به گزارش انتخاب، مناسبت این خوانش ما، دو سفر جداگانه برای اهدافی است که در ظاهر مستقل از یکدیگرند، اما در عمق، ارتباط شدیدی با هم دارند.
در حالی که ریاض میزبان تیلرسون برای میانجی گری در بحران خلیج فارس بود، نخست وزیر عراق، حیدر العبادی عربستان سعودی را ترک کرد.
در مورد تیلرسون، خود او به عدم تحقق صلح نزدیک بین قطر و عربستان سعودی اعتراف کرده است؛ پس علت سفر او به خلیج فارس چیست؟
دولت ترامپ ضرورت محدود کردن نفوذ ایران در عراق را احساس کرده و در مرحله اول باعث تحرک کردها شد، پس از آن در کرکوک کردها را رها کرده و اکنون ریاض را تشویق می کند برای اینکه عراق را جهت پذیرش فکر فدرالی شدن، آماده کند؛ دولت فدرالی مستقلی که از نظر سیاسی به عربستان نزدیکتر باشد. این مساله تاسیس چهار منطقه مسیحی ایزیدی، کردی، سنی و شیعه در چارچوب دولت متحد در عراق را می طلبد. به این طریق، واشنگتن و ریاض تاکید می کنند که راههای مسکو، تهران به سمت مشرق عربی کاملا بسته شده است.
به این ترتیب، مشخص است که حضور تیلرسون در ریاض، مصر و خلیج فارس، اهداف ایرانی صِرف دارد،که خواستار تحکیم محاصره آمریکا علیه تهران و محدود کردن نقش آن در منطقه، می باشد.
اما ریاض، بر این عقیده است که فرصت تاریخی آن برای بازسازی روابطش با بغداد، باعث دوری این کشور از ایران می شود و با توجه به آگاهی اش از جایگاه محکم ایران در عراق، بعنوان قدرتی که در بیرون راندن تروریستها از عراق تاثیر ویژه ای داشت، قصد ریاض تنها کنار گذاشتن عراق از درگیری ایرانی سعودی است.
مساله قابل ملاحظه آن است که ریاض در گرایش ناگهانی اش به سوی عراق، تنها به پیروزی محور سوری ایرانی روسی و موفقیت عراقی ها در نابودی تروریسم اذعان داشته است؛ از این رو، برای عقد معامله ای با عراقی ها می شتابد که براساس دوری از حالت جنگ تاریخی بین دو کشور و گسترش روابط اقتصادی و خدماتی استوار باشد. تا بدین شکل از فشار ایرانی به عربستان، از دو ناحیه یمن و عراق،بکاهد.
دیدارهای عراقی، سعودی و آمریکایی در چارچوب هدف واحدی قرار می گیرد، که همان جلوگیری از تشکیل دولت عراقی قدرتمند در منطقه خلیج فارس است؛ دولتی که با ائتلاف با روسیه و ایران می تواند جایگاه متمایزی را برای خود در نقشه سیاسی خاورمیانه داشته باشد و باعث فلج شدن نقش تخریب گر سعودیها شود.
این دولت فرضی، در صورتی که بتواند با دولت سوریه هماهنگ شود، برای مقاومت در برابر اسرائیل نیز قدرتمند می شود و از نفوذ آمریکا کاسته، بار دیگر مصر را به محو عربی باز می گرداند.
از اینجاست، که می توانیم پرش سعودی به سمت بغداد و اصرار آمریکا برای آزاد نگذاشتن آن را دریابیم. اما در برابر تحقق امنیت آمریکایی سعودی در عراق، ۴مانع بزرگ وجود دارد؛
مانع اول، خود عراق است که با توازنهای داخلی اداره می شود که نفوذ گسترده ای در این کشور دارند؛ یعنی حزب دعوه، رأس مرجعیت دینی به رهبری ایة الله سیستانی، حشد الشعبی، صدر، خفاجی، حکیم و حزب الله عراق؛ که همگی ائتلاف عمیقی با ایران دارند و آماده یک جنگ داخلی طولانی مدت هستند.
اما طرف دوم، ایران است که در کوچه به کوچه عراق نفوذ دارد و ائتلافها، مرزها و روابط اقتصادی، تاریخی و دینی با این کشور دارد. برای مثال کافی است که به نقش سردار قاسم سلیمانی در بازپس گیری کرکوک اشاره کنیم؛ کما اینکه تهران اجازه نمی دهد کردهای عراق در خدمت سیاستهای آمریکایی سعودی قرار گیرند. در واقع، ایران کشوری است که از ارتباط عراقی سعودی، در صورتی که بر پایه مبارزه با آن باشد، ضرر می کند.
در این میان، روسیه نیز وجود دارد که نزدیک به صد حمله هوایی در سوریه انجام داد و هدفش انعکاس پژواک و اثر این حملات در فضای اتحاد جماهیر شوری سابق بود؛ با این وصف، مسکو هم پیمانی را نمی پذیرد که این دولت را در تحرکات شرقی اش محدود کند؛ کما اینکه از ابزارهای لازم برای کارشکنی در نزدیکی عراق و عربستان، برخوردار است.
می توان ترکیه را به عنوان یکی از طرفهایی نام برد که از ائتلاف سعودی عراقی بیشترین ضرر را می بیند؛ چرا که ائتلاف این دو می تواند موجب جنگی علیه اخوان المسلمین، هم پیمانان ترکیه شود. به همین دلیل، روابط عمیق بین ریاض و بغداد باقیمانده نقش ترکیه در منطقه عربی را هم به نفع بازگشت سعودیها به صحنه عربی و اسلامی، محدود می کند.
بنابراین، تباین و اختلافی در اهداف آمریکایی و سعودی وجود دارد؛ واشنگتن با برانگیختن سعودی عربی و اسلامی، به دنبال سر ایران است و عربستان خواهان قطع نقش ایران در منطقه است،اما بخوبی می داند رسیدن به توازن قوا، با موانع زیادی همراه است.
به همین دلیل، سعی می کند از طریق نزدیکی به عراق، حالت دشمنی با تهران را تخفیف دهد، زیرا می داند آمریکا از ابزارهای عربی برای تضعیف ایران استفاده می کند و توجهی به شرایط عربها ندارد.
در پایان باید گفت، این احتمالها در مورد نزدیکی عراق و عربستان، ضعیف بوده و متکی به موازنه قدرت ها نیست؛ دلیل این مطلب، پیشرفت چشم گیر ائتلاف روسی ایرانی سوری عراقی است و اینکه عراق با معادله قدرت داخلی اش به محور مقاومت نزدیکتر از دیگر محورهاست؛ همچنانکه از عراق انتظار می رود نقشهای منطقه ای بزرگی را در کنار حزب الله ایفا کند.
- 15
- 2
