خرم: شرایط خوبی نیست که ایران و امریکا با هم دچار جنگ تبلیغاتی شوند

بحثی که این روزها در بین قدرت های بزرگ، مطرح شده است، خروج ایالات متحده آمریکا از برجام است. رهبران کشورهای ۱+۵ به ترامپ نسبت به خروج و یا نقض برجام هشدار داده اند و خواهان حفظ این توافق از سوی طرف های مذاکره کننده هستند. در این میان جمهوری اسللامی به طرف آمریکایی اعلام کرده است که در صورت خروج از برجام همه گزینه ها برای اقدام متقابل محتمل است، تا جایی که سردار عزیز جعفری به لفاظی های ترامپ علیه سپاه پاسدارن و برجام واکنش محکمی نشان داد. برای بررسی اختلافات ایران و آمریکا و احتمال خروج ایالات متحده از برجام با دکتر علی خرم کارشناس مسائل بین الملل گفتگو کرده ایم که از نظر می گذرانید:

ترامپ چه تصمیمی درباره برجام خواهد گرفت؟

ترامپ ممکن است تصمیمات خیلی عجیب غریب بگیرد، اما از طرف دیگر در چارچوب الزامات بین المللی و همچنین الزاماتی که می توان گفت حکومت امریکا بر دونالد ترامپ دیکته می کند محصور است.  الزامات بین المللی از باب حقوقی است که تا الان ترامپ نتوانسته است این توافق هسته ای را نقض کند و یا اعلام کند که از ان خارج می شود.  الزامات داخلی هم این است که جامعه امریکا یا حتی جمهوریخواهان همگی خواستار نقض برجام از سوی رئیس جمهور ایالات متحده نیستند.  

بنابراین در این محدوده باید این طور گفت که اگرچه ترامپ و برخی از دولتمردانش خواهان این عمل هستند ولی در عین حال وزیر خارجه  و وزیر دفاع دولت ترامپ و برخی از مقامات از طرفداران جدی حمایت از توافق هسته ای با ایران هستند.  از این نظر ترامپ برای تصمیم گیری خیلی ازاد نیست. ولی بهانه گیری ها را حتما خواهد کرد، چانه زنی ها را انجام خواهد داد، شاید به تصور اینکه ایران را به پای مذاکره ببرد و امتیازاتی از ایران بگیرد که بگوید نسبت به اوباما موفق تر بوده ام! این شاید آن چیزی است که در ذهن ترامپ یا اطرافیانش می گذرد.

 از این جهت پیشبینی می شود که ترامپ ظرف هفته اینده قادر نیست به نص توافق حمله کند. نص توافق یعنی چی؟  یعنی متن توافق و انچه را که ایران به آن متعهد است.  علت اینکه نمیتواند حمله کند این است که ایران به تعهدات خود بر اساس نص توافق هسته ای عمل کرده است و آژانس انرژی اتمی هم ان را تایید کرده است. اصولا مرجع تایید نص توافق آژانس انرژی اتمی است، نه دولت امریکا. خب پس این راه برای ترامپ بسته است. 

راه بعدی ترامپ این است که چنگ بزند به روح توافق، روح توافق یعنی چی؟ یعنی اینکه به عنوان مثال ایران از امریکا انتظار داشته است که درباره سرمایه گذاری به سرمایه گذاران امریکایی چراغ سبز نشان دهد، یا در ایران سرمایه گذاری کنند یا از سرمایه گذاران در ایران حمایت کنند، یا روابط بانکی را مانع نشوند. مثلا یک اروپایی می خواهد در ایران سرمایه گذاری کند امریکایی ها مانع این سرمایه گذاری از طریق سیستم بانکی نشوند.  اینها انتظارات ایران است که جمهوری اسلامی به آن می گوید روح برجام.

در این صورت روح برجام از نظر آمریکایی ها چه مفهومی دارد؟

امریکایی ها می گویند که ما از ایران انتظار داریم که به توسعه موشکی نپردازد. در خاورمیانه با سیاست های امریکا بیشتر همخوانی داشته باشد و اگر اینگونه نباشد ایران روح برجام را رعایت نکرده است.

با توجه به توضیحات شما، پیش بینی شما از تصمیم ترامپ چیست، آیا قرار است اعلام کند روح برجام نقض شده یا متن برجام؟

پیش بینی می شود که ترامپ به این توافق حمله کند و بگوید که ایران با روح برجام هماهنگی نداشته است و بعد پرونده را در اختیار کنگره قرار دهد. کنگره نمایندگان امریکا ممکن است که این راه ها را طی کند، از یک طرف ممکن است که بلافاصله تحریم هایی را که در دوره اوباما لغو شده بود، یکی بعد از دیگری احیا کند.

دوم اینکه به طور مقطعی و نمایشی یک تحریمی برقرار کند و کار بیشتری نکند. راه حل خوشبینانه این است که کنگره آمریکا هیچ کاری نکند. یعنی کنگره سخن رئیس جمهور را بشنود و ظرف ۶۰ روز که مهلت قانونی برای تصویب تحریم دارد،  تحریمی را علیه ایران تصویب نکند و فقط عدم پایبندی ایران به روح برجام از سوی ترامپ اعلام شود و در اینجا این مساله خاتمه پیدا کند.

