اجرای بی چون و چرای برجام خواسته آلمان

مراودات دیرپای ایران و آلمان در دوره بعد از دستیابی به توافق هسته‌ای وارد فصل تازه‌ای از همکاری‌های سیاسی و اقتصادی شده است. فصلی که بی‌تردید زیر سایه حل موضوع هسته‌ای و دیپلماسی مقتصدانه ایران چشم‌انداز روشنی از مناسبات دو سویه را به تصویر می‌کشد. میکائیل کلور برشتولد، سفیر آلمان در کشورمان در گفت‌  و‌گو با «ایران» جزئیات همکاری متقابل تهران و برلین در زمینه‌های مختلف را تشریح کرده است. او توافق هسته‌ای را دروازه‌ای به سوی روابط دوجانبه عمیق‌تر و گفت‌ و‌ گوهای سیاسی دامنه دار دانسته که می‌تواند ایران را به شریک سازنده‌ای برای برلین تبدیل کند؛ مشروح این گفت‌ و‌ گو از نظر می‌گذرد.

رابطه سیاسی ایران و آلمان بعد از حل موضوع هسته‌ای و دستیابی به توافق هسته‌ای را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا این توافق توانسته است به نزدیک‌تر شدن دیدگاه‌های سیاسی تهران و برلین کمک کند؟

من از اینکه درست در این زمان سفیر آلمان در ایران هستم، بسیار خوشحالم. دوره بسیار پرهیجانی است که به لطف توافق هسته‌ای وین، بسیار امیدوارکننده است. روابط دیپلماتیک میان ایران و آلمان به اواخر قرن ۱۹ میلادی بازمی‌گردد. این روابط پس از انقلاب اسلامی در سال ۱۹۷۹ گاهی، تحت تأثیر تنش‌ها قرار گرفت.

توافق اتمی دروازه‌ای به سوی روابط دوجانبه عمیق‌تر و گفت‌و‌گوهای سیاسی مرتب، از جمله در مورد مسائل منطقه‌ای، گشود. این یک فرصت است، زیرا ما بسیار علاقه‌مند هستیم که با دولت ایران در گفت‌و‌گو باشیم، بویژه در مورد موضوعات پیچیده. ما تازه در ابتدای یک مرحله بلند مدت برقراری دوجانبه اعتماد هستیم. امیدوارم بتوانیم به صورت مشترک پیشرفت‌های خوبی داشته باشیم. ما می‌خواهیم که ایران شریک سازنده ما باشد. مرجع ما در این میان این است، که اسلوب و شیوه حل مناقشه چند ساله اتمی با ایران، می‌تواند الگویی باشد برای تلاش‌های حاضر در جهت غلبه بر بحران‌های منطقه.

آیا هدف افزایش و تقویت روابط دو جانبه در دستور کار ایران و آلمان قرار دارد؟

آلمان از مسیر گشایش رئیس جمهوری حسن روحانی استقبال می‌کند. از زمان انعقاد توافق، وزیر امورخارجه آلمان زیگمار گابریل، که در آن زمان سمت وزیر اقتصاد را داشت، سمت دار پیشین او فرانک- والتر اشتاین مایر و وزیر راه الکساندر دوبرینت هرکدام دو بار در تهران بوده‌اند. همچنین تعداد زیادی از وزیران اقتصادی ایالت‌ها نیز به ایران سفر نمودند تا روابط نزدیک اقتصادی دیرینه با ایالات فدرال آلمان را تقویت کنند. انجمن اقتصادی ایالت بایرن و ایالت نیدرزاکسن اخیراً نمایندگی‌هایی برای خود دایر نموده‌اند. چندی پیش، معاون وزیر امور خارجه آلمان، میشائل روت، به‌عنوان نماینده دولت فدرال آلمان در مراسم تحلیف مجدد ریاست جمهوری حسن روحانی در تهران بود. این بدین معنی است که آلمان با تمام قوا تلاش می‌کند که روابط دیرینه میان ایران و آلمان را در همه زمینه‌ها احیا و تقویت کند: هم در حوزه سیاسی و هم اقتصادی و البته در حوزه فرهنگی و اجتماعی.

