همراه شدن اروپا با ترامپ چقدر محتمل است؟

 در حال حاضر پس از ارجاع برجام به کنگره از سوی ترامپ، بسیاری از سوالات در مورد برجام و آینده آن به نحوه برخورد آینده اروپا با آن برمی گردد. آیا اروپا توان این را دارد که از شکل گیری دوگانه ایران و امریکا در مقابل خود جلوگیری کند. اگر این دوگانه شکل گیرد اروپا چه روالی را در پیش خواهد گرفت؟ آیا ترامپ به روال ضد برجامی خود ادامه خواهد داد و ایران را به کنشی جدید سوق خواهد داد. در این باره با رضا جلالی مدرس دانشگاه و کارشناس مسائل بین المللی گفت و گو کرده ایم که از نظر می گذرانید: 

ارزیابی شما از سرنوشت برجام با توجه به تلاش طرفین از جمله خانم موگرینی برای حفظ برجام چیست؟ کنگره روند جدیدی را در این باره ایجاد خواهد کرد و فضای متشنج گذشته بر خواهد گشت؟

این موضوع را باید در نظر بگیریم که برجام توافقی بین ایران و گروه ائتلاف گونه پنج به اضافه یک شامل پنج کشور عضو شورای امنیت و آلمان و همچنین کلیت اتحادیه اروپائی که مسئول سیاست خارجی آن خانم موگرینی است و در این توافق حضور داشته است.

سیاست‎های برجامی ایران در واقع با اتحادیه اروپا و بخش اعظمی ‎از گروه پنج به اضافه یک همراه و هماهنگ است. تنها کشوری که در واقع برخلاف قواعد اصول روابط بین الملل اقدام می‎کند و به نوعی خواهان لغو توافقات گذشته است امریکا و رئیس جمهور جدید آن ترامپ است. وزارت امور خارجه آمریکا پیرامون برجام اقدامات مبهمی‎ را در دستور کار دارد. به نظر می‎رسد با توجه به استراتژی تهاجمی‎ترامپ علیه ایران علیرغم گزارشات آژانس بین المللی اتمی پرونده برجام همچنان در یک حالت خوف و رجا بین ایران و گروه غرب قرار گرفته است.

آژانس تایید کرده است که ایران به تعهدات خود عمل کرده و در رابطه با بازرسی‎ها همکاری لازم را داشته است و به هیچ عنوان اقدام خلاف واقع تعهداتی که در مفاد برجام آمده، مرتکب نشده است. از این رو اعضاء برجسته اتحادیه اروپا، انگلستان، فرانسه و همچنین روسیه و چین کاملاً همراهی دارند و تنها عضو دارنده حق وتو که ساز ناکوک می‎نوازد آمریکاست که در راس آن ترامپ این فضا را دنبال می کند. از طرفی با تحریک ترامپ اعضای کنگره شامل مجلس سنا و مجلس نمایندگان روشهای تنبیهی و جدی علیه ایران را دنبال می کنند و تصویب قانون کاتسا در این باره بود.

با توجه به اکثریت اعضای جمهوری خواه کنگره، دست رئیس جمهور برای اقدامات افراطی باز است و به نوعی اهرمی برای فشار بر ترامپ در راستای اقدامات افراطی و تند آن وجود ندارد. البته در رابطه با موضوع روسیه و دخالت این کشور در انتخابات و ارتباط تیم ترامپ با آن تنشهایی بین ترامپ و نمایندگان شکل گرفته است، اما در مورد ایران این شکاف وجود ندارد.

رئالیسم تهاجمی‎ بکار گرفته از سوی امریکا در راستای اقدامات مورد نظری است که در رابطه با آنچه فعالیتهای منطقه ای ایران از آن یاد می شود بکار گرفته شده است. به تعبیر صاحبنظران علوم سیاسی و روابط بین الملل این رویکرد در قالب فشار به یک بازیگر در جهت انزوا و محدود کردن آن از طریق حتی جنگ شکل می گیرد. به نظر می‎رسد که آمریکا این فضا را در جهت انزوای ایران و تحریم گسترده آن از طریق وزارت خزانه داری و اقداماتی که نسبت به سپاه پاسداران شکل داده، در حال پیگیری است.

به نظر شما اروپا که به صورت اعلامی‎از ایران و برجام حمایت می‎کند؟ اگر برجام از طرف آمریکا به طور کامل لغو شود و تحریمها اعمال گردد، همین سیاست را می‎تواند ادامه دهد یا در حالت فشار بیشتر از سوی امریکا نمی توان روی اروپا حساب باز کرد؟

نسبت به اینکه ایران مشتری پرپاقرص بازار اروپاست و طرف مبادلات بازرگانی و صادرات و واردات آن قرار گرفته، اروپا سود بسیاری از این شرایط می‎برد، به خصوص فرانسه و شرکت رنولت سرمایه گذاری بسیاری داشته، از طرفی، فرانسه عضو اصلی کنسرسیوم چهارگانه شرکت هواپیمائی ایرباس محسوب می‎شود و درصدد آن است که به اقدامات آمریکا بی توجه باشد. چرا که ایران به جای خرید ۱۰۰ فروند هواپیمای بوئینگ آمریکایی ۱۰۰ فروند هواپیمای ایرباس فرانسوی را در کنسرسیوم اروپایی می تواند جایگزین کند. آنها کلآً سود می‎برند و سعی می کنند شرایط را به این شکل صورت بدهند که فضا تغییر نکند و از این رو پیش بینی می کنم اتحادیه اروپا به علت اینکه سود بسیاری از حضور در ایران می برد دیدگاه‎های ترامپ تا را به امکان زیاد جدی نگیرد.

بازار و خود آمریکا هم برای اروپا اهمیت بسیاری دارد. به نظرتان در این دوگانه ایران و امریکا قرار نمی گیرد؟ 

این نکته درستی است. امریکا قدرت هژمون جهانی است و تلاش می کند در راستای فشار بر ایران، اروپا را از ایران دور کند. این مسئله را در مذاکرات هسته ای هم مشاهده کردیم که بیشتر مذاکرات با کری و امریکا انجام می شد و در واقع رضایت امریکا به معنای رضایت طرفین بود. اما به هر حال این شکل گرفته و بوجود آمده است. موضوع برجام موضوعی چند جانبه است و اروپا آن را دستاورد خود فرض می کند و تلاش می کند این دوگانه ایران و امریکا شکل نگیرد. ولی به هر روی اگر تحریمها برگردد می تواند تاثیر گذار باشد و شرکتهای بسیاری را از ایران دور کند، اما فضای اولیه قبل از برجام حاکم نمی شود.

محمد اکبری