خروج ترامپ از برجام

هفته گذشته آژانس انرژی اتمی دوباره پایبندی ایران به مفاد برجام را تأیید کرد. اما رئیس‌جمهور ترامپ از قبل گفته بود بعید می‌داند تا ماه اکتبر، ایران به برجام پایبند بماند. حتی اخباری درباره طرح خروج آمریکا از برجام از سوی جان بولتون منتشر شد. با این حال اتحادیه اروپا، چین و روسیه و اخیرا گروه بریکس خواستار پایبندی تمامی طرف‌ها به توافق برجام شده‌اند. پرشیا دایجست درباره این موضوع با «جان تیرمن» مدیر اجرائی و پژوهشگر ارشد مرکز مطالعات بین‌الملل دانشگاه‌ ام‌آی‌تی مصاحبه کرده است که ترجمه آن در ادامه می‌آید.

‌به‌نظر شما دلیل اصلی مخالفت ترامپ با برجام چیست؟ تا به امروز ترامپ دلیل یا دلایلی برای مخالفتش با برجام ارائه نکرده است. او فقط با اشاره به بازگرداندن مبلغ ١,٧‌ میلیارد دلار از طرف آمریکا به ایران (مکررا) گفته است که برجام به نفع آمریکا نیست.

ترامپ بازتاب‌دهنده نفرت جناح راست آمریکا از توافق هسته‌ای است. در زمان مذاکرات هسته‌ای جمهوری‌خواهان عموما با برجام مخالف بودند. جمهوری‌خواهان اصرار دارند که ایران قابل اعتماد نیست و این توافق پوششی برای فعالیت‌های پنهانی ایران در دستیابی به سلاح هسته‌ای است. انگیزه دیگر ترامپ، نفرت او از تمامی دستاوردهای اوباما است و برجام بزرگ‌ترین دستاورد سیاست خارجی اوباما است.

پول بازگردانده‌شده به ایران هم دارایی‌های بلوکه‌شده خود ایران است و سرمایه یا بودجه آمریکا نبود؛ اما این تفاوت در گفتمان جناح راست و به‌ویژه در شبکه‌های اجتماعی به عمد کمرنگ جلوه داده می‌شود. آنها سعی می‌کنند جمهوری اسلامی ایران را همواره در اذهان عمومی آمریکا بی‌اعتبار جلوه دهند تا شریر جلوه‌دادن ایران از نظر سیاسی راحت باشد.

‌ از نظر شما آیا دونالد ترامپ، همان‌طور که از پیمان ترانس پاسیفیک و توافق پاریس خارج شد، برجام را نیز کنار می‌گذارد یا تهدیدهای لفظی او جنبه عملی نخواهد یافت؟

پیش‌بینی من این است که او از این توافق خارج خواهد شد. الگوی رفتاری او همین را نشان می‌دهد. متأسفانه به‌غیر از پایگاه سیاسی او، افراد و نهادهای بسیاری مانند نئوکان‌ها، لابی اسرائیل و بعضی اعضای شورای امنیت ملی در آمریکا هستند که از این توافق خوششان نمی‌آید. نفوذ آنها از تعدادشان بیشتر است.

افرادی در دولت هستند که دوست ایران محسوب نمی‌شوند؛ خصوصا ژنرال مک مستر و جیمز ماتیس. ولی آنها خروج از برجام را توصیه نمی‌کنند؛ چراکه پیامد‌های وخیمی برای امنیت منطقه خواهد داشت. البته برجام مانند توافق پاریس، چند‌جانبه است و این قابلیت را دارد که فارغ از خروج آمریکا به حیات خود ادامه دهد.

‌در صورت خروج آمریکا از توافق برجام، پیامدهای این اقدام برای آمریکا چه خواهد بود؟

پیش‌بینی چنین پیامدهایی راحت نیست. تا حد زیادی بستگی به ایران و واکنش جمهوری اسلامی به این اتفاق دارد.بدترین سناریو این است که ایران مثلا به سوی غنی‌سازی اورانیوم در حد ٢٠ درصد یا حتی بیشتر گام بردارد و آمریکا و اسرائیل از این حرکت به‌عنوان توجیهی برای حمله نظامی به ایران استفاده کنند. درباره هزینه‌های خروج از برجام برای اعتبار آمریکا، باید گفت ترامپ پیش از این نقش برجسته آمریکا در جهان را از بین برده است و برای احیای این نقش به رئیس‌جمهور جدیدی نیاز است.

‌واکنش طرف‌های دیگر گروه ١+٥ و به‌ویژه اتحادیه اروپا به خروج احتمالی آمریکا از توافق برجام چه خواهد بود؟

نشانه‌ها حاکی از این است؛ تا زمانی که ایران به تعهداتش عمل می‌کند، پنج طرف اصلی دیگر به توافق پایبند خواهند بود. موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم این را گفته است. در این مورد خروج روسیه و چین هم از توافق بعید است. برجام حالا یک توافق در حال اجرای سازمان ملل است که شورای امنیت هم آن را تأیید کرده است. اما از نظر اقتصادی بی‌تردید منافع ایران در این است که در برجام باقی بماند.

‌ در صورت خروج آمریکا از برجام، آیا منافع و روابط اقتصادی ایران که از برجام حاصل شده است، دوباره مورد تهدید واقع نخواهد شد؟

مسئله اصلی ایران هم همین است. خروج آمریکا ممکن است همراه با تحریم‌هایی باشد که منافع این شرکت‌ها را به‌خطر می‌اندازد. سؤال این است که آیا آمریکا می‌تواند به‌صورت یک‌جانبه و بدون پیامدهای زیان‌آور برای منافع اقتصادی این کشور و روابطش با اروپا و به‌ویژه چین عمل کند یا خیر.

اروپایی‌ها قبلا روی خوشی به تحریم‌های آمریکا نشان نداده‌اند و ممکن است این‌بار هم در مقابل آمریکا مقاومت کنند. اما اینکه چگونه این کار ممکن است، هنوز مشخص نیست. بااین‌حال درصورتی‌که ایران از توافق برجام خارج شود، عواقب اقتصادی آن برای این کشور بسیار شدیدتر خواهد بود.