نمونه‌های فراوانی برای همکاری‌های خوب وجود دارد، از جمله در زمینه حفظ آثار فرهنگی و تاریخی: وزارت امور خارجه آلمان از بازسازی خانه سیستانی در بم، استحکام بخشی تخت سلیمان و نیز حفظ مجموعه تاریخی موسیقی موزه موسیقی تهران، حمایت کرده است و در حال حاضر نیز از مرمت گنبد چهار سوق در قلب بازار تهران حمایت و پشتیبانی می‌کند. موضوع اصلی، تبادل دانش فنی بین کارشناسان و متخصصان ایرانی و آلمانی است که خود را با تمام وجود وقف میراث فرهنگی بشریت کرده‌اند.

یا در حوزه سلامت و مبارزه با مواد مخدر: وزارت امور خارجه آلمان از مدت‌ها پیش، از برنامه‌های دفترمقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد (UNODC) در ایران حمایت می‌کند، از سال ۲۰۱۶ میلادی، با بیش از ۲۰۰ هزار یورو از مراسم مختلف نمایندگان سازمان‌های غیر دولتی ایرانی جهت تبادل دانش و تجربه برای پیشگیری، درمان و بازپروری از اعتیاد و درمان ایدز (HIV) حمایت کردیم. چنین طرح‌هایی از دید من بستر اعتمادسازی دوجانبه است و می‌تواند روابط انسانی فی مابین را تقویت نماید. در کنار توسعه روابط اقتصادی، شاهد پیشرفت قابل توجه طرح‌های فرهنگی در دست اقدام هستیم.

روند اجرای توافق هسته‌ای را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ ﭼﺎﻟﺶ اﺻﻠﯽ در اﺟﺮای این توافق ﭼﻪ ﻣﻮاردی خواهد ﺑﻮد و اﺻﻮﻻً آﯾﺎ ﺑﻪ رﻋﺎﯾﺖ ﺗﻮاﻓﻘﻨﺎﻣﻪ از سوی امریکا خوشبین هستید؟

این توافق از دید ما صحیح است و علاوه بر این مؤثر. در این زمینه سازمان انرژی اتمی در وین تأیید کرده است که ایران اساساً به توافق‌ها عمل می‌کند. هدف ما مشخصاً تلاش برای ادامه برقرار ماندن توافق‌های در آینده است. آلمان نیز مانند شرکایمان کاملاً خواهان این امر است که توافق وین همچنان بی‌چون و چرا از سوی تمام طرفین اجرا گردد. تنها در صورت تحقق کامل این امر، امکان تأثیرگذاری کامل آن و افزایش اعتماد متقابل وجود خواهد داشت.

برخی کارشناسان معتقدند اروپا در سیاست بین‌الملل از امریکا پیروی می‌کند و در نقطه مقابل، برخی دیگر از کارشناسان استقلال اروپا از ایالات متحده را باور دارند و معتقدند اروپا منافع مشترکی با واشنگتن دارد اما در صورت اصطکاک منافع از عزم و توان لازم برای «نه» گفتن به کاخ سفید برخوردار است. شما به‌عنوان سفیر کشوری که یکی از اعضای نیرومند اتحادیه اروپا به حساب می‌آید، کدام تحلیل را نزدیک به واقعیت می‌دانید؟

