متحدان جديد تركيه، عنواني است كه فارن افيرز به تازه‌ترين نوشتار تحليلي خود در مورد رابطه تركيه با روسيه و ايران از يك‌سو و انتظارهاي برآورده نشده اين كشور از امريكاي دونالد ترامپ، رييس‌جمهور جديد اين كشور اختصاص داده است. در مقدمه اين مطلب آمده است: زماني كه تركيه در اواسط ماه آگوست، از سردار محمد باقري، رييس ستاد كل نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران استقبال كرد، نخستين‌بار از زمان انقلاب اسلامي ايران بود كه يك مقام ايراني در چنين جايگاهي به تركيه سفر كرده و با مقام‌هاي عاليرتبه كشور ميزبان ديدار مي‌كرد.
تركيه در يك اقدام غافلگيركننده در ماه آگوست اعلام كرد كه در حال آماده كردن مقدمات ميزباني از رييس كل ارتش روسيه نيز است. به گفته ترك‌ها، قرار است در اين سفر دوطرف درباره مسائل امنيت منطقه‌اي با هم گفت‌وگو كنند. دراز شدن دست‌هاي تركيه به سمت روسيه و ايران كه در حقيقت دو رقيب كهنه آنكارا در منطقه بوده‌اند سگرمه‌هاي دونالد ترامپ در كاخ سفيد را در هم كشاند. اقدام جديد تركيه نه تنها يك چرخش جدي در حوزه سياست خارجي بود بلكه به معناي اين بود كه آنكارا از واشنگتن نااميد شده است. در نوامبر ٢٠١٦ اميدواري‌هاي بسياري وجود داشت كه امريكاي تحت حاكميت دونالد ترامپ، براي امريكا خوب باشد.
رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه پس از پيروزي دونالد ترامپ در انتخابات اين كشور در تماس تلفني با وي به او تبريك گفت و ابراز اميدواري كرد كه انتخاب وي بتواند فصل جديدي در رابطه امريكا و تركيه باشد. در آن زمان، اردوغان موضع ضدايراني بسيار محكمي اتخاذ كرد تا به نوعي بتواند براي ترامپ خوش‌رقصي كرده باشد. وي در سخنانش سيگنال‌هايي داد مبني بر اينكه آنكارا آماده كمك به واشنگتن براي جلوگيري از گسترش نفوذ ايران در منطقه خاورميانه به خصوص سوريه است. در عوض تمام اين خوش خدمتي‌ها تركيه اميدوار بود كه امريكاي ترامپ از ميزان كمك‌هاي خود به كردهاي سوريه به خصوص يگان خلق مردمي (YPG) بكاهد.
اين گروه كردي از نظر آنكارا تهديدي براي تركيه‌اي است كه نگران كردهاي حزب كارگر (پ‌ك‌ك) نيز هستند. زماني كه ترامپ تصميم گرفت بر كمك‌هاي خود به كردها در سوريه بيفزايد عملا ترك‌ها را نااميد كرد. در نگاه واشنگتن، يگان‌هاي خلق مردمي تنها گروه قابل اعتمادي بودند كه مي‌توانستند در سوريه با داعش بجنگند. مبارزه با داعش نيز اصلي‌ترين اولويت دونالد ترامپ در منطقه خاورميانه اعلام شده است. اختلاف انكارا و واشنگتن بر سر اينكه كدام كشور گروه اصلي‌ترين و بيشترين خطر در سوريه است بر دوري اين دو از هم افزود و اين در حالي است كه به نظر مي‌رسد هر دو نيز تاكنون بر مواضع پيشين خود باقي مانده‌اند.
همپوشاني منافع با روسيه و ايران
تركيه با تماشاي تهديدي كه از سوي يكي از همرزم‌هايش در ناتو يعني امريكا با آن روبه‌رو است، به سمت روسيه و ايران متمايل شده است و اين در حالي است كه به هر دوي اين كشورها نيز شك و شبهه‌هايي دارد. تركيه در حال گفت‌وگو با روس‌ها براي ارتقاي سيستم دفاع موشكي خود است و اين در حالي است كه اين مساله با مخالفت جدي ناتو روبه‌رو شده است.
همزمان آنكارا در سوريه نيز با كرملين همكاري‌هاي تنگاتنگي دارد. از سوي ديگر خبر مي‌رسد كه تركيه و ايران مبناي افزايش همكاري‌هاي نظامي در عراق و سوريه را هم بنا نهاده‌اند و اين در حالي است كه اين دو كشور تا همين چندسال قبل در ماجراي سوريه در دو سوي ميدان ايستاده بودند. ايران، روسيه و تركيه همچنين در قالب يك مثلث با يكديگر نيز همكاري‌هاي تنگاتنگي دارند: از تلاش‌هاي مشترك در قالب نشست آستانه براي يافتن راهكاري صلح آميز براي پايان دادن به بحران در سوريه تا همكاري در درياي خزر و همچنين ايستادن كنار قطر در بحراني كه با كشورهاي حوزه خليج فارس دارد.
