موضع اتحادیه اروپا در قبال برجام: نه اصلاح، نه لغو

هنگامی که دونالد ترامپ، رییس جمهور آمریکا در سخنرانی در ۱۳ اکتبر خود، تصمیم اش مبنی بر "عدم تأیید" قرارداد هسته ای ایران را اعلام کرد، واکنش اتحادیه اروپا سریع و واضح بود.

تنها چند دقیقه پس از سخنرانی ترامپ، فدریکا موگرینی، رئیس کمیسیون سیاست خارجی، هشدار داد به رغم تهدیدات ترامپ برای پایان دادن به توافق، او اختیاری برای انجام چنین کاری ندارد. این معاهده یک توافق چند جانبه است که توسط قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد تأیید شده و بنابراین نمی تواند به صورت یک جانبه تغییر کند.

در روز ۱۶ اکتبر، این موضع به طور کامل توسط ۲۸ وزیر امور خارجه کشورهای عضو اتحادیه اروپا که در بروکسل برای بحث در خصوص ایران ملاقات کردند، تکرار شد. آنها بیانیه ای منتشر کردند که بر اساس آن، "آژانس بین المللی انرژی اتمی ۸ بار تأیید کرده است که ایران به تمام تعهدات مرتبط با برجام پایبند بوده است."

اگر چه وزرا دقت داشتند که به طور آشکار از ترامپ انتقاد نکنند، اما نشان دادند که کاملا از اختلافات داخلی در دولت آمریکا آگاهی دارند و از این رو از تصمیم ترامپ به عنوان بخشی از سیاست داخلی آمریکا، و نه نتیجه عدم پایبندی ایران یاد کردند. همچنین اتحادیه اروپا ایالات متحده را "تشویق" می کند تا پیش از هر اقدامی، امنیت خود، دیگر طرفین، و منطقه را درنظر بگیرد.

براساس این بیانیه، اتحادیه اروپا در هفته های آتی، لابی های خود را با ایالات متحده تشدید می کند تا به طور کامل به تعهدات خود به برجام عمل کند. اتحادیه اروپا به صورت واضح اعلام کرد که مذاکره دوباره بر سر برجام، گزینه روی میز نیست و اروپا کاملا به حفظ آن وفادار است. این امر، کار کنگره را دشوار کرده و تحقق ایده های ترامپ مبنی بر "اصلاح" این قرارداد چند جانبه را غیر ممکن می کند.

در عین حال، اتحادیه اروپا، آمریکا را برای ادامه تعلیق تحریم ها تحت فشار قرار می دهد. در غیر این صورت، آمریکا به نقض توافق متهم خواهد شد.

در صورتی که تلاش برای متقاعد کردن واشنگتن ناکام بماند، احتمالات دیگری برای حفظ منافع قانونی اتحادیه اروپا در ایران بررسی خواهد شد. یکی از این اقدامات، اجرای قانون ۹۶/۲۷۷۱ شورای اتحادیه اروپا است که مانع از اجرای قوانین برون مرزی ایالات متحده در اتحادیه اروپا می شود.

اتحادیه اروپا، به ویژه سه عضو بزرگ آن انگلیس، فرانسه و آلمان، در داشتن برخی از نگرانی ها به ویژه در مورد موشک های بالستیک، نقش ایران در سوریه، حمایت از حزب الله و امتناع از به رسمیت شناختن اسرائیل با آمریکا اشتراک نظر دارند. با این حال، اتحادیه اروپا متوجه است که تغییر سیاست های ایران در صورت فشار وارد کردن به آن برای به دست آوردن امتیازات یک جانبه میسر نخواهد بود.

بر خلاف دولت فعلی ایالات متحده، اتحادیه اروپا به ایران به عنوان تنها منبع تمام مشکلات منطقه نگاه نمی کند و می داند که همکاری با آن، به حل مشکلات وسیع تر منطقه از جمله سیاست های مشکل ساز با سایر بازیگران مانند عربستان سعودی، امارات متحده عربی، اسرائیل، قطر و ترکیه خواهد انجامید.

به عنوان مثال، علی رغم برخی گزارش های گمراه کننده، ایران آمادگی بحث در خصوص موشک های بالستیک خود را ندارد و آنها را به صورت یک ستون ضروری برای دفاع از خود ار رقبای منطقه مانند عربستان سعودی، امارات متحده عربی و اسرائیل می بیند. اگر دولت ترامپ به طور جدی خواستار عقب راندن برنامه موشکی ایران می بود، لحن تهاجمی خود را کاهش داده و متحدان منطقه ای خود را برای از بین بردن تنش ها تشویق می کرد.

اتحادیه اروپا دیدگاه متفاوتی در مورد بحران های منطقه ای دارد. به عنوان مثال، اگر چه ایالات متحده حزب الله را شبه نظامیان تروریست تهران می داند، اروپا آنها را یکی از مهمترین بازیگران در لبنان می بیند که بروکسل باید راه های ارتباط خود را با آن حفظ کند. به همین ترتیب اتحادیه اروپا ارزیابی ایالات متحده نسبت به حمایت ایران از شورشیان حوثی در یمن را اغراق شده می انگارد و جنگ به راه افتاده به رهبری عربستان را مشکل بزرگتری می داند.

برخلاف آمریکا، اتحادیه اروپا از قدرت نرم برای متقاعد کردن ایرانیان به متوقف ساختن برخی اقدامات تحریک آمیز قید نشده در برجام استفاده می کند. در هر صورت، مشخص است وجود برجام، و باز شدن کانال های ارتباطی با ایران به واسطه آن، حل مشکلات را آسان تر کرده و همین امر ضرورت حفظ برجام به هر قیمتی را بیشتر می کند.