می توانید مطمئن باشید آلمان، فرانسه، انگلستان و اتحادیه اروپا

(E3/EU) در ارتباط نزدیک و گفت‌و‌گوی دائم با ایالات متحده امریکا قرار دارند. ما از کانال‌های خود با دولت ایالات متحده استفاده می‌کنیم و به روابط خوب و دیرینه فرا آتلانتیک اعتماد داریم. وزیر امور خارجه آلمان، زیگمار گابریل، چند روز پیش برای سومین بار طی هفت ماه گذشته به ایالات متحده امریکا سفر کرد تا با همتای خود، رکس تیلرسون، در خصوص مسائل و مشکلات موجود صحبت کند: برنامه هسته‌ای کره شمالی، وضعیت افغانستان، بحران قطر، حفظ توافق هسته‌ای با ایران و تحریم‌های ایالات متحده علیه روسیه. وی تأکید کرد که در خصوص تمام این مسائل می‌بایست از دیپلماسی استفاده کرد و مؤکداً مشخص نمود که آلمان بشدت مایل به حفظ توافق با ایران است.

به نمونه‌ای مشخص اشاره کنم. امریکا اخیراً تحریم‌های جدیدی را به بهانه‌های واهی علیه ایران تصویب کرده است.

موضع آلمان درباره این تحریم‌ها که از نظر ایران نقض برجام به حساب می‌آید چیست؟

هنوز به هیچ عنوان مشخص نیست که دولت ایالات متحده به چه صورتی قصد دارد «قانون مقابله با دشمنان امریکا از طریق تحریم‌ها» را اجرا کند. از این‌رو هنوز زود است درباره برد و اهمیت این قانون حدس و گمان بزنیم. اما مسائل مرتبط با اجرا و تفسیر توافق وین باید در شورایی که به همین منظور تشکیل شده است، بررسی گردد: کمیسیون مشترک (Joint Commission) به ریاست مسئول سیاست  خارجه اتحادیه اروپا، محلی که تمام طرفین توافق هر سه ماه یکبار جمع می‌شوند تا در خصوص چنین موضوعاتی و اختلاف نظرهای احتمالی بحث و گفت‌و‌گو کنند.

موانع پیش پای ایران و اروپا بر سر توسعه روابط سیاسی را بر مبنای چه مواردی می‌دانید؟ و برای رفع این موانع چه راهکارهایی می‌تواند وجود داشته باشد؟

باید شکیبا باشیم و انتظارات معقولی داشته باشیم. بدون شک توافق وین یک موفقیت تاریخی در عرصه دیپلماسی بود که خیلی‌ها در آن دخیل بودند، اما این توافق به تنهایی نمی‌تواند جای اعتماد از دست رفته را پر کند. نقاط مشترک زیادی داریم و همین طور دیدگاه‌ها و انتظارات متفاوتی.

رابطه اقتصادی ایران و آلمان بعد از توافق هسته‌ای در چه شرایطی قرار دارد؟ سطح حجم همکاری‌های مالی و تجاری را در شرایط کنونی چگونه ارزیابی می‌کنید؟

تعلیق تحریم‌ها اثر مثبتی داشته است: طبق برآوردهای انجام شده، اقتصاد ایران در سال ۲۰۱۶ حدود هفت درصد رشد داشته است و میزان بهره‌برداری از منابع نفتی به حالت پیش از تحریم‌ها برگشته است. حجم تجارت کشورهای عضو اتحادیه اروپا با ایران در سال ۲۰۱۶، در قیاس با سال قبل از آن، با ۷۹ درصد رشد به رقم ۷/۱۳ میلیارد یورو رسید. آلمان در سال ۲۰۱۶ به تنهایی کالاهایی به ارزش تقریبی ۶/۲ میلیارد یورو به ایران صادر کرد و از این حیث، با فاصله زیاد نسبت به دیگر کشورها، بزرگ‌ترین صادرکننده اروپایی کالا به ایران به حساب می‌آید.

