ها فضاسازی‌هایی شده که منطبق با واقعیت نیست، ما بعد از گذشت چند ماه از نتایج توافقاتی که از این گفتگو به دست آمده با خبر می‌شویم.»

وی درباره موضع و نقش ایران پیرامون سوریه پس از توافق روسیه و آمریکا گفت: «در این توافق قرار شد تا در منطقه‌ای از سوریه آتش‌بس برقرار شود. در نشست آستانه مطرح شده بود که چهار منطقه سوریه دور از جنگ اعلام شود که اکنون آمریکا هم بر سر مناطق با روس‌ها به توافق رسیده است، بنابراین توافق پوتین و ترامپ ضدیتی با ایران ندارد، بلکه موافقتی در راستای صلح در منطقه است.»

بهشتی‌پور درباره اینکه چه قدر باید آینده دیدار ترامپ و پوتین را باعث کنار رفتن حزب‌الله و ایران دانست، گفت: «این هم یکی از دروغ‌هایی است که برخی رسانه‌ها از آن می‌گویند؛ شما بهتر است به آن توجه نکنید.»