اینها احتمالاتی است که ظرف هفته اینده ممکن است رخ دهد. کلا مساله اعلام پایبندی ایران به توافق در سیستم امریکا در اختیار رئیس جمهور است که هر سه ماه یک بار اظهار نظر کند، این مساله هم برای خودش، هم متحدین ایالات متحده در اروپا و هم جمهوری اسلامی دردسر درست می کند، این الان مورد بحث است که از یک زاویه مطمئن تری نگاه کنند. یعنی یک بار امریکا تصمیم خود را درباره برجام بگیرد.

ترامپ قصد دارد برای ایران استراتژی مهار و فشار را تعیین کند. اینکه چقدر این توانایی را داشته باشد این بحثی است که آینده روشن می کند و اینکه کجا ممکن است ایران و امریکا از نظر نظامی درگیر شوند.  یک درگیری کوچک هم کافی است که به یک جنگ تمام عیارتبدیل شود.

منظور شما تهدید های ایران علیه ایالات متحده است؟

کلا می گوییم، یعنی اینکه جایی مانند خلیج فارس اگر بین ایران و امریکا یک درگیری کوچک هم پیش بیاید، در این فضای متشنج موجود بین ایران و آمریکا تبدیل به یک جنگ تمام عیارمی شود چرا که هر دو کشور از یکدیگر عصبانی هستند.

به عنوان مثال اگر به کره شمالی و امریکا نگاه کنید تهدیدها تا حدی اوج گرفت که جهان فکر کرد جنگ هسته ای صورت می گیرد. ولی افول پیدا کرد.  منظور این است که  وقتی یکی از طرفین مثل آمریکا شروع می کند به شعار و تهدید علیه دیگری و ایران هم متقابلا می خواهد شعار دهد، جایی ممکن است این شعارها از کنترل خارج شود وطرفین دچار درگیری شوند.  این است که شرایط خوبی نیست که ایران و امریکا با هم دچار جنگ تبلیغاتی هستند.

بعد از ۱۵ اکتبر شاهد چه اتفاقاتی هستیم؟

به نظرم امکان دارد تحریم ها باز گردند. وقتی رئیس جمهور امریکا بگوید که ایران به توافق هسته ای یا از دید آمریکا به روح برجام پایبند نبوده است ، با طرح این مساله یعنی اینکه دست کنگره را از نظر قانونی باز می گذارد که تحریم های گذشته را دوباره اعمال کند حال این بستگی به تصمیم کنگره دارد.

مواضع اروپا تاثیری در این جریان دارد؟

اروپا مخالف هرگونه برخورد با توافق هسته ای است و در این باره موضع صریح و رسمی دارد و میخواهد تمام عیار پشت توافق هسته ای بایستد نه همه اش بخاطر ایران بلکه بیشتر بخاطر حفظ صلح در جهان اما این را یادمان نرود که اروپایی ها از نظر اقتصادی و امنیتی زورشان به امریکا نمی رسد. در گذشته هم شاهد بوده ایم که اروپایی ها مخالفت کرده اند. اما امریکایی ها اگر با قدرت خودشان جلو رفتند، اروپایی ها را هم با خودشان همراه کرده اند، یا حداقل آنها را وادار به سکوت کرده اند.  

در حال حاضر اروپایی ها، روسیه و چین با هرگونه حرکت ترامپ مخالف هستند، معلوم نیست که اگر امریکا وارد این وادی بشود و تحریم ها را علیه ایران تصویب کند، ممکن است اول تبعیت نکنند اما چون شرکت ها، بانک ها و بخش های خصوصی اروپا، نزد امریکا دارای معاملات خیلی پرحجم تری هستند، میلیاردها دلار حجم روابط اقتصادی آنها است.  حاضر نمی شوند با کشور ما که خیلی زیاد باشد ۲۰ میلیارد دلار حجم روابط اقتصادی است عوض کنند و طرف ایران را بگیرند مگر اینکه اروپائیها حاضر باشند قیمت حفظ صلح در جهان را در دوره ترامپ به عهده بگیرند که البته قیمت سنگینی خواهد بود.

اگر فشار از سوی ایالات متحد خیلی زیاد شود، در طولانی مدت یواش یواش ممکن است اروپائیها از مواضع خود عقب نشینی کنند. 

به این جهت اگر تحریم ها بازگردد، اثار اقتصادی آن ممکن است بعد از یکی دو سال بتدریج هویدا شود که امیدواریم این طور نشود.

در بخش نظامی هم ممکن است همان طور که گفتم طرفین از یکدیگر عصبانی باشند و در اثر این عصبانیت به یکدیگر شلیک کنند و همان می شود یک حرکت بزرگ از سوی دو کشور. در اینجا یاداور شوم که امریکایی ها در اقلیم کردستان نیرو پیاده کرده اند. در افغانستان نیروی نظامی زیادی پیاده کرده اند. همه اینها می تواند به متشنج شدن اوضاع کمک کند.

تا زمانی که تصمیمی امریکا نگرفته و راهبرد آن کشور نسبت به ایران اعلام نشده است، این تهدیدات به صورت یک جنگ تبلیغاتی از سوی ایران و آمریکا دیده می شود. ولی اگر امریکا در مورد راهبرد خود تصمیم گرفت و این جنگ تبلیغاتی ادامه پیدا کند این روند به یک نوع افزایش تنش و تشنج گرم بین ایران و امریکا خواهد انجامید، کما اینکه بحران های منطقه هم افزایش پیدا خواهد کرد.

زهره نوروزپور