جمهوری اسلامی ایران و آلمان ظرفیت‌های فراوان برای توسعه همکاری‌های اقتصادی دارند که می‌توان از آنها به‌عنوان بسترهای توسعه همکاری‌های فیمابین بهره برد. همکاری اقتصادی دو کشور برای رسیدن به چه نقطه‌ای هدفگذاری شده است؟

ایران و آلمان به طور سنتی، شرکای تجاری نزدیکی با روابطی عمیق هستند. بعد از انعقاد پیمان هسته‌ای تبادلات زیاد و فشرده‌ای در عرصه سیاست اقتصادی دوباره از سر گرفته شد. بعد از پانزده سال توقف، کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و آلمان دوباره در تهران تشکیل جلسه داد. بیمه هِرمِس هم از سال ۲۰۱۶ فعالیت خود را پس از آنکه ایران بدهی‌های به جا مانده از دوران تحریم را تسویه کرد، دوباره آغاز کرده است. ما در مسیر درستی قرار داریم و می‌خواهیم روی مناسبات اقتصادی خود که در راستای منافع هردو کشور هستند، کار کنیم.

چه فرصت‌ها و تهدیداتی در مسیر تقویت همکاری‌های اقتصادی ایران و آلمان پیش‌بینی می‌شود؟

توان رقابت‌پذیری و حضور بین‌المللی اقتصاد آلمان مدیون قدرت ابتکار عمل قوی و جهت‌گیری صادراتی شدید این کشور است. مُهر «ساخت آلمان» در سرتاسر جهان و خوشبختانه در همین ایران هم نماد اصالت و کیفیت به حساب می‌آید. شرکت‌های آلمانی، کارفرمایان محبوبی هستند. بر اساس تخمین‌ها، در حال حاضر در خارج از آلمان، بیش از هفت میلیون نفر در سراسر جهان در شرکت‌های آلمانی مشغول به کارند.

ایران نیروی کار جوان زیادی دارد که در سطح فوق‌العاده‌ای آموزش دیده‌اند و بسیاری از این جوانان، چه دختر و چه پسر، زبان آلمانی یاد می‌گیرند. اینها همه نشان از شرایط مطلوب برای همکاری در راستای منافع متقابل دارد. اما پرسشی که البته در نهایت مطرح می‌شود این است که زمینه و فضای سرمایه‌گذاری چگونه است. این قضیه برای صادرکنندگان و سرمایه‌گذاران آلمانی اهمیت زیادی دارد. تلاشی که در این راستا انجام می‌گیرد، باید ارزشش را داشته و سودده باشد، شرایط کاری باید ثبات داشته و خطرپذیری آن نیز قابل کنترل باشد. شرکت‌های آلمانی با دقت و ظرافت زیادی این موارد را می‌سنجند.

تهران خواستار سرمایه‌گذاری تولیدی کشورهای خارجی در ایران و ورود تکنولوژی به کشورمان است؛ در این چارچوب، بازارهای اصلی مورد علاقه آلمان برای ورود به اقتصاد ایران شامل چه صنایع و حوزه‌هایی است؟

حوزه‌هایی مانند خودروسازی، ساخت تأسیسات و ماشین‌آلات صنعتی، صنعت شیمی و محصولات الکترونیکی جزو حوزه‌های قوی و سنتی اقتصاد آلمان هستند، اما علاقه به همکاری با ایران فقط محدود به شرکت‌هایی که در این زمینه‌ها فعالیت دارند نمی‌شود. در سفرهای بیشماری که شرکت‌های آلمانی برای آشنایی با بازار ایران انجام می‌دهند می‌بینیم که در کنار بازیگران بزرگ اقتصاد آلمان در عرصه بین‌الملل و نام‌های پرآوازه اقتصادی‌اش، از طبقه متوسط اقتصادی و شرکت‌های خرد و متوسط تا کسانی که مشاغل آزاد دارند و مستقل کار می‌کنند و البته قلب اقتصادی آلمان محسوب می‌شوند، علاقه‌مند به همکاری با ایران هستند.