اما اصلي‌ترين دليل نزديكي تركيه به روسيه و ايران ترس از پيشروي‌هاي بيشتر كردها در سوريه است. تركيه و ايران هر دو كشورهايي هستند كه اقليت كردها در آنها حضور دارند و به نظر مي‌رسد كه هر دو كشور نيز اين واهمه را دارند كه پيشروي سياسي كردها در منطقه بتواند مطالبه‌هاي مشابهي را در كردهاي ساكن در اين كشورها ايجاد كند. آنكارا به دنبال تبيين يك استراتژي ضد كردي در عراق و سوريه است. اين در حالي است كه تهران نيز در چند وقت اخير موضع‌گيري‌هاي متفاوتي نسبت به گذشته درباره كردهاي سوريه داشته است. همزمان هم تهران و هم آنكارا انتقادهاي خود را نسبت به مساله استقلال كردهاي اقليم كردستان عراق نيز اعلام كرده‌اند. مقام‌هاي هر دو كشور هشدار داده‌اند كه كردهاي عراق با اصرار بر اين تفكيك و جداسازي جرقه بي‌ثباتي بيشتر در منطقه خاورميانه را مي‌زنند.
تمركز بر سوريه
در سوريه نيز آنكارا در مورد دورنماي همكاري‌هاي نظامي امريكا با يگان خلق كردها براي بازپس‌گيري مناطق تحت اختيار داعش در شرق سوريه و منطقه ادلب انتقادهايي دارد. ادلب شهري در شمال غرب سوريه و مرز با تركيه است كه اخيرا توسط گروه‌هاي نزديك به القاعده تصاحب شده است. با توجه به تنش‌ها ميان كردهاي سوريه و نيروهاي نزديك به بشار اسد رييس‌جمهور اين كشور، آنكارا اميدوار است كه بتواند با دولت مركزي در دمشق و همچنين متحدان آن براي بيرون راندن كردها از مناطق تحت اختيارشان كار كند.
در چنين پازلي هيچ دو كشور ديگري به اندازه ايران و روسيه بر بشار اسد نفوذ ندارند. در معادلات ميداني سوريه مي‌توان گفت كه تركيه چشم به عفرين از شهرهاي استان حلب در سوريه دارد. (اين شهر شمال باختري‌ترين شهر سوريه است. نام منطقه‌اي در كوه‌هاي كرمانج يا به عربي (جبل الاكراد) كوه كرُدهاست كه در جريان جنگ سوريه به طور كامل تحت تسلط كردهاي سوريه در آمد) . ترس تركيه اين است كه يگان‌هاي مدافع خلق سوريه مناطق تحت كنترل كردها در شمال سوريه را به آفرين متصل كنند. در چنين شرايطي آنها مي‌توانند منطقه كردي را از مرزهاي عراق تا مديترانه تشكيل بدهند.
آنكارا يگان‌هاي مدافع خلق را به حمله عليه نيروهاي ترك متهم مي‌كند و تاكنون بارها تهديد كرده كه به منطقه عفرين حمله مي‌كند. با اين وجود تاكنون هيچ عمليات خاصي در اين منطقه صورت نگرفته است و دليل آن هم اين بود كه كوه كردها ميزبان نيروهاي نظامي روسيه است. برخي مقام‌هاي تركيه اعتقاد دارند كه اگر بتوانند اپوزيسيون سوريه را تحت فشار قرار دهند كه از بخش‌هايي از مناطق تحت اختيار خود خارج شوند، ايران و روسيه چشم‌هاي خود را بر حمله تركيه به منطقه عفرين خواهند بست. با اين وجود به نظر مي‌رسد كه اميدهاي آنكارا چندان ريشه و اساسي ندارد. چالش‌هاي بسيار زيادي در مسير اتحاد ايران و روسيه با تركيه وجود دارد. نخستين مساله اين است كه بي‌اعتمادي بسيار عميقي ميان سه كشور وجود دارد.
براي چند قرن، تركيه در وضعيت رقابت با ايران و روسيه قرار داشت و سياست متوزان‌سازي نفوذ آنها در منطقه را دنبال مي‌كرد. اين درست است كه ترس تركيه از كردها، آنها را به سمت همكاري با ايران و روسيه در سوريه برده است اما تعميق اين نزديكي نياز به تغييرات صد در صدي در سياست‌هاي منطقه‌اي آنكارا دارد. اين مساله مي‌تواند به معناي ورود به تنش با عربستان سعودي و كشورهاي حوزه خليج فارس كه برخي از آنها مخالف ايران هستند، باشد. از سوي ديگر نزديكي تركيه به رژيم بشار اسد مي‌تواند بحران اعتماد ميان ترك‌ها و متحدان آنها در اپوزيسيون سوريه را بيشتر و بيشتر كند. در چنين شرايطي از نفوذ تركيه بر اپوزيسيون سوريه كاسته مي‌شود و بدون اين نفوذ، حفظ موقعيت تركيه در ميان اعضاي اپوزيسيون براي عقب‌نشيني آنها از مناطق تحت كنترل‌شان سخت خواهد بود.
- 17
- 1