۶/۹۹ درصد شرکت‌ها در آلمان جزو شرکت‌های متوسط و کوچک به شمار می‌آیند و در زمینه کاری خود از تخصصی بالا بهره‌مند هستند و در عرصه بین‌الملل از جایگاه بسیار خوبی برخوردارند. شاید به شهرت بازیگران بزرگ اقتصاد آلمان نباشند، اما شرکای بسیار خوبی هستند.

صنعت آلمان در حالی یکه تاز اروپاست که این کشور بعد از دستیابی به توافق هسته‌ای در برقراری مناسبات اقتصادی و تجاری با ایران در حوزه‌های صنعتی و تکنولوژی نتوانسته است همپای تبادلات ایران با کشورهایی چون فرانسه باشد. چرا؟

صادرات آلمان به ایران پس از انعقاد پیمان اتمی رشد خوبی را تجربه کرده است. بزرگ‌ترین شرکت آلمان، یعنی فولکس واگن، چندی پیش اعلام کرد که صادرات خودرو به ایران را از سر خواهد گرفت و برای این منظور با یک شریک ایرانی همکاری خواهد کرد. این نشان مهمی از اعتماد متقابل است. چند هفته پیش نیز من به همراه آقای چیت چیان، وزیر نیروی وقت، در نزدیکی ماهان در استان کرمان بزرگ‌ترین نیروگاه خورشیدی ایران را افتتاح کردیم.

این طرح با توانی برابر با بیست مگاوات با سرمایه‌گذاری یک شرکت آلمانی و به صورت مشترک با شریک ایرانی آن طراحی و نهایتاً با به کارگیری شرکت‌های داخلی ایرانی ساخته و به بهره‌برداری رسید. کارهای ساخت یک نیروگاه صد مگاواتی هم قرار است در پاییز امسال آغاز شود. اینها فقط چند نمونه هستند که نشان می‌دهند روابط اقتصادی ایران و آلمان رو به جلو در حال حرکت است.

بعد از توافق هسته‌ای وجود برخی از مشکلات بانکی میان مؤسسات و نهادهای مالی ایران با مؤسسات اقتصادی اروپا مانع از بهره‌برداری ایران از مزایای توافق هسته‌ای شده است، آلمان به‌عنوان یکی از کشورهای مهم طرف قراردادهای اقتصادی به سهم خود چه اقداماتی را برای حل این مشکلات انجام داده است؟

برای سرمایه‌گذاران مالی و بانک‌ها هم پیوستن به بازارهای جدید به این موضوع بستگی دارد که جو و محیط سرمایه‌گذاری روی‌هم‌رفته تا چه اندازه مناسب باشد. این مسأله فقط یک امر سیاسی نیست، بلکه بیشتر حتی اقتصادی است. موقع ارزیابی به این پرسش بر می‌خوریم که حفاظت از سرمایه چگونه محقق خواهد شد، روند کار تا چه اندازه شفاف و بر پایه قانون استوار است،

منازعات تجاری به چه صورت حل و فصل خواهد شد، از برندها و مالکیت معنوی چگونه محافظت به‌عمل خواهد آمد، رقابت تا چه حد آزاد است، اینکه آیا ترازنامه‌ها و دفاتر ثبت تجاری اطلاعات مورد نیاز را در اختیار شما قرار می‌دهند و اینکه آیا سرمایه‌گذاری‌ها را می‌توان از طریق وثیقه‌گذاری و وام یا قراردادهای بلندمدت تضمین کرد و اینکه آیا جوینت ونچر حقیقی امکان پذیر است. آقای روحانی و وزرایش وعده گشایش بازار ایران را داده‌اند و بدین ترتیب سیگنال‌های مهمی در حوزه سیاست اقتصادی ارسال نمودند که باعث بهبود اعتماد به بازار ایران می‌شود. اقدامات سرسختانه حمایت گرایانه از تولید داخلی موجب عدم اطمینان در دل سرمایه‌گذاران بالقوه می‌شود.

مریم سالاری